«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
نگاهی به صنعت آلومینیوم
فرآیند تولید
تولید آلومینیوم فلزی از سنگ معدن خام بوکسیت فرآیند دومرحله‌‌‌ای است. مرحله اول؛ تبدیل بوکسیت به آلومینا: این مرحله از پنج گام تشکیل شده است. در گام اول سنگ معدن بوکسیت در آسیاب ریخته شده و با محلول سود سوز‌آور مخلوط و در نتیجه با چرخش آسیاب سنگ‌معدن به ذرات ریز با اندازه یکنواخت تبدیل میشود که خروجی این فرآیند را دوغاب می‌‌‌نامند. در گام بعدی دوغاب به قسمت هضم‌‌‌کننده وارد میشود و واکنش شیمیایی برای حل کردن آلومینا رخ می‌دهد. فرآیند هضم، تولید محلول سدیم آلومینات می‌کند. در گام سوم ته‌‌‌نشین‌‌‌سازی انجام میشود؛ به‌‌‌این صورت که به کمک نیروی گرانش و البته افزودن برخی مواد شیمیایی ناخالصی‌‌‌های دوغاب که می‌‌‌تواند شامل ماسه، آهن و دیگر عناصر نامحلول باشد به‌تدریج در ته ظرف ته‌‌‌نشین میشود. در گام چهارم سدیم آلومینات خالص از عملیات ته‌‌‌نشین‌‌‌سازی و فیلتراسیون وارد ته‌‌‌نشین‌‌‌کننده‌‌‌ها میشود. در این فرآیند با اضافه کردن ذرات نرم آلومینا کریستال‌‌‌های آلومینا شروع به رشد در اطراف این ذرات نرم کرده و ته‌‌‌نشین میشوند. ماده به دست آمده به کمک نوار نقاله به کوره‌‌‌های کلسینه کردن انتقال داده میشود. در گام نهایی ماده رسوب‌یافته به کمک نوار نقاله از داخل کوره عبور داده میشود تا رطوبت آن از طریق حرارت کوره حذف شود و در نهایت ماده پودری سفید‌‌‌رنگی حاصل شود که پودر آلومیناست. در این نقطه، آلومینا برای تبدیل به آلومینیوم در کوره ذوب آماده است. خود آلومینا همچنین در تولید مواد شیمیایی و سرامیک‌‌‌ها مصرف میشود.
مرحله دوم؛ تبدیل آلومینا به آلومینیوم: در این مرحله از فرآیند هال-هروت تحت یک واکنش شیمیایی استفاده میشود که در آن جریان الکتریکی از مخلوط کریولیت مذاب (ماده معدنی فلورید آلومینیوم سدیم) و آلومینا عبور داده میشود که محصول این مرحله فلز آلومینیوم است. اکنون فلز آماده آهنگری، تبدیل به آلیاژ و اکسترود شدن (با فشار بیرون داده شدن) در اشکال و فرم‌‌‌هایی است تا برای دستگاه‌‌‌های الکترونیکی، خانگی، وسایل نقلیه، هواپیما‌‌‌ها و صدها مورد مصرفی دیگر به کار برود.
آلومینیوم دارای مقاومت مکانیکی بالا، مقاوم در برابر اکسیداسیون، چکش‌خوار، قابل‌انعطاف، شکل‌پذیر، ضدزنگ، هادی جریان الکتریسیته و رسانای خوبی برای گرماست و به عنوان دومین فلز چکش‌خوار و ششمین فلز شکل‌پذیر شناخته میشود. وزن آلومینیوم تقریبا یک‌سوم وزن فولاد، مس و برنج و مقاومت آن در برابر اسید و عوامل جوی از فلزات آهن و مس بیشتر است. همچنین بسیار بادوام و در برابر خوردگی مقاوم است. به‌علاوه، این عنصر غیر‌مغناطیسی، بدون جرقه، دومین فلز چکش‌خوار و ششمین فلز انعطاف‌‌‌پذیر است. با اینکه آلومینیوم جزو جدید‌ترین فلزات معمول و متداول به‌شمار می‌آید، یکی از پرمصرف‌ترین فلز غیرآهنی است. چین بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده آلومینیوم در جهان است.
همه ویژگی‌های یادشده، آلومینیوم را به گزینه مناسبی برای کاربرد در شرایط خاص تبدیل کرده است. موارد استفاده آلومینیوم در حمل‌ونقل، بسته‌بندی، ساخت‌وساز، برق و... است.
بهای تمامشده و فروش
با توجه به بالا بودن سهم هزینه مواد مصرفی از بهای تمامشده تولید، وارداتی بودن بخش عمده‌‌‌ای از مواد مصرفی از قبیل پودر آلومینا، آند، پترولیوم کک (برای ساخت آند) و سایر مواد شامل کریولیت و آلومینیوم فلوراید که همگی به‌طور مستقیم تحت تاثیر تغییرات نرخ ارز و نرخ‌های جهانی هستند، بهای تولیدات شرکت‌های آلومینیوم‌سازی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر آن نرخ موادی مثل پودر آلومینا که معمولا نسبتی بین 18 تا 20درصد نرخ آلومینیوم در بورس فلزات لندن (LME) است، در شرایط خاص (مانند شهریورماه سال 1397 به‌نسبتی حدود 31درصد افزایش یافت که به نظر می‌رسد ناشی از کاهش تولید شرکت‌های چینی تولیدکننده پودر آلومینا به دلیل محدودیت‌های زیست‌محیطی بوده است) نوسانات شدیدی پیدا می‌کند. بنابراین شرکت‌ها اغلب به منظور تامین ارز مواد اولیه وارداتی موردنیاز خود، ناگزیر به صادرات مقداری از محصولات تولیدی خود هستند. اصلی‌‌‌ترین مرجع نرخ جهانی شمش بورس لندن است.
نرخ شمش آلومینیوم آذرماه امسال در بورس فلزات لندن به 2هزار و 652دلار رسید. قیمت آلومینیوم در پنج‌سال گذشته در روند خنثی و در محدوده هزار و 500 تا 2هزار و 500دلاری بوده و میانگین پنج‌ساله هزار و 880دلاری داشته است. میانگین نرخ فروش آلومینیوم در آوریل سال گذشته میلادی و با همه‌گیری کرونا هزار و 457دلار به ازای هر تن گزارش شده که این رقم پایین‌‌‌ترین میانگین نرخ از سال ۲۰۱۵ تاکنون بوده است؛ اما اکنون نرخ فروش آلومینیوم بالای 3هزاردلار گزارش میشود. نرخ شمش آلومینیوم در بورس فلزات لندن برای سه‌ماه پایانی سال 1400بین 2هزار و 700 تا 2هزار و 800دلار در هر تن برآورد شده است.در خصوص فروش داخلی هم شرکت‌ها محصولات تولیدی خود را در چارچوب دستورالعمل تنظیم بازار محصولات آلومینیومی سال 97 وزیر صنعت، معدن و تجارت (صمت) با نرخ ارز (دلار) سامانه نیما (به عنوان مبنای تعیین نرخ فروش محصولات شرکت در داخل و خارج از کشور) به فروش می‌رسانند و در صورتی که تغییراتی در سیاست‌ها و برنامه‌‌‌های دولت در زمینه نرخ ارز صورت گیرد، پیش‌بینی مبالغ فروش داخلی و صادراتی نیز تغییر خواهد کرد.
به طور کلی، سه متغیر اصلی در سوددهی شرکت‌های تولیدکننده شمش فولاد، نرخ ارز، نرخ خرید مواد اولیه و نرخ جهانی شمش است.
شرکت‌ها
در بازار سرمایه چهار شرکت در گروه فلزات اساسی، در حوزه آلومینیوم فعال هستند. علاوه بر این چهار شرکت‌های مهم دیگری مانند آلومینیوم المهدی با ظرفیت 110هزار تن و آلومینیوم هرمزگان با ظرفیت 147هزار تن در سال جزو تولیدکنندگان آلومینیوم اولیه (فاقد امکان تولید شمش‌های آلیاژی در اشکال مختلف) هستند. ضمن آنکه پروژه‌‌‌های تولید شمش آلومینیوم شرکت‌های آلومینای ایران (که فاز اول آن با ظرفیت 40هزار تن تولید سالانه در اسفندماه 97 راهاندازی شد) و آلومینیوم جنوب (سالکو که فاز اول آن با ظرفیت 300هزار تن تولید سالانه اوایل دی‌ماه سال 98 راهاندازی شد) در حال تولید هستند. ماده اولیه و اصلی تولید آلومینیوم، اکسید آلومینیوم با درصد خلوص بالاست و تنها تولیدکننده پودر آلومینا در کشور، شرکت آلومینای ایران (مجتمع جاجرم) است. معرفی این شرکت‌ها تنها با هدف بسترها و وضعیت رقابتی شرکت‌ها بوده و در اینجا قصد ما ارائه تصویری کوتاه از شرکت‌های بورسی و وضعیت مالی آنهاست.
آلومینیوم ایران
شرکت آلومینیوم ایران که به‌اختصار «ایرالکو» نیز نامیده میشود، اولین تولیدکننده شمش آلومینیوم در ایران و منطقه خاورمیانه محسوب میشود. تاسیس ایرالکو در سال 1346 با مشارکت سه کشور ایران، پاکستان و آمریکا در هیات‌دولت وقت به تصویب رسید و اقدامات مربوط به احداث ساختمان و نصب تاسیسات در سال 1348 آغاز شد و در سال 1351 با دو خط تولید به ظرفیت 45هزار تن در سال مورد بهرهبرداری قرار گرفت. بعد از انقلاب و خروج کارشناسان آمریکایی و افزایش مصرف آلومینیوم در ایران، خطوط تولید کارگاه احیا از دو خط به پنج خط در سال 1370 افزایش یافت و ظرفیت تولید آلومینیوم نیز به 120هزار تن در سال رسید. با توجه به اهمیت مصرف انرژی در صنعت آلومینیوم، در سال 1381 کلنگ احداث یک‌واحد 110هزار تنی با تکنولوژی جدید 200کیلو آمپر در جوار کارخانه فعلی به زمین زده شد و فاز اول آن اواسط سال 1386 راهاندازی شد و فازهای 2 و 3 آن تا پایان سال 1387به بهرهبرداری و ظرفیت کامل رسید و به واسطه آن، دو خط از خطوط قدیم از مدار تولید خارج شدند.
در حال حاضر شرکت آلومینیوم ایران دارای دو تکنولوژی 70 و 200 کیلوآمپر و با مجموع ظرفیت تولید 177هزار تن در سال با تولید انواع شمش در آلیاژهای متنوع از محل مذاب تولیدشده در کارگاه‌‌‌های احیای جدید و قدیم فعالیت می‌کند.
محصولات تولیدی شرکت آلومینیوم ایران شامل پنج‌نوع شمش به شرح ذیل است:
شمش بیلت: این شمش‌ها اغلب در صنایع اکستروژن کاربرد دارند و بر اساس سفارش مشتریان در انواع گروه‌‌‌های آلیاژی طبق استاندارد بین‌المللی AA و در قطرهای مختلف تولید میشوند.
شمش تیبار: این محصول بر حسب نیاز کارخانههای مصرف‌کننده به‌صورت آلیاژ EC و خالص تولید میشود و بیشتر برای مصرف در تولید هدایت‌کننده‌‌‌های الکتریکی، کابل‌ها، وسایل خانگی و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شمش اسلب یا تختال: این نوع شمش در صنایع نورد و تولید انواع ورق، تسمه و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شمش هزار پوندی: این شمش اغلب به‌صورت آلومینیوم خالص تولید میشود و در آلیاژ‌سازی و قطعه‌سازی و موارد دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. درجه خلوص شمش تولیدی در کارخانه قدیم 7/ 99درصد و در کارخانه جدید 8/ 99درصد آلومینیوم خالص است و بیشتر در صنایع ذوب مجدد کاربرد دارد.
شمش 50 پوندی: این شمش بیشتر به صورت آلومینیوم آلیاژی و در صنایع خودروسازی و تولید قطعات ریخته‌‌‌گری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شرکت آلومینیوم ایران در 9ماه سال 1400 با تولید بیش از 133هزار تن انواع شمش آلومینیوم نسبت به کل مقدار شمش آلومینیوم تولیدشده در داخل کشور به میزان 397هزار تن، سهم 34درصدی از تولید داخل را به خود اختصاص داده است. این شرکت با عرضه و معامله بیش از 81هزار تن از مجموع تولیدات خود در 9ماه سال 1400 در بازار داخلی و از طریق شرکت بورس کالای ایران، سهم 35درصدی از تامین نیاز بازار مصرف آلومینیوم در داخل کشور (با توجه به 310هزار تن نیاز سالانه) داشته است. «فایرا» طی سال مورد گزارش، 133هزار و 334تن تولید و 80هزار و 720تن از محصولات تولیدی خود را در بازار داخل و مقدار 48هزار و 309تن آن را در خارج از کشور (صادرات) به فروش رسانده است.
آلومینیوم ایران با نماد فایرا 2/ 2هزار میلیارد تومان سود خالص در 9ماه سال‌جاری شناسایی کرده (2هزار و 294ریال در ازای هر سهم) که نسبت به دوره مشابه سال قبل 72درصد رشد داشته است.
فروش شرکت در این مدت بیش از 7/ 7هزار میلیارد تومان بوده که از رشد 65درصدی نسبت به فروش 7/ 4هزار میلیارد تومانی دوره مشابه سال قبل حکایت دارد. حاشیه سود ناخالص شرکت در این مدت در محدوده 34درصد ثابت بوده است.
شرکت در فصل پاییز 2هزار و 918میلیارد تومان فروش داشته که 25درصد نسبت به تابستان و 19درصد نسبت به بهار رشد داشته است. سود خالص شرکت در بهار 638میلیارد تومان و در تابستان 810 میلیارد تومان بوده که در پاییز با افت 6 درصدی نسبت به تابستان، به 761میلیارد تومان (790ریال در ازای هر سهم) رسید.
کارشناسان این شرکت برآورد کرده‌اند که در سه‌ماه زمستان هم سودی به میزان هر سهم 897ریالی برای سهامداران بسازند. این رقم بر مبنای دلار نیمایی 24هزار تومانی و شمش 2700دلاری صورت گرفته است.
گروه آلومتک و آلومراد
این گروه شامل شرکت آلومتک (شرکت اصلی) و شرکت آلومراد (شرکت فرعی) است. شرکت آلومتک در سال 1346 به صورت سهامی تاسیس شد. این شرکت در حوزه تولید و تهیه انواع محصولات آلومینیومی و سایر فلزات غیرآهنی فعالیت می‌کند. شرکت آلومراد هم به صورت سهامی عام در سال 1382 تاسیس و در بوس اوراق بهادار تهران در گروه فلزات اساسی با نماد «فمراد» درج شد و سهام آن برای اولین بار در سال 1384 مورد معامله قرار گرفت. موضوع فعالیت این شرکت طبق اساسنامه تولید و فروش انواع محصولات میلگرد آلومینیومی و سایر فلزات غیرآهنی است. در حال حاضر محصولات تولیدی این شرکت مشتمل بر تولید و فروش عادی و تولید و درآمد کارمزدی راد (5/ 9میلی‌متر عادی، آلیاژی و تیتانیوم‌‌‌دار) و بیلت و بر اساس نیازهای مشتریان است. قیمت‌های فروش بر اساس قیمت‌های روز بازار و مذاکره با مشتریان و رقابت با رقبا در جذب و حفظ مشتری تعیین میشود، ضمن اینکه تامین نیازهای شرکت آلومتک (سهامدار عمده) نسبت به تامین نیاز سایر مشتریان داخلی در باز اقدام میشود. شرکت آلومراد در دوره 9ماه منتهی به تاریخ 30 آذرماه 1400 به ازای هر سهم 280ریال سود محقق کرده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 68/ 90درصد کاهش داشته است. سود خالص این شرکت 6/ 5میلیارد تومان بوده که 38/ 62درصد افت داشته است (با توجه به تغییر در سرمایه شرکت، تغییرات سود (زیان) خالص از اهمیت بیشتری نسبت به تغییرات سود (زیان) خالص هر سهم برخوردار است.)
گروه کارخانههای تولیدی نورد آلومینیوم
شرکت گروه کارخانههای تولیدی نورد آلومینیوم (فنوال) در سال 1351 به صورت شرکت (سهامی خاص) در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسید و در 1363 شروع به بهرهبرداری کرد. این شرکت در سال 1370 به موجب تصمیم مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام به شرکت سهامی عام تبدیل و در سال 1371 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده است.
موضوع فعالیت شرکت طبق ماده «2» اساسنامه شرکت که بر اساس تصمیم مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام در تیرماه 1395 اصلاح شده، تاسیس کارخانه‌ها تولیدی و صنعتی به منظور ساخت ورق آلومینیوم و هر نوع فرآورده دیگر آلومینیومی است.
تفاوت این شرکت با سه شرکت قبلی در این است که ماده مصرفی «فنوال» آلومینیوم که با آن محصولاتی مانند تسمه و امثالهم تولید می‌کند، ولی شرکت‌های قبلی فولاد را به عنوان محصول نهایی خود به فروش می‌رسانند. بنابرین افزایش یا کاهش قیمت شمش فولاد تاثیرات متضادی بر این شرکت‌ها باقی می‌‌‌گذارد.
در 9ماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته مقدار وزنی فروش کلیه محصولات این شرکت اعم از کویل، ورق و تسمه آلومینیومی 12درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر «فنوال» در 9ماه منتهی به آذر سال‌جاری به مبلغ فروش حدود 610میلیارد تومانی رسیده است که از رشد 45درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته حکایت دارد. شرکت گروه کارخانههای تولیدی نورد آلومینیوم در دوره 9ماه منتهی به تاریخ 30 آذرماه 1400 به ازای هر سهم 2هزار و 123ریال سود محقق کرده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (97/ 20درصد) افزایش داشته است.
