خاموشی ابدی بانی «کبریت توکلی»
تقی توکلی، از بنیان‌گذاران کارخانه کبریت توکلی و پدر صنعت نوین آذربایجان درگذشت. این کارآفرین که در سال ۱۳۱۰ در تبریز دیده به جهان گشود، یکی از بانیان اصلی صنعت ماشین‌سازی تبریز شناخته می‌شود. او که کوچک‌ترین فرزند پسر حاج‌علی عسگر توکلی بود میان مردم آذربایجان به‌عنوان موسس کارخانه ماشین‌سازی تبریز شهره است، کارخانه‌ای که در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی در منطقه غرب تبریز احداث شد. توکلی در ۶ سالگی توسط پدر تاجرپیشه‌اش به مدارس قدیمی راه یافت و سپس به تهران رفت و در دبیرستان البرز مشغول تحصیل شد. بعد از اخذ دیپلم، برای تکمیل تحصیلات راهی آمریکا شد و پس از ۵ سال تحصیل در رشته مهندسی مکانیک، از دانشگاه نبراسکای آمریکا فارغ‌التحصیل و به کشور برگشت. او به مدت ۹ سال به‌عنوان اولین مدیرعامل در کارخانه ماشین‌سازی تبریز فعالیت کرد اما پس از انقلاب، از مسوولیت خود استعفا داد و در کارخانه کبریت‌سازی توکلی مشغول به‌کار شد. توکلی به همراه پدرش خدمات بسیاری را به صنعت کشور انجام داده‌اند که ازمیان این خدمات می‌توان به احداث کارخانه کبریت توکلی، راه‌اندازی اولین کارخانه برق خصوصی، احداث کارخانه نئوپان، احداث کارخانه فورمیکاسازی و احداث کارخانه نئوپان روکش‌دار اشاره کرد. کارخانه‌هایی که دستگاه‌های آن از کشورهای آلمان‌شرقی، آلمان غربی و یوگسلاوی خریداری و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. تقی توکلی، کارآفرین و فعال بخش خصوصی بود، اما در دهه ۱۳۴۰ به همکاری با دولت در بخش طرح‌های بزرگ دعوت شد و علاوه بر راه‌اندازی و اداره ماشین‌سازی تبریز و «مس سرچشمه کرمان» در تاسیس مجموعه‌های دیگری نظیر کارخانه‌های بلبرینگ‌‌سازی تبریز، ایدم، شرکت گسترش صنایع ریلی، کمپرسورسازی تبریز و پمپ ایران و تراکتورسازی نقش داشت.
توکلی در سال ۱۳۵۶، زمانی که کشور با مشکل کمبود برق روبه‌رو بود، به وزارت نیرو دعوت شد و سرانجام پس از ۲۰ ماه، بدون دریافت حقوق دولتی کناره‌گیری کرد و به کار صنعت بازگشت. در اواخر دهه ۱۳۶۰ زمانی که کارخانه کبریت‌سازی به ورشکستگی افتاده بود، از تقی توکلی که در خارج بود دعوت شد که به ایران بازگردد تا کارخانه ورشکسته با ۴۱۰ میلیون تومان بدهی انباشته را دوباره احیا کند. کبریت توکلی نه‌تنها بی‌خطر بود، بلکه منشأ خیرات کثیر در صنعت ایران و دور سازی مخاطرات بسیار از زندگی کارگران پرشمارش طی چند دهه بود. توکلی در زمان حیاتش درباره نوع رویکرد خود در پیشبرد اهداف کارخانه ماشین‌سازی تبریز و سایر فعالیت‌های صنعتی‌اش می‌گوید: «هدف ما در صنعت مونتاژ نبود، بلکه آموزش نیروهای انسانی برای انتقال تکنولوژی بود. در نتیجه انتقال دانش و تکنولوژی در صنعت ماشین‌سازی با دقت بالا محقق شد. به یاد دارم آموزشگاه ماشین‌سازی را ۹ ماهه افتتاح کردیم. در زمستان سرد تبریز کار می‌کردیم که وقتی دیوار را می‌ساختند، گچ‌ها می‌ریخت. من می‌گفتم بسازید پولش را خودم می‌دهم. هیات دولت که برای دیدن آموزشگاه آمده بودند همه تبریک می‌گفتند که در مدت کوتاهی ماشین‌سازی ساخته شده است. اما من گفتم کجایش را دیدید؟ هنوز اصل کارخانه مانده است.»
ارسال نظر