با همایش فولاد «دنیای اقتصاد»

پیش‌بینی آینده بازار فولاد

محمدرضا بهرامن رئیس خانه معدن ایران بی‌شک همایش‌هایی که تصویری درست از یک صنعت ارائه کند، مفید خواهد بود. پیش‌بینی آینده و چشم‌انداز تولید و جایگاه کشور درخصوص صنعت فولاد، می‌تواند دید درستی به سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان بدهد تا بر اساس آن، بتوانند بهترین تصمیمات را برای نیل به اهداف مورد نظر داشته باشند.

در مورد فولاد نیز با توجه به اینکه ایران جزو کشورهایی است که صاحب چرخه کامل تولید این محصول استراتژیک و شاخص توسعه صنعتی است، بیان چشم‌انداز و آینده تولید آن اهمیت بسیاری برای تصمیم سازان و سیاست‌گذاران در سطح کلان دارد. بنابراین همایش‌هایی که اطلاعات درستی از دورنمای تولید مواد خام تا محصولات نهایی آن یعنی فولاد و حتی پس از آن (تجارت) ارائه دهد، قطعا مورد تایید و سبب‌ساز تصمیماتی خواهد بود که باعث رشد و اعتلای صنعت فولاد و ارتقای جایگاه کشورمان در دنیا خواهد بود.

محصولات معدنی، همانند محصولات نفتی، پایه تولید و صنعت هستند. بنابراین نیاز به مواد معدنی همانند مواد نفتی و حتی در مواردی در جایگاه بالاتر از آن قرار می‌گیرد. ایران از حیث وجود منابع معدنی، از معدود کشورهایی است که واجد منابع بسیاری از عناصر مورد نیاز بشر در صنایع، کشاورزی و داروسازی است. وجود منابع غنی بیش از ۵۰ عنصر در کشور ما به اثبات رسیده است؛ درحالی‌که هنوز اکتشافات در حد سطح و اندکی زیر سطح قرار دارد.  در مورد نفت، با توجه به تکیه بر توان تولید نفت که از دهه‌های گذشته برایمان به ارث رسیده است، همان‌گونه که آمارها نشان می‌دهد نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار فروش نفت داشته‌ایم؛ درحالی‌که تمام توان تولید مواد معدنی ما از یک میلیارد دلار تجاوز نمی‌کند. اگرچه استخراج منابع معدنی قدمتی طولانی در ایران دارد، اما متاسفانه با پیشرفت علم، آهنگ پیشرفت بخش معدن با آهنگ پیشرفت جهانی جلو نرفته است. از این رو، یکی از مهم‌ترین چالش‌های تولید در بخش معدن، تولید پایین و هزینه بالای استخراج و فرآوری به واسطه استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی و با بهره وری پایین است. چالش دیگری که وجود دارد، در ارتباط با حمل و نقل است. متاسفانه در کشورمان از فناوری موج دوم استفاده می‌شود و بنابراین ظرفیت حمل و نقل پایین است، همین امر قیمت تمام‌شده هر تن ماده معدنی برای حمل را افزایش می‌دهد. ضمن آنکه همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، بخش معدن کشور به شدت نیازمند اکتشافات کانسارهای پنهان و عمقی است؛ چرا که ذخایر سطحی کشور در حال اتمام است یا تمام شده است. اگرچه اقداماتی آغاز شده که در سال ۹۶ به کشف ذخایر عظیم آهن در اعماق بالای ۱۵۰۰ متری شد، اما طبیعتا کافی نیست؛ ضمن آنکه نتایج اکتشافات نشان داده است منابع عمقی بسیاری وجود دارد که همگی منتظر ورود تکنولوژی‌های نوین برای استخراج و فرآوری هستند. از طرفی ورود و بومی‌سازی تکنولوژی‌های نوین و روز دنیا، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. بی‌شک حجم عظیم منابع معدنی خدادادی کشور ما، به راحتی می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را به ایران گسیل کند. 

نگاه ما به تحریم‌ها بیشتر مایل به فرصت است تا تهدید، اگرچه تحریم‌ها تهدیدکننده نیز هستند؛ اما باور ما این است که تهدید فقط گریبان‌گیر شرکت‌های بزرگ و نامی دولتی است. از این رو، این بهترین فرصت برای بخش خصوصی واقعی است که با تعامل با SME‌های خارجی، بتوانند با هم‌افزایی با بخش دولتی و با کمک دولت، پای سرمایه‌گذاران خارجی را به کشور باز کند و از این طریق ضمن انتفاع از منابع خدادادی در دسترس، بومی‌سازی تکنولوژی‌های نوین را استارت بزنند و همزمان، تولید را به حد نیاز و توان بالا ببرند تا فاصله معنادار بین تولید و فروش نفت و تولید و فروش مواد معدنی را تا حد امکان کاهش دهند. در عین حال، صادرات مواد نفتی آن هم به‌صورت خام ماحصل اقتصاد آغشته به تفکرات ایدئولوژیک در کشور ما بوده است. مقایسه درآمدهای صادرات نفتی ایران در مقایسه با درآمد شرکت‌های حوزه تکنولوژی دنیا مانند گوگل، فیس‌بوک و... نشانگر آن است که نسبت آنها در حدود ۱/ ۰ است. اگر به‌جای خام‌فروشی نفت، روی حوزه‌های خدماتی و تولیدی مانند معدن تمرکز شود، قطعا علاوه بر ارزآوری فراوان برای کشور، موجبات ثروت آفرینی برای جامعه و اشتغال آفرینی بیشتر در این حوزه‌ها نیز فراهم خواهد شد.

در پیش‌بینی افق بازار فولاد در سال ۲۰۱۹ باید گفت که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فولاد در جهان در حال حاضر چین است. با توجه به برنامه این کشور برای تبدیل شدن به اقتصاد اول دنیا در سال‌های نخست دهه ۲۰۲۰، پیش‌بینی می‌شود مصرف فولاد بالاتر برود و این، بازار فولاد را رونق بیشتری می‌دهد. در بخش داخلی نیز با توجه به سیاست‌های اقتصادی دولتی، تمام تلاش دولت بر این است که به واسطه تولید و مصرف بیشتر محصولات فولادی به‌عنوان یک شاخص مهم در پیشرفت صنعتی، جایگاه اقتصادی کشور را بهبود بخشد.

چین غول فولادی دنیا قصد داشت که در سال ۲۰۱۸ اصلاح اقتصادی انجام داده و در نتیجه تقاضا و قیمت فولاد پایین آید؛ اما در عمل با توجه به جنگ تجاری با آمریکا، ملاحظات زیست محیطی را کمتر کرده و در نتیجه عملا رشد اقتصادی فولاد به وقوع خواهد پیوست. سال ۲۰۱۸ سالی تاثیرگذار بر روند قیمت و عرضه و تقاضا در سال ۲۰۱۹ نیز خواهد بود. اگر جنگ تجاری ادامه یابد، امکان افزایش تقاضای جهانی بالا خواهد بود.

در این میان از بعد داخلی نیز با تمرکز وزارت صمت و وزیر جدید صمت بر توسعه صنایع معدنی و اقدامات پیشنهادی برای این موضوع با ناامیدی فزاینده دولت و جامعه از سایر بخش‌های تولیدی نفت و گاز، نگاه آنها به سمت سایر حوزه‌های اقتصادی مانند معدن و صنایع معدنی تغییر یافته است. البته این تغییر نگاه به‌صورت موضعی و با توجه به فشار بیشتر تحریم‌ها بر سایر بخش‌ها اتفاق افتاده است. اخیرا نقشه راه معدن و صنایع معدنی تدوین شده است که سند توسعه‌ای صنایع معدنی مانند فولاد را نیز در بر گرفته است. 

با توجه به اظهارات وزیر صمت در مراسم معارفه ریاست جدید هیات عامل ایمیدرو، اولویت وزارت صمت در حفظ تولید داخل با توجه به تحریم‌ها و از طرفی، کمک به بخش خصوصی در راستای افزایش تولید و توان این بخش، از طریق قابلیت و ذات ایمیدرو، به‌عنوان شرکت توسعه گر و تسهیل ساز در زمینه تولید در بخش معدن و صنایع معدنی است. توجه به اکتشاف عمقی و طبقه‌بندی، ترتیب و ارائه اطلاعات اکتشافی پایه در کشور از طریق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، از دیگر برنامه‌های وزارت صمت است.

چشم‌انداز صادرات محصولات فولادی با توجه به سیاست‌های ارزی و روند بازار داخلی حاکی از این است که در افق ۱۴۰۴ پیش‌بینی تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد شده است. این چشم‌انداز بدون داشتن فناوری محقق نخواهد شد. بنابراین یکی از اولویت‌های دولت ورود و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در این صنعت است. قطعا صادرات فولادی وابستگی فراوانی به توفیقات دولت در استفاده از فناوری دارد. همچنین جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی نیز با توجه به پیش‌بینی قیمت ارز در سال ۹۸ بسیار سخت خواهد بود؛ زیرا راه‌های ورود سرمایه‌گذاران خارجی با توجه به شرایط تحریم تا اندازه‌ای مسدود است و از طرفی برای سرمایه‌گذاران داخلی توجیه اقتصادی نخواهد داشت.

سیاست‌های ارزی ناپایدار به‌طور قطع روی هر محصول صادراتی تاثیر منفی دارد. محصولات فولادی نیز از این امر مستثنی نیست. با توجه به افق تولید محصولات فولادی در ۱۴۰۴ و روند تولید و استحصال کنونی، پیش‌بینی می‌شود ایران در آینده به یکی از ۵ تولیدکننده برتر دنیا در زمینه محصولات فولادی تبدیل شود که بی شک مقدار زیادی از این تولید مازاد نیاز داخل خواهد بود. با برنامه‌ریزی درست و با سیاست‌های پایدار ارزی می‌توان به‌عنوان یکی از ۵ کشور برتر دارای زنجیره کامل فولاد به بازاری مناسب و متناسب با اندازه کشورمان در تولید، دست یافت.

با توجه به پیش‌بینی رشد اقتصادی جهان، به تبعیت بخش فولاد نیز می‌تواند با رشد مواجه شود و روند تقاضای جهانی آن افزایش یابد. البته سیاست‌های فولادی غول‌های فولادی دنیا مانند چین و ایالات متحده در روند بازار و قیمت‌ها تاثیر گذار خواهد بود.

***

نهمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار، نهم و دهم بهمن ماه امسال به ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» برگزار می‌شود و صاحب‌نظران و فعالان صنعت فولاد مهم‌ترین مسائل حال و آینده این صنعت را بررسی خواهند کرد. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره تلفن [phone] تماس بگیرند یا به وب‌سایت http:/ / events.den.ir مراجعه کنند.