مسیر توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور
اما قطعا موتور توسعه اقتصاد دانش‌بنیان را کسب‌وکارهای دانشی و فناورانه تشکیل می‌دهند که در حوزه‌های مختلف، از سلامت و دفاع گرفته تا کشاورزی و محیط‌زیست، به طراحی، توسعه و تولید انواع محصولات و خدمات فناورانه مشغولند. با توسعه این کسب‌وکارها، محصولات و خدمات سنتی و به‌تبع آن، مشاغل قدیمی به‌طور پیوسته ارزش‌افزوده خود را از دست می‌دهند لذا غفلت در توسعه این کسب‌وکارها بی‌تردید آینده کشور را به‌طور جدی به چالش می‌کشد. بنابراین شکل‌گیری، رشد و توسعه پرشتاب کسب‌وکارهای فناورانه که این روزها بیشتر با کلیدواژه «شرکت‌های دانش‌بنیان» شناخته می‌شوند، علاوه بر پویایی و سرزندگی محیط کسب‌وکار، مستلزم تامین انواع منابع، از انسانی، دانشی و انواع زیرساخت‌ها و تجهیزات فناورانه گرفته تا منابع مالی است.
کسب‌وکارهای فناورانه در طول مراحل مختلف چرخه عمر خود، به طیف متنوعی از منابع مالی نیاز دارند که از سرمایههای شخصی کارآفرینان تا کمک‌های مالی بلاعوض و سرمایه‌گذاری، تسهیلات کم‌بهره و سرمایههای خطرپذیر را دربر می‌گیرد. گرچه شاید تامین بخش قابل‌توجهی از منابع مالی کسب‌وکارهای دانش‌بنیان برعهده بخش خصوصی است، اما بررسی تجارب کشورهای موفق در زمینه نوآوری، نشان‌دهنده مداخله اثربخش نهادهای دولتی در تامین مالی مراحل مختلف توسعه فناوری است. این نهادها از ابزارهای متنوعی مانند گرنت‌ها، وام‌هایی با نرخ ترجیحی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای تامین مالی توسعه فناوری استفاده می‌کنند. در ایران نیز یکی از نقاط عطف مهم توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور را می‌توان تصویب و ابلاغ قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی تحقیقات در سال ۱۳۸۹ دانست که بر اساس ماده ۵ آن، صندوق نوآوری و شکوفایی با سرمایه اولیه ۳هزار میلیارد تومان شکل گرفت. مطابق این قانون، هدف از تاسیس صندوق نوآوری و شکوفایی عبارت است از «کمک به تحقق و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان؛ تکمیل زنجیره ایده تا بازار؛ تجاری‌سازی نوآوری‌ها، دستاوردهای پژوهشی و اختراعات؛ کاربردی‌کردن دانش از طریق ارائه کمک‌ها و خدمات مالی و پشتیبانی از شرکت‌ها و موسسه‌های دانش‌بنیان». بر این اساس، صندوق نوآوری و شکوفایی ماموریت‌های متنوعی دارد که از تنظیم‌گری صندوق‌های پژوهش و فناوری تا تامین و ارائه خدمات مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان، مشارکت و سرمایه‌گذاری خطرپذیر، هدایت سرمایههای ملی و بین‌المللی به سمت توسعه فناوری، توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان و ارتقای مزیت رقابتی فناورانه شرکت‌های دانش‌بنیان در فضای ملی و بین‌المللی را دربر می‌گیرد. در این راستا، صندوق نوآوری و شکوفایی در طول حدود ۵ سالی که از فعالیت جدی آن می‌گذرد، خدمات مالی متنوعی را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرده است که شامل وام قرض‌الحسنه، وام‌هایی با نرخ ترجیحی (وام قبل از تولید صنعتی، وام سرمایه در گردش، وام تولید صنعتی، لیزینگ، ضمانت‌نامه)، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و مشارکت، تامین دفاتر کاری و توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود.
صندوق نوآوری و شکوفایی تاکنون علاوه بر حمایت از توسعه فناوری و تولید حدود ۱۲۰۰ محصول دانش‌بنیان داخلی، بالغ بر ۷۰ هزار اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در حوزه‌های فناورانه در شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده و در نتیجه، سهم شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید ناخالص داخلی کشور را ارتقا داده است. اما صندوق بر این باور است که با نگاه به آینده کشور تبدیل کسب‌وکارهای دانش‌بنیان به موتورهای واقعی توسعه اقتصاد کشور، مستلزم تقویت تعامل بازیگران مختلف اکوسیستم نوآوری کشور است و قطعا فعالیت‌های پراکنده و جزیره‌ای بازیگران اثربخشی چندانی نخواهد داشت. از این رو، به منظور تامین مالی هوشمندانه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و نقش‌آفرینی پررنگ‌تر در توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری، سیاست‌های جدیدی را در پیش گرفته است. در این فصل جدید، صندوق علاوه بر تحکیم و تعمیق روابط خود با شرکت‌های دانش‌بنیان و تسهیل تامین مالی توسعه فناوری در این شرکت‌ها، قصد دارد تعامل خود با سایر بازیگران زیست‌بوم اکوسیستم فناوری و نوآوری مانند صندوق‌های پژوهش و فناوری، بانک‌ها، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، دانشگاه‌ها و کارگزاران مالی و تجاری‌سازی را گسترش دهد و برنامه‌های مختلفی برای تعامل نظام‌مند و هدفمند با آنها تدارک دیده است. صندوق می‌کوشد در چارچوب قوانین و مقررات و در قلمرو ماموریت سازمانی خود، خلأهای نظام تامین مالی فناوری و نوآوری را پر کند و متناسب با ظرفیت‌های خود، نقشی موثرتر در این نظام بازی کند. برای مثال، صندوق قصد دارد با استفاده اهرمی از منابع مالی خود در قالب همکاری با صندوق‌های پژوهش و فناوری یا سرمایه‌گذاری جسورانه، حمایت‌های موثرتری از توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان به‌ویژه در راستای اولویت‌ها و نیازهای کشور به‌عمل آورد. از این‌رو، دبیرخانه کارگروه صندوق‌های پژوهش و فناوری که در صندوق نوآوری و شکوفایی مستقر است و وظیفه تنظیم‌گری این صندوق‌ها را بر عهده دارد، باب جدیدی در همکاری با این صندوق‌ها گشوده است که به‌زودی ثمرات آن آشکار خواهد شد.
همچنین صندوق می‌کوشد با همکاری شتاب‌دهنده‌ها به‌عنوان یکی از عناصر مهم اکوسیستم نوآوری و حمایت از آنها، قلمرو حمایت خود از توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان را گسترش و نرخ شکل‌گیری هسته‌های فناور به‌عنوان نطفه شرکت‌های دانش‌بنیان را افزایش دهد. همچنین با رصد و احصای مسائل و مشکلات مهم، درصددیم با همکاری سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط، پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری(مگاپروژه) را تعریف کرده و توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان را برای حل آنها سوق دهیم تا برای مردم قابل‌احساس باشد که شرکت‌های دانش‌بنیان دقیقا چه نیازهایی از آنها را رفع می‌کنند. صندوق امیدوار است با اجرای سیاست‌های جدید و با مشارکت روزافزون سایر بازیگران اکوسیستم نوآوری کشور، بیش از پیش زمینه را برای توسعه محصولات و خدمات دانش‌بنیان فراهم سازد و نقش شایسته‌ای در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان یک چشم‌انداز ملی ایفا کند.
ارسال نظر