شرکت‌هایی که چندان زیر تیغ آمریکا نیستند یا اینکه باتوجه به سبد مالی و سرمایه‌گذاری که انجام می‌دهند، حساسیت آمریکا برای تحریم‌شان را بر نمی‌انگیزند. اتکا به صنایع کوچک و متوسط برای عبور از تیغ آمریکا در حالی است که فعالان بخش خصوصی ایرانی معتقدند که تفاهم‌نامه و قراردادها در شکل ظاهری و تنها روی کاغذ منعقد شده‌اند و در فضای سیاسی کشور گام‌هایی برداشته شده، اما در واقع شرکت‌های اروپایی تمایلی برای همکاری در این زمینه ندارند به همین دلیل این روش نیز نمی‌تواند روشی چندان موثر برای عبور از برجام و همکاری کشورهای اروپایی باشد. با این حال برخی دیگر از فعالان اقتصادی معتقدند در هفته‌های گذشته و در جریان مذاکرات نجات برجام، نقطه کانونی ادامه فعالیت کشورهای اروپایی در کشورمان بر بخش کسب وکار کوچک و متوسط متمرکز شده است و کشورهای اروپایی پیشنهاد داده‌اند که شرکت‌های اقتصادی ایرانی با شرکای خارجی کوچک و متوسط وارد گفت‌وگو و همکاری شوند. شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی در حال حاضر بخش مهمی از تامین‌کنندگان شرکت‌های بزرگ جهانی را تشکیل می‌دهند و اروپایی‌ها معتقدند ایران می‌تواند از طریق این شرکت‌ها به توسعه اقتصادی و صنعتی و ادامه برجام دست پیدا کند. این گروه بر این نکته نیز تاکید می‌کنند که در هفته‌های گذشته و در جریان مذاکرات نجات برجام، نقطه کانونی ادامه فعالیت کشورهای اروپایی در کشورمان بر بخش کسب وکار کوچک و متوسط متمرکز شده است و کشورهای اروپایی پیشنهاد می‌دهند که شرکت‌های اقتصادی ایرانی با شرکای خارجی کوچک و متوسط وارد گفت‌وگو و همکاری شوند. شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی در حال حاضر بخش مهمی از تامین‌کنندگان شرکت‌های بزرگ جهانی را تشکیل می‌دهند و اروپایی‌ها معتقدند ایران می‌تواند از طریق این شرکت‌ها به توسعه اقتصادی و صنعتی و ادامه برجام دست پیدا کند.

ریسک سرمایه‌گذاری مانع همکاری

با این حال مهدی پورقاضی، عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است ریسک بالای سرمایه‌گذاری، مانع همکاری بنگاه‌های متوسط اروپایی است. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است: اگرچه در این شرایط بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی می‌توانند با همتای ایرانی خود همکاری کنند ولی به دلیل ریسک بالای سرمایه‌گذاری در ایران علاقه چندانی به همکاری نشان نمی‌دهند. پورقاضی با اشاره به اینکه دوره جدید دوره خفقان اقتصادی است به«پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: دوره جدید، دوره خفقان اقتصادی است؛ بخش خصوصی سعی می‌کند دولت را متوجه ظرفیت‌های اقتصادی و منافعی که این بخش می‌تواند برای توسعه کشور داشته باشد، کند؛ اما در عمل ممکن نیست. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است؛ عمده دلیل بروز این چالش به تحریم‌ها باز می‌گردد که سال‌های سال اقتصاد ایران را تبدیل به جزیره‌ای دورافتاده از اقتصاد و صنعت دنیا کرده است؛ به همین دلیل ما باید هر کاری که ممکن است انجام دهیم تا صنعت ایران ارتباط ممتد، منسجم و درستی با صنعت جهان برقرار کند. در شرایط امروز فاصله صنعت ما با دنیا خیلی زیاد است و برای همین شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی علاقه‌ای برای همکاری با ایران ندارند؛ اما ما تنها یک‌راه پیش رو داریم و آن بازگشت به اقتصاد جهانی است.

پورقاضی با اشاره به اینکه شرایط کنونی در حوزه صنعت با اعمال تحریم‌ها ایجاد شد و در سال‌های قبل نیز چنین تجربه‌ای داشته‌ایم، عنوان کرد: در آن دوران نیز به دلیل اینکه سیاست و نقشه راه واحدی در پیش گرفته نشد ما با چالش‌هایی مواجه شدیم. امروز هم وضعیت چنین است. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، درخصوص اینکه قراردادهای منعقد شده تا چه میزان قابلیت اجرایی دارند نیز معتقد است: موانع در شکل ظاهری و روی کاغذ برای همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی با ایران برداشته‌شده است، ولی در کنار این موانع شکلی و تحریم‌های آمریکا، شرکت‌های اروپایی با فضا و محیط کسب‌وکار ایران هم درگیر هستند.پورقاضی مهم‌ترین دلیل عدم رغبت را ریسک بالای سرمایه‌گذاری در ایران می‌داند و می‌گوید بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی سرمایه‌گذاری در کشورهایی چون ترکیه، سنگاپور، مالزی و حتی برخی کشورهای همسایه ایران را مناسب‌تر می‌دانند.به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق ایران تنها انگیزه شرکت‌های اروپایی با همکاری برای ایران فروش کالا است، نه سرمایه‌گذاری یا همکاری اقتصادی. پورقاضی از تجربه بنگاه صنعتی خود می‌گوید: ما برای همکاری با برخی بنگاه‌های اروپایی تلاش کردیم و حتی چند قرارداد همکاری هم امضا شد ولی درنهایت آنها بعد از خروج آمریکا از برجام از اجرای تعهد و ادامه همکاری منصرف شدند. الان همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط با ایران خیلی کم است. بهانه آنها مرتبط با تحریم‌های آمریکا و ریسک سرمایه‌گذاری در ایران است. هیچ بنگاه اقتصادی، چشم‌اندازی یک‌ماهه از آینده کار خود ندارد. او تاکید می‌کند: البته صنعت ما بعد از توافق برجام در حال برگشت به مسیر بود ولی کارشکنی آمریکا و سختگیری ایران به همکاری با بنگاه‌های اقتصادی وضعیت را بدتر کرد و درنهایت فرصت ازدست‌رفته است.

شرکت‌های کوچک حلقه اتصال

چالش‌های مطرح شده از سوی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در حالی است که چندی پیش که کمیسیونر ویژه انرژی اتحادیه اروپا به ایران سفر کرد نیز توصیه کرد ایران همکاری‌های اقتصادی خود با کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا را از طریق همکاری با شرکت‌های کوچک و متوسط و سرمایه‌گذاری‌های آنها، توسعه دهد. علاوه بر این کشورهای اتحادیه اروپا در نشست ماه گذشته اتحادیه در صوفیه بلغارستان هم تصویب کردند که از سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی در ایران از طریق «بانک سرمایه‌گذاری اروپا» حمایت کنند. هزاران شرکت کوچک و متوسط در اتحادیه اروپا فعال هستند که کارشناسان اقتصادی معتقدند پیکره اصلی اقتصاد اتحادیه را به‌صورت پازل‌ها کنار هم تشکیل می‌دهند و حالا همکاری مشترک شرکت‌های ایرانی با این شرکت‌ها می‌تواند به توسعه اقتصادی شرکت‌های داخلی کمک کند. به اعتقاد کارشناسان همکاری مشترک اتحادیه‌های صنعتی اروپا در زمینه‌های مختلف با تشکل‌های مرتبط ایرانی می‌تواند اولین حلقه‌های اتصال شرکت‌های کوچک و متوسط داخلی به شرکت‌های مشترک اروپایی باشد. همچنین در همین زمینه محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ماه گذشته در جلسه‌ای با فعالان اقتصادی در اتاق ایران به آنها توصیه کرد: همکاری با شرکت‎های کوچک و متوسط اروپایی را مدنظر قرار دهید.