ضرورت تجدید نظر دولت چهاردهم در قیمت‌گذاری دستوری مواد غذایی
آفت صنعت لبنیات
ناگفتهها از چالش‌‌‌های تولید و مصرف شیر
طی روزهای گذشته اعلام کردید که قرار است قیمت شیر خام ۲۰درصد افزایش پیدا کند. این افزایش قیمت رسمیت پیدا کرده است؟
در اولین جلسه ستاد تنظیم بازار دولت چهاردهم این افزایش قیمت ۲۰ درصدی تصویب شد. البته این افزایش قیمت در دولت سیزدهم نیز در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ تصویب شد اما متاسفانه به دلیل حادثه تلخی که برای رئیس جمهور رخ داد و همزمانی آن با انتخابات رئیس جمهور جدید ابلاغ نشد و به دولت چهاردهم موکول شد. در دولت جدید مجددا در ستاد تنظیم بازار تصویب و جهت ابلاغ به تمام دستگاه‌های ذی‌ربط اعلام شد.
با توجه به اینکه از قیمت ۱۵هزار تومانی مصوب سال گذشته رضایت نداشتید، آیا از قیمت جدید راضی هستید؟
مسلما خیر. چون اکنون در مقایسه با اوایل سال‌جاری که این قیمت را به وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردیم، قیمت نهاده‌ها بسیار افزایشی بوده است. درواقع حتی قیمت ۱۸هزار تومان که بر سر آن با دولتمردان به توافق رسیدیم، چشمگیر نبود و از سر استیصال این نرخ را قبول کردیم؛ به جز در بخش نهاده‌هایی مانند جو و سویا که دولت برای واردات آنها ارز ترجیحی اختصاص می‌دهد، اما متاسفانه در سال‌جاری با افزایش قابل‌توجه قیمت نهاده‌هایی مانند ذرت علوفه و یونجه که حدود ۶۰درصد غذای دام ما را تشکیل می‌دهد مواجه شدیم؛ آن هم به دلیل اینکه با بی‌برقی در سال‌جاری مواجه بودیم و برق چاه‌های کشاورزی قطع می‌شد، سطح برداشت در مزارع کاهش پیدا کرد و همین امر باعث افزایش این نهاده‌ها شد.
شما در حالی این اظهارات را مطرح می‌کنید که صحبت‌های متناقضی از مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی شنیده می‌شود. ایشان گفته است که قیمت نهاده‌های لبنی در سال‌جاری نه‌تنها افزایش نداشته بلکه کاهش هم داشته است. بنابراین اگر این ادعا را در نظر بگیریم، قیمت شیر خام نباید افزایش پیدا می‌کرد. این صحبت‌های متناقض از کجا ناشی می‌شود؟
وی یک مطلب غیرکارشناسی در این زمینه اعلام کرده و در کار تخصصی یک صنف دیگر دخالت کرده است؛ به این دلیل که اطلاعاتی درباره بخش دامپروری کشور ندارد. مگر من که تخصصی درباره نرخ فرآورده‌های لبنی ندارم، می‌توانم در این باره اظهارنظر کنم؟ دولت بابت واردات جو، ذرت و سویا ارز ترجیحی ارائه می‌کند و این سه قلم کالا به خاطر کاهش نرخ جهانی، کاهش قیمت داشته است و ما کف قیمتی را که در سامانه بازارگاه بود، نسبت به نرخ مصوبش حساب کردیم. به طور مثال اگر سقف قیمتی جو و ذرت در سامانه بازارگاه ۱۱هزار و ۳۰۰ تومان بود و به حدود ۸ تا ۹هزار تومان رسیده بود؛ ما همان ۸ تا ۹هزار تومان حساب کردیم. اما این سه قلم در قیمت تمام‌شده شیرخام، ۲۰درصد تاثیر دارد؛ نه ۱۰۰ درصد. ۶۰درصد غذای دام ما را یونجه و ذرت علوفه تشکیل می‌دهد که در داخل کشور تولید می‌شود که این محصولات افزایش قیمت داشته است. به طوری که یونجه از کیلویی ۷هزار تومان در سال گذشته به ۱۶هزار تومان در سال‌جاری رسیده و بالغ بر ۱۰۰درصد رشد داشته است. یا ذرت علوفه از کیلویی ۲۴۰۰ تومان در سال گذشته به ۳۶۰۰ تومان در سال‌جاری رسیده است. بنابراین اگر مسوولان این اظهارات غیرتخصصی و کذب را جهت قیمت‌گذاری شیرخام مدنظر قرار دهند، صنعت دامپروری و صنعت شیر و گوشت کشور به مخاطره خواهد افتاد.
با توجه به سهم ۷۰ درصدی قیمت شیر خام در تولید فرآورده‌های لبنی، بعد از افزایش قیمت شیرخام قیمت لبنیات چقدر افزایش پیدا می‌کند؟
نمی‌توانم در این باره اظهارنظر کنم و پاسخ دقیق را مسوولان انجمن صنایع لبنی باید در این زمینه اعلام کنند. طبق اعلام انجمن صنایع لبنی، قیمت شیر خام حدود ۶۰درصد از قیمت تمام‌شده فرآورده‌های لبنی را شامل می‌شود. مسلما هر عددی که درخصوص قیمت شیر اعلام می‌شود، از سوی این انجمن در فرمول‌های محاسبات قیمتی لحاظ می‌شود و سپس قیمتی را به سازمان حمایت اعلام می‌کنند و آنها هم ابلاغ می‌کنند. بنابراین به این ترتیب نیست که هر عددی می‌خواهند اعلام کنند. اما به طور قطع افزایش قیمت شیر خام در رشد قیمت فرآورده‌های لبنی تاثیرگذار است.
شیر یک کالای ضروری برای مصرف‌کنندگان است. با توجه به شرایط کنونی اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم، آیا افزایش قیمت‌ها در شرایط فعلی جامعه کشش دارد؟
در شرایط کنونی وقتی نرخ مواد غذایی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم شیر و لبنیات ارزان‌ترین و کم‌تورم‌ترین ماده غذایی در کشور بوده است؛ در کشوری که میانگین تورم بالغ بر ۴۰درصد و در بخش غذا بیش از ۴۰درصد است، قیمت شیرخام ۲۰درصد افزایش می‌یابد و به تناسب آن قیمت لبنیات هم بالا می‌رود.
آیا این افزایش قیمت موجب حذف لبنیات از سبد مصرفی خانوارها نخواهد شد؟
تجربه نشان داده که این اتفاق نمی‌افتد، چون ما همیشه کمترین نرخ تورم را در بخش لبنیات داشته‌ایم. وقتی که نرخ ارز ترجیحی از ۴۲۰۰ تومان به ۲۸۵۰۰ رسید، نرخ سه قلم نهاده‌های دامی ما ۶ برابر شد و قیمت شیر ۱۰۰درصد گران شد. دولت تصور می‌کرد که روزانه ۱۰ تا ۲۰ تن شیر روی دست گاوداران بماند، اما چنین نشد. چون مردم می‌دانند که امروز ارزان‌ترین ماده غذایی آنها لبنیات است.
طبق طرح جامع شیر قرار بود تولید در ۱۰ سال، از ۱۲ میلیون و ۵۰۰هزار تن عبور کند و سرانه مصرف به بالای ۱۶۰ کیلوگرم برسد. حالا بعد از گذشت۱۰ سال از پایان این طرح، این سرانه مصرف افزایش پیدا نکرده است. چرا این هدف محقق نشد و به اهداف این طرح نرسیدیم؟
نمی‌توانیم بگوییم که به این هدف نرسیده‌ایم. تولید امروز شیرخام ما به نزدیک ۱۱.۷ میلیون تن رسیده است ولی ۱۰ سال پیش این عدد حدود ۸ تا ۹ میلیون تن بود. یکی از دلایل این است که فرهنگ مصرف لبنیات ما اشتباه است. امروز ببینید قیمت نوشابه با یک بطری شیر چقدر اختلاف دارد. اهداف این طرح واقع‌بینانه بوده اما روی آن کار فرهنگی انجام نشده است. باید وزارت بهداشت در راستای افزایش سرانه مصرف با همکاری تشکل‌های بخش خصوصی ازجمله انجمن صنایع لبنی و انجمن گاوداری فرهنگ‌سازی انجام می‌داد. اما متاسفانه شاهدیم هرزمان که بحث افزایش قیمت مطرح می‌شود، فشار را روی تولیدکننده چه دامدار و چه کارخانه‌دار قرار می‌دهند. اگر دولت برای حفظ سلامت جامعه تلاش دارد، به جای اینکه هزینه درمان بپردازد، باید در زمینه افزایش سرانه مصرف لبنیات فرهنگ‌سازی کند.
یعنی معتقدید به جز خلأ فرهنگ‌سازی، مساله دیگری مطرح نیست؟
چرا موضوع اقتصادی هم مطرح است. هم اکنون ظرفیت تولید بالغ بر ۱۵ میلیون تن شیرخام در واحدهای دامی کشور وجود دارد، اما به این عدد نمی‌رسیم، چون نمی‌گذارند تولید اقتصادی شود. ما باید ۶ ماه بجنگیم تا تازه بتوانیم با حداقل رشد قیمت، مصوبه قیمت تمام‌شده‌مان را بگیریم. با یک نوسان قیمت در حاشیه ضرر فرو می‌رویم. در چنین حالتی دامدار چاره‌ای ندارد به جز اینکه اقدام به کشتار دام بکند و آن را به عنوان غذای سایر دام‌ها استفاده کند! یکی از مسوولان پرسید که آیا مگر دام هم گوشت‌خوار می‌شود! پاسخ دادم که بله می‌شود؛ وقتی افزایش قیمت شیرخام را ۶ ماه دیرتر ابلاغ می‌کنید یا بررسی نمی‌کنید، چاره‌ای جز این نداریم که برخی دام‌ها را به عنوان غذای بقیه دام‌ها استفاده کنیم. بنابراین بحث اقتصادی بسیار مهم است؛ اما از آن مهم‌تر قیمت‌گذاری دستوری است که آفتی برای بخش تولید کشور شده است. خواهش ما از دولت جدید این است که در این زمینه تجدیدنظر کند و دست از قیمت‌گذاری دستوری برای تولیدکنندگان بردارد.
درصورتی که قیمت‌گذاری دستوری حذف شود، از آن طرف انتظار حمایتی هم ندارید؟
من همیشه در قیمت‌گذاری‌ها سه قیمت ارائه کرده‌ام؛ قیمت شیر خام با ارز ترجیحی، با ارز نیما و با ارز آزاد. دولت عملا بابت واردات جو، ذرت و سویا، کالای یارانه‌ای با ارز ۲۸۵۰۰ به من تولیدکننده می‌دهد که من شیر ارزان بفروشم. یعنی به تمامی اقشار کشور از فقرا گرفته تا اغنیا، یارانه پرداخت می‌کند. درخواست ما این است که دولت یارانه ندهد تا شیر را در یک فضای کاملا آزاد رقابتی تولید کنیم و قیمت را هم خودمان تعیین کنیم. ما دلمان برای بازار می‌سوزد، چون اگر در بازار قیمت‌ها بیش از حد بالا برود، بازار کشش نخواهد داشت و بازارهای صادراتی را نیز از دست می‌دهیم. دولت می‌تواند ما‌به‌التفاوتی را که روی نرخ ارز برای واردات نهاده‌ها اختصاص می‌یابد، در قالب کارت‌های اعتباری به قشر آسیب‌پذیر ارائه کند و بخشی از آن را نیز به مشوق‌های صادراتی تخصیص دهد. اگر قیمت صادراتی محصولات لبنی ما مزیت صادراتی خود را از دست بدهد و صادرکنندگان ما ضرر کنند، به آنها مشوق صادراتی بدهد که ضرر نکنند. حدود یک و نیم میلیون تن شیر خام ما به لبنیات تبدیل و صادر می‌شود که حدود یک میلیارد دلار درآمد ارزی هم برای کشور به همراه دارد.
با توجه به اینکه هر شیری با توجه به انواع ترکیبات چربی، لاکتوز و... با شیرهای دیگر متفاوت است، آیا قیمت‌گذاری عام برای شیر منصفانه است؟
این قیمت‌گذاری نه‌تنها منصفانه نیست، بلکه غیرکارشناسی است. شیر از اجزای مختلفی تشکیل شده و دو آیتم بسیار مهم است که در دنیا به آن بها می‌دهند، یکی پروتئین و دیگری چربی شیر است؛ همچنین اجزای دیگری مانند سلول‌های سوماتیک، میکروب‌های موجود در شیر و... مطرح است. در ایران وقتی فقط روی چربی تمرکز می‌کنیم، دیگر کسی به دنبال کیفیت نیست. امروز گاوداران صنعتی باید شیر باکیفیتی تولید کنند که وقتی کارخانه‌های لبنی این شیر را دریافت و محصول صادراتی تولید و صادر می‌کنند، از بازارهای خارجی برنگردد. یا وقتی اکنون بعد از سال‌ها وابستگی شیرخشک پایه کودک را در کشور تولید می‌کنیم، این باید از یک شیر بسیار باکیفیت تولید شود که نوزادان دچار مشکل نشوند. بنابراین با چنین نگاهی انگیزه در تولیدکنندگان از بین می‌رود.
آیا اقدامی هم در این زمینه انجام شده است؟
استارت کار خورده است. برخی از کارخانه‌های بزرگ محصولات لبنی که به صادرات بسیار بها می‌دهند و نمی‌خواهند بازارهای صادراتی خود را از دست بدهند، روی این موارد دقت نظر دارند و آزمایش‌های سختگیرانه انجام می‌دهند. خوشبختانه همکاران ما توانسته‌اند استانداردهای لازم را به دست بیاورند که اگر شیرشان مشکل داشته باشد، برگشت بخورد و شیر را تحویل نمی‌گیرند؛ در این صورت دامدار باید به بهای بسیار نازلی شیر تولیدی خود را بفروشد. بنابراین اگر به کیفیت توجه شود، دام هم سالم‌تر خواهد بود. اما متاسفانه شاهدیم که صرفا چربی شیر را به عنوان کیفیت آن لحاظ می‌کنند و تنها برای چربی آن جایزه می‌دهند. در این بخش شاید دامدار به فکر ارتقای ماشین‌آلات خود باشد تا موازین کیفیتی را رعایت کند که روی سلامت دام آن نیز اثرگذار است، اما این هزینه‌ها را از جیب می‌پردازد و متضرر می‌شود، در حالی که با سایر دامدارانی که این موازین را رعایت نمی‌کنند، در یک رده قرار دارد.
