آردشویی؛ شگرد نانواییهای متخلف با دو سر سود
به گزارش خبرگزاری تسنیم قرار بود در این طرح با استقرار دستگاه‌‌‌های کارت‌خوان هوشمند در تمامی نانواییهای کشور نان به نرخ مصوب به دست مردم برسد. همچنین قرار بود تا سهمیه آرد هر نانوایی به جای تکیه بر مجوز بر اساس میزان فروش آن تعیین شود. با وجود این از ابتدا این احتمال می‌‌‌رفت که افرادی تلاش کنند تا با شیوه‌‌‌های مختلف این مسیر را دور بزنند. علت این بود که عمده این افراد در گذشته رانت خوبی از طریق فروش آرد یارانه‌‌‌ای به قیمت آزاد کسب می‌‌‌کردند. در گذشته سهمیه آرد بر اساس چانه‌‌‌زنی و عدد مشخصی که در مجوز آن نانوایی قرار می‌‌‌گرفت، تعیین می‌‌‌شد. به همین دلیل نیز برخی مجوزهای نانوایی قیمت‌های میلیاردی داشتند. علت این بود که افراد می‌توانستند با فروش سهمیه آرد یارانه‌‌‌ای در بازار آزاد سود بالایی کسب کنند. در طرح جدید تاکید شد که اگر آرد یارانه‌‌‌ای تبدیل به نان نشود، سهمیه نانوایی کاهش پیدا خواهد کرد.
تخلف سه‌جانبه نانوایی‌‌‌ها و کسب سودهای بادآورده
قرار بر این بود تا با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان دیگر شاهد موارد مشابه این چنینی نباشیم. با وجود این مشاهدات عینی نشان می‌دهد، برخی از نانوایی‌‌‌ها، که تعداد آنها کم نیست، با ترفندهایی ارقام بیشتری را از مشتری دریافت می‌کنند.رایج‌‌‌ترین این ترفندها این است که به طور مثال اگر مشتری یک نان می‌‌‌خواهد، نانوا دو نان برای فرد در دستگاه کارت‌خوان هوشمند ثبت می‌کند. به این ترتیب در ازای یک نان که در اختیار مشتری قرار می‌گیرد، قیمت دو نان از او دریافت می‌شود.همچنین دولت در پایان روز به ازای هر قرص نان که فروخته می‌شود مبلغ حمایتی (معادل ۴۰درصد فروش نان) را برای نانوا در نظر می‌گیرد. این رقم در پایان هر روز با نانوایی‌‌‌ها تسویه می‌شود. به این ترتیب سود دیگری از محل ۴۰درصد حمایت دولتی نصیب نانوایان متخلف می‌شود.
آردشویی با فروش آرد و نان به قیمت آزاد
با وجود این دو تخلف همچنان مورد اصلی که بالاترین سود را برای نانواییهای متخلف دارد فروش آرد یارانه‌‌‌ای در بازار آزاد است. این دسته از نانوایی‌‌‌ها به دلیل اینکه فروش نان خود را بالاتر نشان می‌دهند سهمیه آرد بالاتری نیز دریافت می‌کنند. در مرحله بعدی برای آنکه بتوانند این موضوع را از دید سامانه مخفی نگه دارند به دو روش عمل می‌کنند. در روش اول به دلیل اختلاف قیمت قابل‌توجهی که بین آرد یارانه‌‌‌ای و قیمت آرد در بازار آزاد وجود دارد، این افراد آرد را در بازار آزاد به فروش می‌‌‌رسانند. در روش دوم آرد اضافه خود را به نان تبدیل کرده و با کارت‌خوان غیر‌هوشمند و با قیمت مورد نظر خود به فروش می‌‌‌رسانند. به این ترتیب همواره میزان فروش نان در سامانه و میزان آرد موجود در نانوایی را تراز نگه می‌‌‌دارند تا در بازرسی‌‌‌های فیزیکی مورد قابل‌توجهی وجود نداشته باشد.
احتمال به شکست کشیده شدن طرح هوشمندسازی با اهمال در برخورد با متخلفان
پیش از این، ابهامات مربوط به تخلفات با مسوولان اجرایی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان مطرح شده است. در پاسخ به این موارد گفته شد که موارد تخلف بر اساس الگوریتم‌‌‌های هوش مصنوعی و بر اساس داده‌‌‌های میانگین فروش در مناطق محل فعالیت هر نانوایی شناسایی می‌شود. در کنار این مساله سامانه و برنامه‌‌‌ای برای دریافت گزارش‌های مردمی از تخلفات اعلام شد.با همه این موارد اما شاهد هستیم که برخورد جدی با نانواییهای متخلف انجام نشده است. همین موضوع سبب گسترش این رویه معیوب شده که شاید بتوان آن را به آردشویی تعبیر کرد. در سایه عدم‌نظارت دقیق و برخورد با متخلفان، به دلیل انگیزه‌‌‌های مالی جدی، ممکن است به مرور شاهد گسترش رویه‌‌‌های متقلبانه در بین سایر نانوایی‌‌‌ها باشیم چرا که هم به زیان مردم و هم به زیان دولت است.در نتیجه این انتظار وجود دارد تا مسوولان امر ضمن شفاف‌‌‌سازی در خصوص تخلفات شناسایی‌شده، جرایم بازدارنده‌‌‌تری در نظر بگیرند. در غیر‌این صورت باید گفت که با تداوم روند فعلی به زودی شاهد شکست این طرح مهم خواهیم بود.
