در گفتوگوی عضو هیاتمدیره انجمن روغن نباتی با برنامه «ایران‌فود» بررسی شد
کاهش مصرف روغنهای خاص با افزایش شکاف ارزی
این در حالی است که بسیاری از اقلام روغنهای خاص که روغنهای سلامت محور هستند ناگزیر باید در سبد مصرفی خانوار قرار بگیرند و به عنوان محصولاتی که جنبه درمانی داشته و نیازمندی‌‌‌های بدن را با زیانی بسیار پایین و در برخی موارد در حد صفر تامین می‌کنند در نظر گرفته شوند. متاسفانه نگاهی به میزان مصرف این روغن‌‌‌ها در مقایسه با روغنهای آفتابگردان نشان می‌دهد روغنهای خاص از حجم زیادی از مصرف را نمایندگی نمی‌‌‌کنند و در خوش‌بینانه‌‌‌ترین حالت ۱۰درصد از مصرف روغنهای عمومی‌‌‌به روغنهای خاص اختصاص دارد که در این بین بالاتر بودن قیمت این محصولات مهم‌ترین عامل این پایین بودن سطح تولید است. هرچند انتظار می‌‌‌رفت با آزادسازی قیمت ارز این چالش برطرف شود، اما متاسفانه طولی نکشید که این مسیر معکوس شد.
دو چالش در مسیر روغنهای خاص
عضو هیاتمدیره انجمن روغن نباتی در گفت‌‌‌وگو با برنامه ایران‌فود اکو ایران با اشاره به دو موضوع نرخ ارز و جنگ اوکراین و روسیه گفت: این دو اتفاق مهم در ایران و جهان، بازار روغن نباتی را تحت‌تاثیر قرار داده است؛ حذف ارز دولتی از یکسو و جنگ اوکراین و روسیه دو اتفاقی بودند که بازارهای روغن خوراکی را تحت‌تاثیر قرار دادند. به گفته علی فاضلی روغن از کالاهایی است که قیمت جهانی دارد و قیمت ارزی این کالا در همه جای دنیا یکسان است، اما شروع جنگ روسیه و اوکراین باعث رشد شدید قیمت روغن در جهان شد. با این حال مشکلات تولید و وضعیت جوی در این مدت نیز روی قیمت روغنهای خوراکی اثر گذاشته است.
وی با بیان اینکه با فرسایشی شدن جنگ و آغاز بازگشت کالاها از مرزهای اوکراین و روسیه قیمت روغن دوباره به قیمت‌های قبل از جنگ برگشته است، گفت: اما سیاست‌‌‌های دولت برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است که قیمت ارز را در داخل تعیین می‌کند. اینکه قیمت ارز به صورت 4200 تومانی یا نیمایی یا 28500 تومانی تعیین شود به سیاست‌‌‌های دولتی برمی‌‌‌گردد، چراکه دولت موظف است تامین مواد اولیه غذایی موردنیاز را برای حمایت از مردم تضمین کند و به عنوان مثال روغن به عنوان منبعی غنی از مواد اولیه موردنیاز بدن ضروری است که در خانوار یا صنف و صنعت به کار گرفته می‌شود. بنابراین در این بین وقتی دولت ارز را به نیمایی و بعد 28500 تومانی می‌‌‌رساند و قیمت ارز در بازار آزاد 50هزار تومان تعیین می‌شود، این موضوع روی شکل مصرف کالا اثر دارد.
کاهش مصرف با افزایش شکاف ارز
به گفته فاضلی نرخ روغن، جهانی است و تولید روغن به طور کلی اعم از خوراکی و خاص (از آووکادو گرفته تا گردو و هسته انگور و ذرت و...) همگی دو بخش دارند. برخی تولیدی بالاتر و مصرف عمومی دارند و برخی سلامت محور هستند؛ مانند کنجد، زیتون و... وقتی مبنای محاسبه قیمت این نوع روغن‌‌‌ها، یک نرخ ثابت باشد، الگوی مصرف به سمت روغنهای سلامت‌محور حرکت می‌کند. در این بین زمانی که دولت روغنهای پرمصرف را با ارز 28500 تومانی و روغنهای خاص را با ارز 50هزار تومانی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهد طبیعتا اختلاف مصرف این دو مدل کاهش نمی‌‌‌یابد و همچنان بخشی از جامعه از روغنهای خاص محروم می‌‌‌مانند، ولی اگر قیمت ارز یکسان شود نزدیک شدن قیمت روغنهای مختلف باعث تغییر الگوی مصرف به سمت روغنهای سلامت‌محور می‌شود.
به گفته عضو هیاتمدیره انجمن روغن نباتی بعد از حذف ارز دولتی تولید شرکت‌های روغنی خاص افزایش یافت، چراکه اختلاف قیمت بین ارز دولتی و آزاد نزدیک بود، اما به تدریج با افزایش قیمت ارز، شکاف قیمتی بین دو دسته روغن افزایش یافت و به این ترتیب اثر سیاست آزادسازی قیمت ارز بی‌اثر شد. وی ادامه داد: به‌‌‌طور میانگین 2500 تا 3هزار تن در ماه مصرف روغن خاص داشتیم، اما در سه ماه اول امسال این رقم تقریبا نصف شده است که دلیل آن افزایش مجدد قیمت این نوع روغن بوده است. این موضوع روی تولید نیز اثر گذاشته و با کاهش تولید روبه‌‌‌رو شده‌ایم. البته آزادسازی قیمت ارز در مجموع مصرف روغن را در کشور کاهش داده، اما اختلاف قیمت ارز آزاد و 28500 تومانی بار دیگر شرایط را علیه روغنهای خاص تشدید کرده است.
صادرات را آزاد کنید
این فعال حوزه روغن نباتی با بیان اینکه 95درصد روغن در کشور وارداتی است و متاسفانه روغن صادر نمی‌شود، بیان کرد: گفت‌وگوهایی با دولت داریم که صادرات کنجد، ذرت، هسته انگور و... که می‌توانند روغن آنها صادر شود و اصلا ارتباطی با مصرف روغن عمومی ندارد، آزاد شود. در حالی که صادرات این محصولات به کشورهای همسایه دارای مزیت‌‌‌های رقابتی است و این در حالی است که در حوزه سایر روغنهای عمومی نمی‌توانیم چندان رقابتی عمل کنیم.
وی در ادامه با بیان اینکه بزرگ‌ترین معضل ما نقل و انتقال پول است، گفت: در ماه‌‌‌های اخیر انتقال ارز به‌‌‌رغم دریافت کد تخصیص ارز با مشکلاتی روبه‌‌‌رو شده است. از طرفی روسیه نیز روغن آفتابگردان ما را تامین می‌کند و در سایر انواع روغن، روسیه نقشی بر عهده ندارد، این کشور یک‌سوم روغن ما را تامین می‌کند و این در حالی است که برای تامین این میزان جایگزین از کشورهای دیگر نیز وجود دارد.
وی در پایان افزود: به‌‌‌رغم اینکه در بخشی از کشت دانه‌‌‌های روغنی مانند کلزا دارای مزیت رقابتی هستیم، عملا این مزیت‌‌‌ها از بین می‌رود. روغن کلزا بخشی از روغن موردنیاز کشور را تامین می‌کند و این در حالی است که کلزا آیش گندم محسوب می‌شود و برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های نادرست در حوزه کشاورزی باعث شده تولید این محصول به صورت فاجعه‌باری با کاهش زیادی روبه‌‌‌رو شود؛ تا جایی که در یک سال قبل بیش از 100هزار تن کاهش تولید داشته‌ایم. این در حالی است که دولت می‌تواند ضریب خودکفایی را از 5درصد کنونی به 25درصد برساند.
به گفته فاضلی، ما بخش کوچکی از مصرف روغن در جهان را در اختیار داریم. مسائلی مانند سیاست‌‌‌های تولید روغن و دانه‌‌‌های روغنی، آب و مسائل جغرافیایی، نوسان قیمت و... همگی روی این محصول کلی اثر دارد، اما سیاست‌‌‌های داخلی ما تاثیر چندانی روی تولید جهانی ندارد. بنابراین به‌‌‌رغم همه هزینه‌‌‌های صنعتی از بسته‌‌‌بندی، کمکی و حقوق و... اما تولیدکنندگان درخواست افزایش قیمت نداشتند، زیرا بخشی از این هزینه‌‌‌ها توسط کاهش قیمت جهانی جبران شده است و این نشان می‌دهد کاهش قیمت جهانی تاثیر بالایی روی قیمت‌های داخلی دارد.
