ساماندهی بازار روغن نباتی

امیر هوشنگ بیرشک دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران پس از ماه‌ها تنش و التهاب در بازار روغن نباتی، سرانجام برنامه‌ریزی و تلاش‌های گسترده فعالان صنعت روغن نباتی در کنار همراهی مدیران دولتی نتیجه داد و در خردادماه بازار روغن نباتی رنگ و روی آرامش و ثبات را به خود دید. کاهش تقاضای کاذب در بازار از یک ‌طرف و افزایش عرضه روغن نباتی از طرف دیگر را می‌توان از مهم‌ترین دلایل ایجاد ثبات و آرامش در بازار روغن نباتی دانست. به‌طوری‌که طبق برنامه‌ریزی‌های انجام ‌شده و با همکاری شرکت بازرگانی دولتی ایران و ستاد تنظیم بازار، صنعت روغن نباتی توانست به تعهدات خود مبنی بر تولید و توزیع ماهانه ۱۸۰هزار تن انواع روغن نباتی عمل کند (هرچند بسیاری از فعالان باسابقه همچنان معتقدند نیاز کشور از ۱۵۰هزار تن در ماه بیشتر نیست) موضوعی که استمرار آن در فصل بهار توانست اطمینان بازار را جلب کند تا عطش تقاضا در بازار روغن نباتی فروکش کند.

اما به‌راستی یکی از عوامل مهم در ایجاد شرایط فوق را می‌توان تکمیل سامانه جامع تجارت به‌عنوان مرجع اصلی شفاف‌سازی فرآیند تولید و توزیع روغن نباتی دانست. سامانه جامع تجارت (سامانه یکپارچه‌سازی و نظارت بر فرآیند تجارتی) که با هدف ایجاد یک سامانه واحد جهت مدیریت فعالیت‌های تجاری بازرگانان و فعالان تجاری در حوزه ثبت اطلاعات خریدوفروش کالا، نگهداری و انبارش کالا و حمل کالا طراحی و پیاده‌سازی شد. سامانه‌ای که با تکمیل و بهره‌برداری از آن کلیه فرآیندهای زنجیره تجارت شامل مدیریت زنجیره توزیع کالا تا سطح عرضه ازجمله حمل‌ونقل‌های داخلی، نگهداری در انبارهای داخلی و فروش (معامله کالا) را در برمی‌‌گیرد و بهره‌گیری از آن در ماه‌های اخیر باعث ایجاد شفافیت در بازار روغن نباتی شده است. استفاده از سامانه جامع تجارت در صنعت روغن نباتی باعث شده تا میزان موجودی روغن خام، زمان و میزان تحویل آن به کارخانه‌ها، میزان تولید انواع محصولات با تفکیک مصرف خانوار و صنف و صنعت و همچنین نوع روغن دریافتی و تحویلی به بخش‌های مختلف توزیعی شامل پخش‌های سراسری، بنکداران، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و... شفاف و قابل رصد باشد تا متصدیان به‌صورت آنلاین و در لحظه بتوانند وضعیت تولید و توزیع روغن را توسط کارخانه‌ها و سایر نقش‌آفرینان بازار روغن‌نباتی پایش و رصد کنند. به‌ طور کلی عدم شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی موجب شده است تا معضلاتی نظیر رانت، فساد، قاچاق و... بر اقتصاد کشور تحمیل شود و همچنین به دلیل فقدان اطلاعات و شفافیت نتوانیم برنامه‌ریزی صحیح و جامع اقتصادی داشته باشیم و به‌تبع آن باسیاست گذاری‌های مقطعی و کوتاه‌مدت نتوانیم به اهداف درست و کلیدی دست ‌یابیم. کمبود یا نبود شفافیت اطلاعات در اقتصاد ایران، همواره توسط کارشناسان به‌عنوان عاملی در جهت فرار از نظارت بر عملکرد بخش‌های فعال در حوزه اقتصاد و در نتیجه افزایش فساد عنوان‌ شده است. نکته‌ای که دربند نوزدهم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری به آن توجه شده است به‌طوری‌که براساس این بند، قوای نظام ملزم به شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا شده‌اند. در همین راستا به نظر می‌رسد در سال «تولید؛ پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» تکمیل سامانه جامع تجارت و بهره‌گیری از آن توسط فعالان بخش‌های مختلف صنعت روغن‌نباتی و تصمیم‌گیران دولتی می‌تواند اقدام مهمی در پشتیبانی از فعالیت‌های تولیدی و مانع زدایی از برنامه‌ریزی دقیق برای تولید و تنظیم بازار روغن‌نباتی باشد.