شاخص بورس کانال ۵/ ۱ میلیون را پس گرفت
انجماد پولی در بازار سهام
» گزارش صفحه ۹
شاخص سهام کانال 5/ 1 میلیون واحد را بازپس گرفت
رشد متزلزل بورس تهران
دنیای‌اقتصاد: در آخرین روز کاری هفته، شاخص کل بورس تهران پس از رسیدن به کف سه ماهه، مسیر صعودی را برگزید و با رشد 10 هزار و 473 واحدی (معادل 7/ 0 درصد) بار دیگر به کانال 5/ 1 میلیون واحد بازگشت. روز گذشته این نماگر با افت و خیز چندباره همراه شد که نشان از تقابل سنگین عرضه و تقاضا داشت. از یکسو افت قیمت سهام که در برخی شرکتها به 70 درصد نیز می‌رسد سبب افزایش جذابیت قیمت‌ها شده و از سوی دیگر همچنان عدم اطمینان به سیاست‌گذار، مانع از بازگشت اعتماد به بازار شده است. در این میان تازه‌واردهایی که طی روزهای اخیر به دلیل قفل شدن سهامشان در صف‌های سنگین فروش موفق به نقد کردن دارایی خود نشده بودند، فرصت را غنیمت شمردند. در مجموع بورس تهران روزی متزلزل را پشت سر گذاشت که با وجود رشد 7/ 0 درصدی شاخص کل شاهد اصلاح 2/ 0 درصدی نماگر هم‌وزن با اثرگذاری یکسان نمادها بودیم.
بهبود متغیرهای بورسی در پایان هفته
روز چهارشنبه ارزش معاملات خرد سهام در مجموع بورس و فرابورس به حدود 3/ 9 هزار میلیارد تومان رسید. هر چند این متغیر در مقایسه با روز سه‌شنبه با کاهش 13 درصدی مواجه شده اما در قیاس با روزهای کم‌رونق بازار سهام، نوید بهبود شرایط را می‌دهد. در این میان خروج پول حقیقی نیز اندکی کاهش یافت و در بورس تهران به 1150 میلیارد تومان رسید. همچنین ارزش صف‌های فروش هم در پایان بازار به ۶۵۰۰ میلیارد تومان رسید که نشان دهنده افت ۲۵ درصدی ارزش صف فروش‌ها نسبت به روز سه‌شنبه بود. بر اساس آمارها از میان 335 نماد بورسی معامله شده در بازار دیروز، قیمت پایانی 194 نماد کاهشی و با رنگ قرمز و در مقابل 141 نماد مثبت شدند. اما به دلیل اینکه نمادهای سبزپوش بازار جزو سهم‌های بزرگ و بازارساز بودند، شاخص کل به میزان 10 هزار واحد رشد کرد و به یک میلیون و 503 هزار رسید. این آمارها هر چند چندان خوشایند نیست اما با کنار هم قرار دادن این عوامل به نظر می‌رسد این سطوح قیمتی در کنار شرایط بنیادی مناسب برخی نمادها (پس از انتشار گزارش‌های ماهانه) از تعداد حقیقی‌های فروشنده کاسته شد و سرمایه‌گذاران در انتظار تثبیت شرایط بازار هستند.
بازگشت بارقه‌های امید به سهامداران بانکی و خودرویی
روز چهارشنبه پس از آنکه مدت‌ها شاهد قفل نقدینگی در سهام زیرمجموعه بانکی و خودرویی بودیم، ورق برگشت و شاهد افزایش قیمت سهام این دو گروه به محدوده سبز بودیم به‌طوری که میزان افت شاخص صنعت گروه خودرو به 2/ 0 درصد محدود شد و بانکی‌ها پس از 8 افت متوالی، با رشد 36/ 0 درصدی میانگین قیمت زیرمجموعه‌های خود مواجه شدند. در گروه خودرو سهام ایران خودرو صف خرید را تجربه می‌کرد و خساپا از صف فروش به سطوح مثبت رسید. اولین مناظره انتخاباتی آمریکا در سحرگاه روز چهارشنبه را شاید بتوان مهم‌ترین دلیل بازگشت صعود به دو گروه مزبور عنوان کرد. شرکت‌هایی که بیشترین آسیب را از تحریم‌ها پذیرا هستند. در این مناظره از نظر اغلب تحلیلگران ترامپ ضعیف عمل کرد و یک قدم دیگر از ریاست جمهوری کاخ سفید دور شد.
رونق چه زمانی بازمی‌گردد؟
بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که رشدهای اخیر قیمت دلار باعث شده که دوباره سوخت جدیدی به سهام وارد شود. هرچند که هنوز هیجانات زیادی در بازار برای خروج وجود دارد. وضعیت عینی از نوعی دوگانگی رفتاری در میان سهامداران حکایت دارد. از سویی طی یک ماه اخیر روند کلی بازار به سمت کاهش خرید و افت قیمت‌ها بوده که این موضوع سیگنالی نگران‌کننده برای تصمیمات جمعی داشته است و در مقابل رشد بی‌وقفه قیمت ارز می‌تواند سبب رشد سودآوری شرکت‌های بزرگ صادرات‌محور شود که سهمی بیش از 60 درصدی از کل ارزش بازار سهام را در اختیار دارند. در این میان خروجی صورت‌های مالی یک ماهه شهریور شرکتها است که به‌طور حیرت آوری جهش درآمدی از خود نشان داده‌اند. این مسائل باعث شده که بسیاری از کارشناسان هشدار دهند که سرمایه‌گذاران سهم‌های خود را ارزان از کف ندهند.
سهامداران بی‌توجه به کدال
نگاهی به سامانه کدال نشان از گزارش‌های جذاب از عملکرد شرکت‌های بورسی به‌ویژه شرکت‌های صادرات‌محور دارد. این گزارش‌های جذاب اما در روزهای منفی تالار شیشه‌ای به کل فراموش شده‌اند و کمتر مورد توجه بورس‌بازان قرار می‌گیرند. این در حالی است که مسیر رو‌به‌رشد سودآوری شرکت‌های بورسی در کنار افزایش نرخ دلار یکی از پتانسیل‌های بازگشت شاخص سهام به مسیر صعودی قلمداد می‌شود.
تاثیرات نرخ ارز بر بازار سهام
باید توجه داشت نرخ ارز همواره از متغیرهای تاثیرگذار بر شاخص قیمت سهام در بورس‌های معتبر دنیا است. در واقع نرخ ارز، قیمت نسبی پول خارجی به پول داخلی است که به‌عنوان یکی از عوامل کلان اقتصادی، همواره مورد توجه جامعه اقتصادی و مالی بوده است. این نرخ بیانگر شرایط اقتصادی کشور بوده و عاملی برای مقایسه اقتصاد ملی با اقتصاد سایر ملل است. در این میان با توجه به صادراتی و وارداتی بودن شرکت‌های فعال در بازار سهام و میزان وابستگی آنها به نرخ ارز، نوسانات نرخ ارز می‌تواند تاثیرات متفاوتی بر منابع پذیرفته‌شده در بورس و شرکتها بگذارد. به عبارتی دیگر در صورتی که یک بنگاه اقتصادی برای تامین مواد اولیه، خرید تجهیزات و تکنولوژی تولید از تقاضاکنندگان ارز باشد، تغییرات نرخ ارز می‌تواند برنامه‌های تولیدی این شرکتها را دستخوش تغییراتی کند و بهای تمام‌شده محصولات تولیدی این دسته از بنگاه‌ها را افزایش یا کاهش دهد. موضوعی که طبیعتا ارزش سهام این شرکتها را نیز دچار نوساناتی می‌کند.
در مقابل افزایش نرخ ارز برای شرکت‌های صادرات محور، اثری مثبت در پی دارد. بر این اساس در صورت رشد نرخ ارز به ویژه دلار، محصولات تولیدی این کشورها با قیمت بالاتری به فروش رفته و سودآوری بیشتری نصیب شرکت‌های صادرکننده می‌شود. در شرایط کنونی، این موضوع درخصوص نیمی از شرکت‌های بورسی صدق می‌کند. البته میزان تاثیرپذیری شرکتها از افزایش نرخ دلار، بسته به نوع فعالیت و وابستگی آنها به ارز متفاوت است. در یک نگاه کلی اما می‌توان شرکت‌های موجود در بازار سهام را به دو دسته فروشندگان دلاری و فروشندگان غیردلاری تقسیم کرد که با توجه به سناریوهای آتی نرخ دلار می‌توانند شرایط خاصی را تجربه کنند.
رابطه معنادار دلار و بورس
محمد شکری،کارشناس بازار سرمایه: مهم‌ترین پارامتر تعیین‌کننده ارزش بورس ایران دلار است. بازارهای مالی معمولا در کوتاه‌‌مدت سریع از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند و در بازار سرمایه نیز وضعیت به همین منوال است. اقتصاد ایران بر پایه فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی، فولاد ومعدن استوار است و حدود 80 درصد از ارزش این بازار را شرکت‌های مذکور تشکیل می‌دهند.
صنایعی که از نرخ دلار تاثیرپذیری بسیاری دارند در کنار سایر صنایع در بازار سرمایه با نوسانات دلار قیمت آنها دستخوش تغییر می‌شود. قیمت سهام برخی صنایع از نظر فروش وسود‌آوری رابطه معناداری با نرخ دلار دارد، از این رو قیمت دلار پارامتر تعیین‌کننده‌ای برای بازار سهام محسوب می‌شود.
اگر چه نرخ دلار اثرگذاری مستقیمی بر نرخ فروش و این مهم تاثیر آنی بر سود شرکتها و در نهایت قیمت سهام دارد، اما در حال حاضر بورس و فرابورس با دلار محدوده 25 هزار تومان هماهنگ شده که طبیعتا اگر قیمت دلار به کمتر از این رقم کاهش پیدا کند تاثیر منفی بر سود شرکت‌های دلار محور خواهد داشت.
بر همین اساس نه تنها قیمت سهام این دسته ازشرکت‌ها با ریزش مواجه می‌شود حتی شاخص کل نیز نوسانات بیشتری را تجربه می‌کند. پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که بازار سرمایه با افزایش نرخ دلار وارد فاز جدیدی شود، تثبیت دلار در محدوده 30 هزار تومانی نیز در قیمت سهام شرکتها اثر‌گذار خواهد بود. با این حال با در نظر گرفتن فرضیه تداوم افزایش نرخ دلار احتمال اینکه سهام دلاری با استقبال بیشتری روبه‌رو شوند وجود خواهد داشت. به اعتقاد بنده بخشی از ریزش بورس به علت صعود قیمت دلار اتفاق افتاد . گرچه در اوایل تابستان انتظار می‌رفت با کاهش نوسان قیمت‌ها در بازارهای ارز و طلا روند صعودی شاخص ادامه یابد، اما تغییر نرخ‌ها در این بازارها بورس را به چالش کشید.
عده‌ای از صاحبنظران اقتصادی بر این باورند که رشد شاخص منجر به تورم و افزایش قیمت‌ها می‌شود اما تجربه نشان می‌دهد زمانی که بورس از مدار صعودی خارج می‌شود و نقد شوندگی بازار کاهش می‌یابد بازارهای دیگر با رشد افسارگسیخته‌ای دست به گریبان می‌شوند.
این موضوع حاکی از آن است که دولتمردان برای جلوگیری از افزایش تورم می‌توانند استراتژی جدی‌تری برای هدایت نقدینگی سرگردان جامعه به سمت بازار سهام داشته باشند. واقعی شدن نرخ دلار و سود بانکی، عبور مسوولان از تصمیمات خلق الساعه در مورد صنایع و حمایت دولت از بورس باعث جذابیت بازار سهام و از سوی دیگر مانع حرکت نقدینگی به سمت بازارهای ارز و طلا می‌شود.
حفظ جذابیت بازار سهام در آینده منجر به ثبات قیمت‌ها در بازارهای مسکن، دلار و طلا خواهد شد، اما با توجه به اینکه اعتماد بخش عمده‌ای از سهامداران تازه وارد نسبت به سرمایه‌گذاری در بورس خدشه دار شده، احتمالا شاهد این خواهیم بود که استقبال بیشتری از بازارهای ارز و طلا صورت بگیرد و بازار سرمایه با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم کند.
» گزارش صفحه ۱۰
«دنیای‌اقتصاد» نسبت گردش پولی بورس تهران در دو دوره صعودی و نزولی را بررسی کرد
انجماد پولی در بازار سهام
دنیای‌اقتصاد: شاخص بورس تهران از ابتدای سال تا پایان معاملات 19 مرداد ماه توانست 305 درصد بازدهی برای سهامداران تالار شیشه‌ای به ارمغان آورد. از این روز به بعد شاخص کل وارد فاز اصلاح شد و نهایتا تا پایان معاملات روز گذشته میزان افزایش این نماگر در سال‌جاری به 193 درصد محدود شد. در این میان اما افزایش هیجان در میان معامله‌گران سهام در کنار قوانین محدوده‌کننده‌ای که خودساخته بازار سرمایه کشورمان است سبب شده تا شاهد قفل نقدینگی در صفوف فروش و کاهش دادوستد سهام باشیم. داده‌‌های آماری «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد در حالی از ابتدای سال 1399 تا پایان معاملات 19 مرداد (آخرین سقف‌شکنی شاخص) نسبت گردش مالی سالانه 58 درصد بود که با انجماد پولی و کاهش نقدشوندگی سهام این نسبت در 36 روز معاملاتی اخیر به 6/ 34 درصد کاهش یافته است.
عقبگرد 27 درصدی شاخص سهام از سقف تاریخی 19 مرداد در حالی رقم خورد که در آن دوره شاهد رسیدن قیمت سهام اغلب شرکتها به ارقام حبابی بودیم. به‌طور معمول اشباع قیمت سهام در بورس و فرابورس فارغ از اینکه بر پایه بنیادی صورت گرفته باشد یا خیر، پیامدی جز نوسان نخواهد داشت. نوساناتی که در پی هر رشد شارپ به‌طور طبیعی در بازار سهام پدیدار می‌شوند. با این حال نمی‌توان دلیل سقوط شاخص بورس را فقط منوط به اشباع قیمتی سهام شرکتها عنوان کرد؛ چراکه سیاست‌‌‌های نسنجیده دولتی در دعوت سرمایه‌گذاران خرد به بازار سهام در دوره رشد قیمت‌ها و قوانین خلق‌الساعه کارشناسی‌نشده روند معمول بازار را بر هم ریخت و در کنار هراس از ریزش بیشتر قیمت‌ها، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران را نیز به‌دنبال داشت.
در این میان وجود دامنه نوسان و حجم مبنا سبب قفل نقدینگی در صف‌های فروش و کاهش نقدشوندگی بازار سهام بیش از گذشته شد. «دنیای‌اقتصاد» به مراتب بر لزوم حذف قوانین زائدی که خود عامل ایجاد هیجان در بازار هستند، تاکید کرده است. هیجانی که روزهای مثبت و منفی نشناخته و در تمامی دوره‌ها، وضعیتی خلاف واقع بر معاملات سهام حاکم می‌کند که شاید تنها متضرر این روند معامله‌گران باشند. به گفته تحلیلگران یکی از عمده دلایل شکل‌گیری الگوی رفتار جمعی در معاملات بازارها، کم‌عمقی بازار در کنار قوانین زائد و دست و پاگیری است که به هیجانات دامن زده و در نهایت سبب شکل‌گیری صف‌های پرحجم در سمت خرید یا فروش (بسته به روند معاملات) می‌شود؛ به‌طوری‌که معامله‌گران بدون توجه به پشتوانه‌های منطقی (چه بنیادی و چه تکنیکال) و تنها با نگاه به میزان تقاضا و عرضه ایجاد شده در سقف و کف قیمتی، به جمع صف‌ها می‌پیوندند. در واقع تا زمانی که تشکیل صف ملاکی برای ارزندگی یک سهم یا برعکس شناخته می‌شود، واکنش‌های غیرمنطقی نیز دور از انتظار نیست. با این حال همچنان سازمان بورس در حفظ محدودیت دامنه نوسان پافشاری می‌کند. با حذف محدودیت دامنه نوسان یا بازتر کردن میزان آن، اما ریسک معاملات نیز افزایش یافته و افزایش احتیاط میان سرمایه‌گذاران را شاهد خواهیم بود. ضمن آنکه دوره‌های فرسایشی در بازار سهام شکل نمی‌گیرد و عرضه و تقاضا در عرض چند ساعت بازار را به تعادل می‌رسانند. موضوعی که می‌تواند بازار سهام را به سمت بازاری منطقی و تحلیلی‌تر سوق دهد.
گردش پولی در بورس تهران
یکی از مهم‌ترین مزایای بازار سهام نقدشوندگی بالا است. در این راستا برای سنجش میزان نقدشوندگی نسبت‌های گوناگونی محاسبه می‌شود. در این میان نسبت گردش نقدینگی (turnover ratio) یکی از معروف‌ترین نسبت‌های مزبور است. نسبتی که توضیح‌دهنده توانایی بازار در جذب معاملات بزرگ بدون ایجاد نوسان شدید در قیمت‌ها است. این نسبت را می‌توان با تقسیم جمع ارزش معاملات یک بازار بر متوسط ارزش کل آن بازار در یک دوره زمانی خاص محاسبه کرد. نگاهی به میانگین جهانی نسبت گردش پولی حکایت از قرار گرفتن این عدد در سطوح بالاتر از 100 درصد دارد. هر چند در سال 2019 شاهد کاهش این متغیر به حدود 87 درصد بودیم اما همچنان فاصله قابل توجهی با بورس تهران دارد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد نسبت گردش پولی در بورس تهران که در سال‌های گذشته کمتر از 40 درصد بود، در دوره زمانی ابتدای سال 99 تا 19 مردادماه یعنی اوج شاخص کل از 58 درصد نیز فراتر رفت اما با آغاز اصلاح قیمت سهام این متغیر در بازه زمانی 19 مرداد تا 9 مهرماه به 6/ 34 درصد کاهش یافت. در این میان اگر بازه مورد بررسی را به 17 شهریور تا 9 مهرماه که شاهد افت محسوس ارزش دادوستدها بودیم، محدود کنیم، نسبت گردش پولی در بورس تهران به 4/ 27 درصد کاهش پیدا می‌کند. (برای مقایسه متغیر مزبور در بازه‌های زمانی مختلف که تعداد روزهای کاری متفاوت است، نسبت گردش پولی در مقیاس سالانه محاسبه شده است). از این رو نقدشوندگی بالا که از مهم‌ترین مزیت‌‌های بازار سرمایه در نظر گرفته می‌شود اکنون مطابق با آمار‌های ارائه شده، با کاهش مواجه شده که ریسک سرمایه‌گذاری در بورس و فرابورس را نسبت به گذشته چند برابر کرده است. به‌طوری که میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام که از ابتدای سال تا 19 مرداد حدود 12 هزار میلیارد تومان بود، به 9 هزار میلیارد تومان رسیده یعنی معادل 25 درصد کاهش پیدا کرده است.
کاهش نقدشوندگی صنایع بورسی در دو ماه اخیر
بررسی صنایع 38گانه بورسی از منظر نسبت پولی بر کاهش محسوس نقدشوندگی بازار سهام گواهی می‌دهد. به‌طوری‌که برخی صنایع حتی شاهد تک‌رقمی شدن متغیر مذکور بودند.
نقدشوند‌ترین گروه‌ها در دوره اوج بورس: صنایع کوچک و عموما تک‌سهم بورس تهران در دوره‌ای که شاخص سهام با بازدهی بیش از 300 درصدی همراه شد، در صدر نقدشونده‌ترین گروه‌های بازار ایستادند. از این رو گروه استخراج سایر معادن با تک‌نماد «کماسه» در دوره اوج‌گیری شاخص سهام نسبت پولی 328 درصد را نشان می‌دهد و از این منظر در میان نقدشونده‌ترین صنایع بازار جای می‌گیرد. پس از آن گروه محصولات کاغذی با نسبت پولی 314 درصد قرار گرفته است. در میان گروه‌های بزرگ بازار اما گروه فرآورده‌های نفتی بیشترین میزان نقدشوندگی با ضریب 4/ 68 درصد را در اختیار دارد و پتروشیمی‌ها در انتهای این لیست قرار می‌گیرند. در مجموع بازار اما کمترین میزان نقدشوندگی مربوط به گروه مخابرات با نسبت گردش پولی 6/ 9 درصد است.
نقدشوندگی سهام با برگشت ورق بازار: از 19 مرداد با افت نماگرهای بورسی، ضریب نقدشوندگی صنایع نیز با کاهش محسوسی مواجه شد. در این میان گروه استخراج سایر معادن که در دوره رشد بازار صدرنشین بود، با بیشترین کاهش نقدشوندگی به میزان 230 واحد درصد مواجه شد. نسبت پولی این صنعت در بازه زمانی 19 مرداد تا پایان روز گذشته به 6/ 98 درصد کاهش پیدا کرد. گروه محصولات کاغذی نیز شرایطی مشابه را تجربه کرد. به‌طوری‌که نسبت گردش پولی در زیرمجموعه‌های این گروه با افت 6/ 181 واحد درصدی از 314 درصد در دوره اوج بازار (ابتدای سال تا 19 مرداد) به 5/ 132 درصد در 36 روز معاملاتی اخیر کاهش پیدا کرد. در مقابل اما مخابراتی‌ها که در دوره صعودی شاخص‌های سهام، کمترین میزان نقدشوندگی را داشتند، در دوره اصلاح با رشد 2/ 11 واحد درصدی این متغیر همراه شدند و نسبت گردش پولی این صنعت از 6/ 9 درصد به 7/ 20 درصد رسید.
