روستای برتر یزد در لیست نامزدهای یونسکو قرار گرفت
«فهرج» یزد در ماراتن دهکده جهانی
از بازسازی و سنگفرش و افزایش روشنایی کوچه‌های بافت تاریخی شهر یزد گرفته تا مرمت آثار تاریخی در سراسر استان، نتیجه توجه جهانیان به خطه کویر ایران است.
استان یزد ۲هزار و ۲۷۰ هکتار بافت تاریخی و ۶هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی دارد که از این تعداد تاکنون، یک‌هزار و ۷۲۰ اثر به ثبت ملی و پنج اثر هم در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
در میان همه آثار، یونسکو، شهر یزد را به عنوان یک مجموعه منحصر به فرد، استثنایی و نمایانگر یک سنت فرهنگی و تمدنی ارزشمند معرفی کرده که نمونه برجسته‌‌‌ای از محل زندگی سنتی انسان در قالب یک فرهنگ هماهنگ و همسو و تعامل‌‌‌گونه با محیط‌زیست است که تحت‌تاثیر تغییرات غیرقابل بازگشت و آسیب‌‌‌پذیر است و مردمان این دیار به خوبی در طول قرن‌‌‌ها همسو با طبیعت، زندگی کرده و فرهنگی غنی و پایدار را پدید آورده‌‌‌اند.
بافت تاریخی شهر یزد که به عنوان دست‌‌‌نخورده‌‌‌ترین و وسیع‌‌‌ترین بافت مسکونی تاریخی ایران شناخته می‌شود در وسعتی بیش از ۷۰۰ هکتار قرار دارد که ترکیبی منحصر‌‌‌به‌‌‌فرد از کوچه پس‌کوچه‌‌‌های قدیمی، خانه‌‌‌ها، ساباط‌‌‌ها و بناهای خشتی است و همه امکانات زندگی فردی و اجتماعی را در دل خود جای داده است.
در کنار آن نارین قلعه، قدیمی‌‌‌ترین بنای خشتی جهان در شهر میبد، بلندترین بادگیر جهان در باغ دولت‌آباد، قدیمی‌‌‌ترین مسجد ایران و بافت تاریخی مسکونی در شهر یزد، میدان امیرچخماق، قنات زارچ، باغ پهلوان‌پور مهریز، قنات حسن‌آباد مشیر و دهنو، سرو ابرکوه، زیارتگاه‌های زرتشتیان از جمله در چک‌چک اردکان و روستای تاریخی زارچ (اثری که در لیست و نوبت ثبت جهانی قرار دارد) از جمله آثاری است که بازدیدکنندگان همواره از دیدنشان به وجد می‌آیند.
به تازگی به همت مسوولان استان و اهالی روستای تاریخی فهرج، این روستا برای انتخاب شدن به‌‌‌عنوان برترین روستای گردشگری ایران توسط سازمان جهانی گردشگری معرفی شده است.
روستای تاریخی فهرج در ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر یزد و در مسیر جاده یزد به بافق واقع شده و پنج اثر این روستا از جمله مسجد جامع فهرج متعلق به صدر اسلام در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۴۹ با شماره ثبت ۹۰۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
قدمت این روستای تاریخی به قبل از پیدایش اسلام برمی‌‌‌گردد؛ بعضی قدمت روستای فهرج را در حدود ۵۰۰۰ سال تخمین زده‌‌‌اند.
فهرج در گذشته‌‌‌های دور، دروازه ایساتیس (نام قدیم یزد) و یکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر تاریخی یزد قدیم بوده است؛ این روستا تا قرن هشتم هجری قمری به‌‌‌عنوان یکی از شهرهای مهم یزد مطرح بوده و ابن‌بلخی در توصیفات خود از این شهر به جایگاه مهم کشاورزی آن می‌‌‌پردازد.
نام روستای فهرج مانند پیشینه آن به دوره قبل از اسلام مربوط است؛ این روستا در ابتدا با نام «فرافر» شناخته می‌‌‌شد؛ اما با گذشت زمان در قرون چهارم و پنجم هجری قمری به «پهره» یا «پهرشت» و پس از آن به «فهرج» تغییر نام یافت.
فهرج با داشتن ۱۰۲ یادگار تاریخی از دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، گنجینه‌‌‌ای از جلال و شکوه ایران است و از شهرهای تاریخی تراز اول جهان به شمار می‌‌‌آید.
در این خصوص مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی استان یزد در حاشیه بازدید جمعی از خبرنگاران از اقدامات مرمتی و حفاظتی بافت تاریخی روستای فهرج یزد اظهار کرد: هدف نه ثبت جهانی این روستا، بلکه معرفی آن و ایجاد حس خوب گردشگری در آن است.
سیدمحمد رستگاری با اشاره به اینکه این روستا یکی از هشت کاندیدای ایران برای انتخاب به‌‌‌عنوان بهترین دهکده‌‌‌های گردشگری در سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) است افزود: در یکی دو ماه گذشته، با تیمی که در این روستا مستقر شده، اقدامات عمرانی طبق برنامه مدون طراحی‌‌‌شده با همکاری اهالی روستا در حال انجام است.
وی از ارائه پرونده تهیه‌‌‌شده برای انتخاب این روستای تاریخی به‌‌‌عنوان بهترین دهکده گردشگری به وزارت میراث فرهنگی خبر داد و گفت: این پرونده برای ارائه به سازمان جهانی گردشگری باید نهایی شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان با اشاره به اینکه قبل از این نیز پرونده تعدادی از روستاهای منتخب کشور برای این انتخاب ارائه شد، ولی به دلایلی پذیرفته نشد، افزود: قطعا برگزیده شدن در این انتخاب جهانی کار آسانی نیست، ولی آنچه در استان یزد باید انجام می‌‌‌شد به‌ویژه از سوی اهالی انجام شده و امیدواریم با همکاری رسانه‌‌‌ها، بیشتر به این روستای تاریخی پرداخته شود.
به گفته رستگاری، یکی از شاخص‌‌‌های توسعه گردشگری این روستا، بناهای تاریخی آن است که تاکنون تعدادی از بناها و برخی از آثار ناملموس این روستا به ثبت ملی رسیده است.
وی با اشاره به اینکه دیگر کاندیداهای ایران در این رویداد، روستاهای ابیانه، میمند و پالنگان و کندلوس هستند، گفت: انتخاب روستای شناخته‌‌‌شده‌‌‌ای مانند کندوان به‌‌‌عنوان تنها روستای برگزیده کشور، بیانگر دشواری حضور در این رقابت است؛ ولی در عین حال روستای تاریخی فهرج به‌‌‌لحاظ شاخص‌‌‌های تعیین‌‌‌شده جزو دو روستای دارای بالاترین امتیاز محسوب می‌شود.
وی اضافه کرد: هرچند انتظار انتخاب فهرج به‌‌‌عنوان روستای برگزیده در اولین سال این حضور به نظر دشوار است، اما تلاش شده پرونده کاملی را با رفع نواقص جزئی باقی‌‌‌مانده ارائه کنیم و در صورت انتخاب نشدن قطعا پرونده را در سال‌های بعدی رفع نقص و ارائه می‌‌‌کنیم.
البته ناظر حوزه مرمت و ساماندهی روستای تاریخی فهرج یزد هم در خصوص روند فعالیت‌های صورت‌گرفته گفت: ۲۵۰ متر طول مسیر گردشگری روستا با اضافه کردن کف‌سازی و بدنه‌سازی در قالب مشارکت نهادهای مختلف در حال انجام است و دستگاههای مختلفی دست به دست هم داده‌اند تا بتوانیم در یک بازه زمانی فشرده اقداماتی را که شاید سال‌ها خلأ آن در روستای فهرج وجود داشته انجام دهیم.
نجمه نادری افزود: یکی از شاخص‌ترین اقدامات دسترسپذیری روستاست تا مسیری برای افراد توان‌خواه آماده شود، البته با توجه به اینکه عمر زیادی از کف‌سازی گذشته و اکنون مردم روستا دچار مخاطراتی هستند، در طول ۳۵۰ متر مسیری آماده شده تا دسترسپذیری آسان شود.
توجه به بناهای تاریخی نه‌تنها در مجموعه‌‌‌های دولتی همچون میراث فرهنگی گسترش پیدا کرده بلکه به هتلداران، سرمایه‌گذاران و حتی پزشکان و هنرمندان هم سرایت پیدا کرده به طوری که به‌تازگی پزشکان هم درصدد ساخت مراکز تخصصی پزشکی در فضای تاریخی و خانههای قدیمی هستند که این نه‌تنها به تقویت گردشگری سلامت به عنوان یکی از ارکان سند یزد نوین کمک خواهد کرد بلکه زمینه‌ساز تغییر نگاه عامه مردم به بافت تاریخی هم خواهد شد.
به عنوان نمونه نخستین مرکز جراحی سرپایی مستقر در بافتهای تاریخی کشور با تلفیقی از سبک قاجاری و مدرن در بافت تاریخی شهر یزد در دست ساخت است و اکنون ۹۰درصد پیشرفت دارد.
این مرکز بزرگ در بافت تاریخی بلوار بسیج شهر یزد واقع شده؛ امسال کار ساختمانی آن به اتمام می‌رسد و سپس نوبت تجهیز آن به دستگاههای موردنیاز است و حداکثر اوایل سال ۱۴۰۴ نسبت به پذیرش بیمار اقدام می‌کند.
مرکز جراحی روزانه و سرپایی «دی کلینیک» در دل یکی از بکرترین بافتهای تاریخی شهر یزد قرار گرفته است؛ ۴۰ نفر از متخصصان استان یزد با مشارکت و همکاری یکدیگر اقدام به ساخت این مرکز که اکنون نزدیک به ۹۰درصد پیشرفت دارد، کرده‌‌‌اند و این برای نخستین بار است که یک پروژه مشارکتی درمانی با حضور خود پزشکان در استان و البته در بافت تاریخی نخستین شهر ثبت جهانی ایران انجام می‌شود و در حال به نتیجه رسیدن است.
مدیر اجرایی این مرکز جراحی سرپایی در حال ساخت به «ایرنا» گفت: سال ۹۵ ایده این طرح توسط شماری از اطبای ارولوژی استان ریخته شد و کار ساخت آن از حدود سال ۹۸ آغاز شد.
دکتر سعید سجودی افزود: مزیت این مرکز جراحی این است که ساخت آن در دل بافت تاریخی می‌تواند علاوه بر شناساندن این بافت به بیماران داخلی و خارجی، موجب رونق گردشگری سلامت در یزد و این بافت تاریخی و بکر شود.
وی ادامه داد: برای این منظور ساختمانی قدیمی در بافت تاریخی که ۹۰درصد آن تخریب شده بوده، انتخاب شد و آن را خریداری کردیم.
به گفته وی بنای خریداری‌شده متعلق به دوره قاجار است اما عکس‌‌‌های دهه ۳۰ از این بنا موجود است که رنگ و بوی خاصی دارد؛ از شهرداری و میراث فرهنگی، مجوز قانونی را اخذ کردیم تا مرکز جراحی ما در همین ساختمان با رعایت استانداردهای بهداشتی و درمانی بازسازی شود.
در همین خصوص هنرمندان هم نمایشگاه‌ها و دوره‌های آموزشی خود را در بافتهای تاریخی و خانههای قدیمی زیبا برگزار می‌کنند تا بر جذابیت و زیبایی آثار خود اضافه کنند.
به هر حال امیدواریم در کنار این توجهات و به موازات ثبت جهانی آثار جدید، پیوست رسانه‌ای و تبلیغات این بخش هم مورد توجه جدی قرار گیرد و یزد را در تعداد گردشگران داخلی و خارجی نیز در تراز جهانی ببینیم.
