زیر پوست گردشگری اصفهان
بخش خصوصی عیار سفرهای نوروزی را سنجش کرد؛ رونق بود؟
عکس: دنیای اقتصاد، سمانه یادگاری
با این حال نوروز ۱۴۰۲ پس از مدت‌‌‌ها رکود در بخش گردشگری، با ورود قابل‌‌‌توجه مسافران و گردشگران به استان‌‌‌های مختلف روبهرو بودیم که اصفهان هم به‌‌‌عنوان یکی از مراکز متمایز گردشگر‌پذیر، از این شرایط مستثنی نبود.
فراز و نشیب گردشگری از ۹۸ تا ۱۴۰۲
بنا به گفته علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی استان اصفهان، در نوروز ۱۴۰۲ ازنظر ورود گردشگران و مسافران نوروزی و اقامت آنها در استان در مقایسه با سال گذشته، با رشد خوبی مواجه بودیم و از ۲۴ اسفندماه تا پایان تعطیلات عید، حدود ۹ میلیون گردشگر و مسافر نوروزی وارد اصفهان شدند.
همچنین افزون بر یک میلیون و ۹۲۰هزار نفر از گردشگران، هم حداقل به مدت یک‌‌‌شب در استان اصفهان اقامت داشته‌اند که بالغ بر یک‌‌‌میلیون و ۴۰۰هزار نفر فقط در شهر اصفهان اقامت کردهاند.
گفتنی است در حالی از افزایش ۵۰ درصدی مسافران نوروزی در اصفهان ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته سخن گفته می‌شود که طی سال‌های ۹۸ به بعد باوجود کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، به‌‌‌وضوح شاهد شرایط ناخوشایند صنعت گردشگری بودیم که علاوه بر فقدان گردشگران داخلی، باوجود حوادث پیش‌‌‌آمده در آن برهه و بی‌‌‌اعتماد شدن نسبت به بازار گردشگری ایران، به‌‌‌علاوه قرار گرفتن ایران در لیست کشورهای ناقل بیماری کووید-۱۹ و بسته شدن بیشتر مرزها و سفرهای هوایی ایران با کشورهای دیگر، گردشگری خارجی هم با کسادی شدیدی همراه بود.
درواقع روند رکود گردشگری قبل از ورود کرونا با افزایش قیمت ارزهای داخلی و کاهش ارزش پول ملی ایران آغاز شده بود و بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل بی‌‌‌ثباتی و بلاتکلیفی نرخ بلیت هواپیماها، هتل‌‌‌ها و خدمات گردشگری از ایران رانده شده بودند. تا دی‌‌‌ماه ۹۸ که با افزایش قیمت و سهمیه‌‌‌بندی بنزین دوباره گردشگری با چالشی دیگر روبهرو شد؛ و به‌‌‌تدریج با گرانی دیگر کالاها و خدمات، سفر از اولویت بسیاری از خانواده‌‌‌ها کنار گذاشته شد. پس‌‌‌ازآن هم کرونا مزید بر همه علل شد و این‌‌‌گونه صنعتی که بحث بسیاری بر درآمدزایی آن بود از صحنه رقابت کنار زده شد و چند بهار و تابستان پی‌‌‌درپی آمد، اما آژانس‌‌‌های گردشگری بدون متقاضی، هتل‌‌‌ها و مراکز اقامتی بدون مسافر و درمجموع، شهر اصفهان بدون گردشگر بود.
اما امسال، به‌رغم متقارن شدن نوروز با ماه رمضان و پیش‌بینی‌‌‌هایی مبنی بر بی‌‌‌رونقی گردشگری در این ایام به دلیل همزمان شدن این دو مناسبت و شرایط ناخوش اقتصادی مردم، اصفهان میزبان مسافرانی شد که از اقصی نقاط کشور، آن را به‌‌‌عنوان مقصد گردشگری انتخاب کرده بودند.
اکبر غمخوار، عضو انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران با تاکید بر بهبود اوضاع گردشگری کشور نسبت به سال‌های کرونا می‌‌‌گوید: هنوز از میزان زیر بار رفتن ظرفیت هتل‌‌‌ها راضی نیستیم و به دلیل مشکلات اقتصادی متعدد، ضریب اشغال هتل‌‌‌ها و اقامتگاه‌‌‌ها در برخی شهرها به ۵۰درصد هم نرسیده است.
واقعیت آن است که اگرچه آمارها و اظهارات مسوولان حاکی از افزایش تعداد و رونق سفر در این ایام است اما سفرهای غیر‌سازماندهی‌شده که با خودروی شخصی و اقامت در چادر، اماکن دولتی و اقامتگاه‌‌‌های شخصی انجام می‌گیرد از نگاه فعالان گردشگری موجب رونق این صنعت نمی‌شود و اغلب مسافرت‌‌‌های نوروزی هم شامل همین موارد می‌شود. به‌‌‌علاوه رونق واقعی در بخش گردشگری زمانی حاصل می‌شود که گردشگران خارجی وارد کشور شوند که اصفهان مسافران خارجی زیادی در این مدت به خود ندیده است.
مسعود صفری، کارشناس گردشگری با اشاره به اتفاقات چند سال اخیر به‌‌‌ویژه از پاییز ۹۸ به بعد به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: هرکدام از این وقایع، ضربه‌‌‌ای به گردشگری و صنایع وابسته به آن وارد آورد؛ طوری که گردشگری تبدیل به صنعتی بی‌‌‌جان و بدون رمق شده بود و شاید اگر نوروز امسال تحرکی در این بخش به وجود نیامده بود، دریچه‌‌‌های امیدواری برای احیای این صنعت به‌‌‌کلی بسته می‌‌‌شد. به گفته این فعال صنعت گردشگری اینکه چرا با هر رخدادی باید صنعت گردشگری با این سرعت تحت‌تاثیر قرار گیرد به فقدان مدیریت صحیح در طول سال‌ها بازمی‌گردد.
صفری می‌‌‌افزاید: کم وبیش، حوادث در همه کشورها رخ می‌دهد، ولی برخی مناطق مانند ایران بیشتر در معرض تهدید قرار دارند؛ اما اگر زیرساخت‌‌‌های قوی و برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های صحیح وجود داشته باشد. می‌توان در سخت‌‌‌ترین شرایط، یک صنعت را زنده نگاه داشت. همان‌‌‌گونه که پس از زلزله بزرگ ترکیه همچنان آمار بالایی از سفر به این کشور منتشر می‌شود و طبق آمار گردشگران فراوانی در دو ماه اخیر، از روسیه، بلغارستان، آلمان، ایران و گرجستان به ترکیه رفته‌اند؛ در حالی که باوجود زلزله سهمگینی که شهرهای این کشور را لرزاند و تلفات زیادی برجای گذاشت پیش‌بینی نمی‌‌‌شد این کشور، حداقل تا یک سال پیش رو، مسافر چندانی داشته باشد.
صفری تصریح می‌کند: قطعا سیاست‌‌‌ها و تدابیری در پشت چنین موفقیت‌‌‌هایی وجود دارد که ایران هم می‌تواند با الگوپذیری از آنها مانع ورود آسیب‌‌‌های بیشتر به صنایعی چون گردشگری شود و به نظر می‌رسد مهم‌ترین راهکار، بازاریابی و تبلیغات مناسب است. بدون تردید تبلیغات می‌تواند عمده‌‌‌ترین راهکار برای رونق یک صنعت باشد.
صفری یادآور می‌شود: گاه در فضای مجازی مطالبی منتشر می‌شود که توریست‌‌‌های خارجی از شهرهای ایران دیدن کرده و زیبایی‌‌‌ها و جاذبه‌‌‌های آن را تحسین کردهاند و معتقدند که با سفر به ایران باورهای منفی‌‌‌شان نسبت به کشور ما تغییر کرده است. به‌‌‌راستی چرا تبلیغات باید آن‌‌‌قدر اندک باشد که مردم کشورهای مسافر‌فرست از جاذبه‌‌‌های ایران بدون اطلاع باشند.
این کارشناس گردشگری بیان می‌کند: اگرچه امسال شاهد پویایی صنعت گردشگری بودیم و به‌‌‌ویژه اصفهان که نزدیک به ۱۰ میلیون مسافر نوروزی را میزبانی کرد؛ ولی تا زمانی که بر تعداد گردشگران خارجی افزوده نشود نمی‌توان انتظار تحولی خاص برای این صنعت داشت.
صفری خاطرنشان می‌کند: ازاین‌‌‌رو باید در اندیشه تدابیری برای ورود بیشتر مسافران خارجی باشیم که با بازاریابی و تبلیغات گسترده در مورد ایران تا حدودی این هدف محقق می‌شود. اقداماتی چون حضور در نمایشگاه‌‌‌های بین‌المللی، برگزاری جشنواره‌‌‌های ایرانی و البته تبلیغ وسیع آنها، فعالیت هدف‌‌‌دار در فضاهای مجازی و با ارائه تسهیلات و مشوق‌‌‌های مناسب به مسافران و گردشگرانی که ایران را انتخاب می‌کنند، می‌تواند صنعت نیمه‌‌‌جان گردشگری را احیا کند و درآمدزایی از آن را به همان مرحله‌‌‌ای رساند که سال‌هاست انتظار آن وجود دارد.
ضرورت نجات صنعت گردشگری
شرایطی که صنعت گردشگری کشور در چند سال گذشته با آن مواجه شد، مساله‌ای غیرقابل‌‌‌انکار و موضوعی است که تحت عنوان بحران از آن تعبیر می‌شود. بحث قابل‌‌‌تامل آنکه ایران کشوری است که در معرض انواع بلایای طبیعی و حوادث غیرمترقبه قرار دارد. ازاین‌‌‌رو لازم است متولیان در اندیشه راهکارهایی برای گذر از این شرایط باشند، به عبارتی با مدیریت بحران در گردشگری می‌توان از حوادثی چون سیل، زلزله، همه‌گیری‌ها، اعتراض‌های اجتماعی و... عبور کرد بدون آنکه این صنعت دچار آسیب‌‌‌های ناشی از چنین شرایطی شود.
از طرفی هم با توجه به بازگشت نسبی رونق به این صنعت، ازنظر کارشناسان، اکنون فعال کردن زنجیره‌‌‌های گردشگری با مشارکت مردم، ضرورت دارد. به عبارتی حضور بخش خصوصی در این بخش از الزاماتی است که می‌تواند در گردشگری کشور تحولی اساسی به وجود آورد. و همزمان با این اتفاق، حمایت‌‌‌های دولت با تمرکز بر رونق‌دهی به این بخش، تاثیر قابل‌‌‌توجهی را به همراه خواهد داشت. وجود قوانین و استانداردهای لازم در مسیر ارتقای کیفیت خدمات گردشگری، اشتغال‌زایی در این حوزه و گنجاندن صنعت گردشگری در بودجه‌‌‌ریزی‌‌‌های کشوری، زمینه‌‌‌ساز تقویت قابلیت‌‌‌های گردشگری داخلی است و در کنار این تدابیر برای رشد گردشگری داخلی، برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های کافی هم برای جذب گردشگران خارجی انجام گیرد.
چه‌‌‌بسا کاهش ارزش پول ملی که رویدادی ناخوش برای مردم ایران اما اتفاقی خوشایند برای گردشگران خارجی به شمار می‌‌‌آید، غنیمتی در راستای رونق گردشگری خارجی محسوب شود. چالشی که می‌تواند با تسهیل ورود گردشگران به کشور و فراهم‌‌‌سازی شرایط مناسب و جذاب اقامت برای آنها، فرصتی را برای رشد گردشگری فراهم آورد و درآمدزایی و ارزآوری بالایی را موجب شود.
