فراز و فرودهای صنعت بیمه در سال ۱۴۰۲

حمیده زمانی/کارشناس ارتباطات صنعت بیمه با توجه به اطلاعات سالنامه آماری بیمه‌مرکزی، ضریب نفوذ بیمه در کشور در سال ۱۴۰۲ روند افزایشی داشته و از ۱.۸‌درصد به ۲.۱‌درصد رسیده است. این در حالی است که متوسط ضریب نفوذ بیمه در دنیا عدد ۷‌درصد را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد روند کاهشی ضریب نفوذ بیمه از سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰) تا پایان ۱۴۰۱ (۲۰۲۲)، به دلیل رشد اسمی بالاتر تولید ناخالص داخلی (به‌واسطه تورم قیمت‌ها) در مقایسه با رشد حق بیمه تولیدی بوده است. ایران در مقایسه با میانگین جهانی و بخش اعظم کشورهای دنیا، عملکرد قابل قبولی را در ضریب نفوذ بیمه به ثبت نرسانده است، ولی در قیاس با سال گذشته با هفت‌پله صعود در جایگاه ۵۹ قرار دارد.

همچنین در مقایسه با کشور‌های منطقه نظیر ترکیه (1.7درصد)، عربستان (1.6درصد)، کویت و قطر (یک‌درصد)، عمان (1.3درصد) و پاکستان (0.7درصد) عملکرد مطلوب‌تری را به لحاظ ضریب نفوذ بیمه دارد. حق بیمه تولیدی کشور در حالی رشد 58.8درصدی را تجربه کرده که در مقایسه با سال گذشته 10‌درصد افزایش داشته و سهم حق بیمه‌های زندگی در کشور از 14‌درصد به 13.8‌درصد رسیده است. بیمه پاسارگاد با 23‌درصد سهم از پرتفوی بیمه زندگی صنعت و 56‌هزار میلیارد ریال حق بیمه صادره در حوزه بیمه‌های زندگی در سال گذشته پرچمدار بوده است.

در سال 1402 با تاسیس سه‌شرکت بیمه دیگر، مجموع تعداد شرکت‌های بیمه فعال در کشور با رشد 8درصدی به 41شرکت رسید. گزارش عملکرد سال 1402 صنعت بیمه حاکی از رشد معادل 53 و 56درصدی حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی نسبت به سال گذشته است. مجموع حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی صنعت بیمه در سال 1401 بالغ بر 2هزار و 797‌هزار میلیارد ریال (279همت) و یک‌هزار و 640‌هزار میلیارد ریال (164همت) بوده است که سهم بخش غیردولتی از حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی به ترتیب 74 و 72‌درصد است. بررسی سهم شرکت‌های بیمه در بازار حاکی از آن است که شرکت بیمه ایران با 26درصد، دانا 12درصد، آسیا 10درصد، البرز 7درصد، دی 6‌درصد و پاسارگاد 5‌درصد در مجموع 66‌درصد از حق بیمه تولیدی بازار را به خود اختصاص داده‌اند و باقی‌مانده حق بیمه، توسط دیگر شرکت‌های بیمه تولید شده است.

مقایسه حق بیمه تولیدی و خسارت پرداختی در سال 1402 از پیشی‌گرفتن نرخ رشد خسارت پرداختی (61درصد) نسبت به حق بیمه تولیدی (59درصد) حکایت دارد. براساس داده‌های آماری، نیمی از خسارت پرداختی بازار توسط شرکت بیمه ایران (28 درصد)، دانا (12‌درصد) و آسیا (11درصد) پرداخت شده است. بیمه‌های دی (7درصد)، البرز (6درصد) کوثر و پارسیان (هر کدام با 5درصد) و سینا و پاسارگاد (هر کدام با 3درصد) در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

براساس گزارش آمار عملکرد صنعت بیمه در سال 1402، بالغ بر 74میلیون فقره بیمه‌نامه صادر شده که نسبت به سال گذشته 6‌درصد رشد داشته است. این موضوع بیانگر این است که بخشی از افزایش حق بیمه تولیدی ناشی از افزایش تعداد بیمه‌نامه‌های صادره بوده است. رشد 6درصدی تعداد بیمه‌‌‌نامه‌‌‌های صادره در بازار عمدتا ناشی از رشد تعداد بیمه‌نامه صادره در رشته شخص ثالث و مازاد با سهم 76درصدی از مجموع تعداد بیمه‌‌‌نامه‌‌‌های صادره است. رشته زندگی (عمر) با سهم 3درصدی از مجموع تعداد بیمه‌نامه‌های صادره نسبت به سال گذشته با کاهش 19درصدی روبه‌رو بوده است.

تعداد خسارت پرداختی صنعت بیمه کشور در بازه زمانی موردنظر، 85میلیون فقره خسارت بوده که تعداد موارد پرداخت خسارت نسبت به سال پیش از این، 12‌درصد رشد داشته است. افزایش تعداد موارد پرداخت خسارت، عمدتا به دلیل رشد تعداد پرونده‌های خسارت در رشته درمان با سهم ۹4.3‌درصدی و رشد 11درصدی بوده است.

همچنین بررسی‌‌‌ شاخص «نسبت کارمزد به حق بیمه» نشان می‌دهد در سال 1402 مجموع کارمزد پرداخت‌شده به شبکه فروش صنعت بیمه (نمایندگان و کارگزاران)، 168‌هزار میلیارد ریال (16همت) بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، با رشد 57درصدی همراه شده است. در بین شرکت‌های بیمه، بیمه ایران، آسیا و پاسارگاد بیشترین میزان کارمزد پرداختی را داشته‌اند. با توجه به حجم فعالیت و ترکیب متفاوت شرکت‌های بیمه، مقایسه ریالی کارمزد پرداختی به کارگزاران و نمایندگان می‌‌‌تواند نتایج گمراه‌‌‌کننده‌‌‌ای داشته باشد. به همین دلیل بهتر است که این هزینه را به عنوان نسبتی از حق بیمه تولیدی در نظر بگیریم. شاخص نسبت کارمزد پرداختی به حق بیمه بازار در بازه زمانی گزارش 6‌درصد است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته روند کاهشی داشته است.

رتبه‌‌‌بندی شرکت‌ها به لحاظ شاخص «نسبت هزینه‌‌‌های اداری و عمومی به حق بیمه» نشان می‌دهد که این شاخص در سال 1402 در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با روند کاهشی مواجه شده که حاکی از بهبود عملکرد شرکت‌ها در این شاخص بوده است. میانگین صنعت در این شاخص 6.3‌درصد بوده که بیمه‌های سینا و آسیا به میانگین صنعت نزدیک‌تر بوده‌اند. صنعت بیمه از محل فعالیت شرکت‌های بیمه‌ای، بالغ بر 113‌هزار میلیارد ریال (11همت) سود خالص کسب کرده است که در این بین چهار شرکت بیمه‌ای نیز زیان‌ده بوده‌اند. این شاخص در مقایسه با سال گذشته کاهش 32درصدی را نشان می‌دهد. شرکت‌های بیمه البرز، پاسارگاد و کوثر به ترتیب بیشترین سود خالص را کسب کرده‌اند.

بررسی شاخص «دارایی‌‌‌ها» نشان می‌دهد مجموع دارایی‌های شرکت‌های بیمه در سال 1402، 410همت بوده که این عدد در مقایسه با سال پیش از آن با رشد 35درصدی همراه شده است. در میان شرکت‌های بیمه غیردولتی، بیمه پاسارگاد همچون دوره‌‌‌های گذشته، با دارایی بالغ 42همت، بیشترین دارایی را به خود اختصاص داده است و شرکت‌های بیمه آسیا و دانا در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند. آنچه از میزان کمّی دارایی‌‌‌های یک شرکت در صنعت بیمه مهم‌تر است، کیفیت دارایی‌‌‌ها یا به عبارت دیگر ترکیب دارایی‌‌‌های آن است که حاکی از افزایش چابکی و پویایی شرکت‌ها در ایفای تعهداتشان است. در سال 1402 شرکت‌های بیمه در مجموع بالغ بر 157همت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بیمه پاسارگاد با بیش از 27همت سرمایه‌گذاری و سهم 17.5درصدی از حجم سرمایه‌گذاری‌های صنعت در رتبه اول در میان شرکت‌های غیردولتی ایستاده است و پس از آن شرکت‌های بیمه آسیا و البرز در جایگاه بعدی قرار دارند.

تعداد نمایندگان فعال صنعت بیمه (اعم از عمومی و عمر) با 3‌درصد رشد نسبت به سال گذشته به 102‌هزار و 811نمایندگی در سراسر کشور رسیده است. از مجموع تعداد نمایندگان بیمه فعال، 42.6‌درصد را نمایندگان عمومی (جنرال) تشکیل می‌دهند و 57.4‌درصد دیگر، نمایندگان تخصصی بیمه عمر هستند. شرکت بیمه پاسارگاد با بیش از 47‌هزار نماینده فعال بیش از یک‌‌‌سوم کل نمایندگی‌های فعال کشور را در اختیار دارد. هر نماینده بیمه به صورت متوسط سالانه حدود 27میلیارد ریال حق بیمه تولیدی داشته است. طی سال مورد بررسی، تعداد نمایندگان بیمه عمر فعال در شرکت بیمه پاسارگاد (با 43.6‌هزار نماینده عمر) به‌تنهایی 74‌درصد سهم از کل این تعداد در بازار بیمه را داراست.

بررسی توزیع تعداد نمایندگان بیمه فعال طی سال 1402 حاکی از آن است که 65.8درصد تمرکز آنها تنها در 10استان تهران، خراسان‌رضوی، البرز، مازندران، اصفهان، فارس، آذربایجان‌شرقی، گیلان، خوزستان و آذربایجان‌غربی بیشتر بوده و از متوسط 3307.3نماینده برای هر استان بالاتر است. در مقابل، تعداد مذکور در 21استان دیگر، 34.2‌درصد سهم باقی‌‌‌مانده را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. کمترین میزان تعداد نمایندگی‌ها در استان‌‌‌های سیستان و بلوچستان، خراسان‌جنوبی و کهگیلویه و بویراحمد است که به نظر می‌رسد توسعه نمایندگی‌ها در این استان‌ها نه‌تنها به افزایش ضریب نفوذ بیمه منجر می‌شود، بلکه موجب بهبود وضعیت زندگی مردم نیز خواهد شد.

علاوه بر نمایندگی‌ها، شرکت‌های بیمه با رشد 1.9درصدی در مجموع، یک‌هزار و 440شعبه در سراسر کشور راه‌اندازی کرده‌اند. بررسی توزیع تعداد شعب در شرکت‌های بیمه طی سال 1402 حاکی از آن است که بیش از نیمی از شعبه‌ها در شرکت‌های بیمه ایران، آسیا، پاسارگاد، دانا، پارسیان، نوین، البرز و سینا بوده است. همچنین بیش از 53‌درصد شعبه‌ها در استان‌های تهران، مازندران، خراسان‌رضوی، اصفهان، خوزستان، گیلان، آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی و فارس متمرکز بوده‌اند.

 

منبع: سالنامه آماری بیمه مرکزی ج.ا.ایران