در پنل «توسعه نیروی متخصص و به‌‌‌کارگیری روش‌های علمی-تجربی در استخراج سنگ ساختمانی» مطرح شد
دانش و تجربه؛ لازم و ملزوم توسعه صنعت سنگ
در ابتدای این نشست، صلصالی در پاسخ به اینکه با توجه به روش‌های علمی که روزبه‌‌‌روز پیشرفت می‌کند، آیا روش‌های تجربی همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد، گفت: استفاده از روش‌های تجربی در کنار روش‌های علمی می‌تواند میزان بهره‌‌‌وری را افزایش دهد. درواقع تنها با روش‌های علمی نمی‌توان استخراج خوبی داشت؛ در شرایطی که میزان بهره‌‌‌وری پایین بوده، روش‌های جدید آمده و از این رو روش‌های علمی به‌‌‌علاوه روش‌های تجربی می‌تواند بهره‌‌‌وری را در صنعت افزایش دهد.
او همچنین خاطرنشان کرد: در حوزه معادن سنگ ساختمانی همچنان استادکاری که در معدن کار می‌کند، به جهت تجربه‌‌‌ای که دارد، می‌تواند بیشترین تاثیر را در استخراج داشته باشد. البته هزینه‌‌‌های معدن مانند قبل نیست، مدیریت این هزینه‌‌‌ها به مهارت نیاز دارد. هرچند در حال حاضر استادکار‌‌‌های معادن هم نسبت به قبل عوض شدند و نیروهای جدیدتر آمدند.
در ادامه حلاجیان با بیان اینکه تلفیق دانش و تجربه باعث شده تحول ویژه‌‌‌ای در مجموعه‌‌‌های سنگی از جمله کارخانجات نیکفر ایجاد شود، این پرسش را مطرح کرد که در معادن سنگ روش‌های تجربی چند‌درصد از استخراج را پوشش داده و روش‌های علمی تا چه اندازه توانسته روش‌های تجربی را اصلاح کرده یا کنار بزند؟
نیکفر در پاسخ به این سوال بیان کرد: معادن به دو بخش فلزی و سنگ‌‌‌های ساختمانی تقسیم می‌شود. سخت‌‌‌ترین بخش معدن‌‌‌کاری، سنگ‌‌‌های ساختمانی هستند، زیرا ریزه‌‌‌کاری‌‌‌هایی در این بخش وجود دارد که در معادن فلزی نیست. بیشترین هزینه‌‌‌های معادن فلزی در هزینه‌‌‌های ابتدایی مربوط به تجهیزات اکتشاف است و اگر عمق ماده معدنی استخراج مشخص شود، می‌توان برای استخراج برنامه ریخت. اما در سنگ‌‌‌های تزئینی این امکان فراهم نیست و نمی‌توان از ابتدای کار درباره اکتشاف نظر قطعی داد. او در ادامه با بیان اینکه ما همیشه در ایران به‌‌‌صورت سنتی و تجربی عمل کردیم، افزود: در کشورهای دیگر مانند ایتالیا یا برزیل، استفاده از دانش بسیار مهم است. برای مثال اگرچه برزیل در زمینه معادن صاحب‌‌‌سبک است، اما از دانش روز پرتغالی‌‌‌ها و از متخصصان آنها استفاده می‌کند و این موضوع در فرآیند استخراج بسیار تاثیر دارد و درصد کوپ‌‌‌دهی را بالا می‌‌‌برد.
جای خالی استفاده از روش‌های علمی در ایران
مدیر گروه کارخانجات نیکفر با بیان اینکه استفاده از روش‌های علمی در ایران در اکثر اوقات انجام نمی‌شود، گفت: این در حالی است که استفاده از روش‌های علمی و تخصصی هزینه‌‌‌ها را پایین می‌‌‌آورد و کوپ‌‌‌دهی را افزایش می‌دهد. اگر روش‌های تجربی و علمی ترکیب شود، در زمان اکتشاف و استخراج می‌توان هزینه‌‌‌های مربوط به انرژی را کاهش داد، اما از آنجا‌‌‌که انرژی در ایران ارزان است، ما متوجه این موضوع نمی‌‌‌شویم.
نیکفر خاطرنشان کرد: با وجود این به دلیل هزینه‌‌‌های دیگری که وجود دارد، از جمله افزایش قیمت ارز که بر قیمت ماشین‌‌‌آلات هم تاثیر می‌‌‌گذارد و بخش زیادی از هزینه‌‌‌ها را شامل می‌شود، نیاز است که به سمت علمی شدن پیش برویم. هزینه‌‌‌های استخراج بسیار بالا رفته و باید این روش‌ها اصلاح شود، در غیر‌این صورت نمی‌توانیم از بیشتر از دو درصد معادن خود برای سنگ‌‌‌های تزئینی بهره‌‌‌وری داشته باشیم.
همچنین حلاجیان با تایید اظهارات نیکفر بیان کرد: هزینه‌‌‌های معدن نسبت به سه‌‌‌چهار سال گذشته رشد داشته از این رو بسیار اهمیت دارد که بتوانیم در زمینه استخراج و تقویت نیروها بازنگری داشته باشیم. در این میان باید توجه کرد که بحث نیروی متخصص در معدن و روش‌های فرآوری استخراج در معادنی که سنگ‌‌‌های شکننده دارند، چه میزان اهمیت دارد.
هزینه‌‌‌های معدنی سرسام‌‌‌آور شده است
در ادامه بیاتی با بیان اینکه باید در تولیدات معدنی به همت مسوولان و معدن‌‌‌کاران انقلاب نسل اتفاق بیفتد، گفت: در زمان آقای محلوجی در سمت وزیر معادن و فلزات اتفاقات بزرگی افتاد؛ اما در حال حاضر و در شرایطی‌‌‌که هزینه‌‌‌ها سرسام‌‌‌آور شده، اگر نیروی کار و سوخت ارزان نبود، موضوع معدن با شکست مواجه می‌‌‌‌‌‌شد. از این رو باید همکاری کنیم تا بتوانیم این صنعت را بار دیگر بهروز کنیم.
او ادامه داد: در حال حاضر در کشورهای اروپایی از روش‌های علمی بهروز استفاده می‌شود و آنها در زمینه زمین‌‌‌شناسی و ماشین‌‌‌آلات بسیار قوی هستند، این در حالی است که ما هنوز دستگاه‌‌‌های زمین‌‌‌شناسی مناسبی هم نداریم و درگیر واردات هستیم. با وجود این، افراد باتجربه و معدن‌‌‌کاران متخصصی داریم و اگر کمی همت کنیم و بحث علم و تکنولوژی روز را کنار تجربه معدن‌‌‌کاران قرار دهیم، انقلابی در حوزه معدن ایجاد می‌شود.
ناوگان فرسوده و ناتوانی در به‌‌‌روزرسانی تجهیزات
حلاجیان با بیان اینکه ایران جزو کشورهایی است که درصد کوپ‌‌‌دهی معادن بسیار بالاتری از نرم جهانی و بسیاری از کشورهای دیگر دارد، گفت: برای مثال در ترکیه درصد کوپ‌‌‌دهی ۷ تا ۹درصد است، اما در ایران معادنی که فرآیند استخراج را انجام می‌دهند، بین ۱۵ تا ۲۰درصد کوپ‌‌‌دهی استخراج دارند.
او ادامه داد: در بحث هزینه‌‌‌های استخراج با توجه به ناوگان فرسوده معدنی و ناتوانی در به‌‌‌روزرسانی تجهیزات، باید به‌‌‌دنبال راهگشایی باشیم که بتواند در زمینه مدیریت هزینه‌‌‌های استخراج به ما کمک کند. همچنین با توجه به افزایش قیمت سوخت و هزینه‌‌‌های نیروی انسانی و افزایش حقوق و عوارض معدنی، باید در روش استخراج خود در معدن برای حداکثر بهره‌‌‌وری بازنگری کنیم.
حلاجیان همچنین خاطرنشان کرد: در نمایشگاه بین‌المللی ایران برای توسعه صادرات، هدفمان این بوده کوپ‌‌‌هایی که وارد نمایشگاه می‌شود، استانداردهای لازم را داشته باشند و اصلاحات لازم روی آنها انجام شود؛ از این رو به‌‌‌مرور تقاضای بازار به این سمت رفته که برای استخراج مناسب، برنامه‌‌‌ریزی کنیم تا کوپی که از معدن بیرون می‌‌‌آید، استانداردهای لازم بین‌المللی را داشته باشد. هرچند در معادن ایران برای اینکه بتوانیم میزان استخراج لازم را انجام دهیم هنوز به استاندارد لازم نزدیک نشده‌ایم.
در ادامه صلصالی اظهار کرد: با توجه به مصرف ما در بازار داخلی و با توجه به فرهنگ استفاده از سنگ در ایران، حدود ۸۵درصد سنگ نما در داخل کشور مصرف می‌شود. هرچند ما در زمینه تنوع سنگ‌‌‌های تزئینی در دنیا رتبه اول را داریم و درصد کوپ‌‌‌دهی ما هم بالاست. با وجود این، به کمک دولت نیاز داریم که با توجه به شرایط سنگ ایران، شرایط لازم را برای صادرات فراهم کنند.
کمبود نیروی متخصص در حوزه استخراج معدن
همچنین حلاجیان خاطرنشان کرد: در معادن ما معدن‌‌‌کاران با تجربه‌‌‌ای که دارند، به بحث استخراج وارد می‌‌‌شوند، اما درنهایت تنها بخش تخصصی-علمی، مهندسان معدن هستند که توسط سازمان نظام‌‌‌مهندسی یک طرح را تهیه می‌کنند و آن طرح در پروژه‌‌‌های بعدی نیز بدون تغییر تکرار می‌شود؛ و مهندس معدن که باید به‌‌‌صورت قانونی در پروژه حضور داشته باشد، دیگر حضور ندارد. درواقع معدن‌‌‌دار ایرانی مشکلی با حضور نیروی متخصص ندارد، اما نیروی متخصصی که بر اساس شرایط معدن و روش‌های برش ایده بدهد، وجود ندارد.
در ادامه نیکفر با تایید این اظهارات بیان کرد: در همه کشورهای دنیا حتی افغانستان در همسایگی ما، از روش‌های بهروز استفاده می‌شود. کشور ما با قدمتی که در حوزه معدن‌‌‌داری دارد، باید نسبت به کشورهای دیگر سنگ‌‌‌های بهتری داشته باشد، اما این‌طور نیست. ما باید ابتدا بر اساس توپوگرافی، ژئوتکنیک و ساختار هر منطقه که از یکدیگر متفاوت است، شرایط را بررسی کنیم. در این بخش کارکرد ما به دو بخش تقسیم می‌شود، بخش اول اینکه ابتدا راهکار اکتشاف و استخراج را تعیین کرده و در بخش بعدی با توجه به نوع معدن، ماشین‌‌‌آلات موردنیاز را شناسایی و بهره‌‌‌برداری را شروع کنیم.
حلاجیان نیز اظهار کرد: در حوزه ورود ماشین‌‌‌آلات در حوزه استخراج بعد از ورود سیم‌‌‌بر به ایران، سعی کردیم به سمت استفاده از ماشین‌‌‌های بهروز برویم. با شرایطی که در معدن ما وجود دارد، برای استفاده از دستگاهی مانند هاواژ باید زیرساخت موردنیاز فراهم شود؛ در غیر‌این صورت نمی‌توان از آن دستگاه استفاده کرد. بنابراین باید بررسی کرد که آیا معادن ما در شرایطی قرار دارد که بتوانیم از تکنولوژی‌‌‌های روز دنیا مانند هاواژ استفاده کنیم؟
بوروکراسی، مانع توسعه تجهیزات است
بیاتی با اشاره به مشکلاتی که مانع به‌‌‌روزرسانی تجهیزات و ماشین‌‌‌آلات معدن‌‌‌کاری می‌شود، اظهار کرد: ما در ایران در مواردی اسیر بوروکراسی‌‌‌های بی‌‌‌مورد می‌‌‌شویم. به همین دلیل هم بسیاری از معدن‌‌‌کارانی که خودشان توانایی این کار را دارند، رغبتی به استفاده از تجهیزات نشان نمی‌‌‌دهند و با همان روش‌های سنتی کار می‌کنند. با وجود این اگر این امکان فراهم شود که تجهیزات معدن‌‌‌کاری را بهروز کنیم، می‌توان اقدامات خوبی در حوزه فرآوری انجام داد.
او همچنین در پایان اظهاراتش خاطرنشان کرد: اگر دست روی دست بگذاریم، اتفاق جدیدی نمی‌‌‌افتد. انجمن سنگ ایران باید به‌‌‌عنوان متولی این حوزه، مشکلات را جمع‌‌‌آوری کرده و در این مسیر مطالبه‌‌‌گری کند برای اینکه بتوانیم اتفاق خوبی برای صنعت سنگ رقم بزنیم.
همچنین حلاجیان با بیان اینکه صنعت سنگ کشور آمادگی استفاده از نیروی متخصص را جزو واجبات می‌‌‌داند، گفت: بررسی اینکه این روال باید به چه شکل اجرا شود، بر عهده متولیان این بخش یعنی وزارت صمت و سازمان نظام مهندسی معدن است و آنها باید نیازهای معادن سنگ ساختمانی را بازنگری کنند؛ در حالی که در حال حاضر متخصصان در معادن ایران، تنها استانداردهای HSE را پیگیری می‌کنند.
او در پایان اظهاراتش خاطرنشان کرد: نکته اساسی در بحث استخراج این است که بخش معدنی سنگ تقاضا دارد که دولت از جمله سازمان نظام مهندسی به حوزه معدن ورود کند تا بتواند بسیاری از هزینه‌‌‌های سربار را کاهش داده و به اصلاح به فرآیندهای استخراج کمک کند که حضور نیروهای فنی‌‌‌مهندسی می‌تواند به این موضوع منجر شود.
انجمن سنگ باید این مساله را از وزارت صمت و سازمان نظام مهندسی معدن پیگیری کند. اگر نقشه راه استخراج را بدانیم، در کنار روش‌های تجربی که معدن‌‌‌کاران به روش‌های تخصصی رسیدند، می‌تواند به پیشبرد مسیر کمک کند.
