مدیریت موجودی در دوره ناپایداری
مدیریت موجودی به فرآیند نظارت، کنترل و برنامه‌‌ریزی برای تامین کالاها، مواد اولیه و محصولات نهایی یک شرکت اشاره دارد. هدف از مدیریت موجودی، حفظ تعادل میان تقاضا و عرضه، کاهش هزینه‌‌های نگهداری و بهبود کارآیی زنجیره تامین است. در شرایط نرمال، این فرآیند با توجه به تقاضای پیش‌بینی شده و تاریخ‌‌های تحویل مشخص انجام می‌شود، اما در شرایط بحرانی، سازمان‌ها با عدم‌قطعیت و ناپایداری مواجه می‌‌شوند که نیازمند راهبردهای جدید و انعطاف‌‌پذیر است.شرایط بحرانی می‌تواند شامل عواملی مانند نوسانات شدید تقاضا، اختلالات در تامین مواد اولیه، مشکلات لجستیکی یا حتی تغییرات اقتصادی و سیاسی باشد. در این شرایط، تقاضای بازار ممکن است به شدت تغییر کند. این تغییرات می‌تواند ناشی از تغییر رفتار مصرف‌کنندگان، کاهش یا افزایش ناگهانی تقاضا برای برخی محصولات یا تغییرات ناگهانی در قیمت‌ها باشد.یکی از اصلی‌‌ترین چالش‌‌ها در مدیریت موجودی در این شرایط، تامین مواد اولیه و قطعات است. اختلال در زنجیره‌‌های تامین جهانی، تعطیلی کارخانه‌‌ها و محدودیت‌های حمل‌‌ونقل همگی می‌توانند تامین مواد اولیه را مختل کنند. همچنین در این شرایط، نگهداری مقادیر بالایی از موجودی در انبار می‌تواند هزینه‌‌بر باشد. از طرفی، کاهش موجودی به حداقل ممکن نیز می‌تواند ریسک کاهش توان تولید را افزایش دهد. همچنین وجود بحران‌هایی مانند پاندمی، جنگ‌‌های تجاری و تحریم‌‌های اقتصادی می‌تواند باعث اختلال در زنجیره تامین شود. این اختلالات باعث عدم‌پیش‌بینی‌‌پذیری تحویل مواد اولیه و محصولات نهایی می‌شود.
برای مقابله با این چالش‌‌ها، شرکت‌ها باید از راهبردهای نوین و موثری برای مدیریت موجودی استفاده کنند که در ادامه به بررسی این راهبردها می‌‌پردازیم که می‌توانند در شرایط بحرانی به سازمان‌ها کمک کنند:
۱-استفاده از پیش‌بینی هوشمند و داده‌‌های بزرگ (Big Data):
پیش‌بینی دقیق تقاضا یکی از مهم‌ترین ابزارها در مدیریت موجودی است. در شرایط بحرانی، این پیش‌بینی‌‌ها باید براساس داده‌‌های واقعی و به‌‌روز انجام شود. استفاده از فناوری‌‌های داده‌‌های بزرگ و یادگیری ماشین می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا تقاضا را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنند و به‌‌طور خودکار به تغییرات بازار واکنش نشان دهند. آمازون به عنوان یکی از پیشروان صنعت خرده‌‌فروشی آنلاین، از فناوری‌‌های پیشرفته برای مدیریت موجودی خود استفاده می‌کند. این شرکت با استفاده از الگوریتم‌‌های پیش‌بینی مبتنی بر داده‌‌های بزرگ توانسته است موجودی خود را به‌‌طور دقیق مدیریت کرده و در شرایط پاندمی کووید۱۹، همچنان توانایی تامین کالاهای ضروری را حفظ کند.
۲-مدیریت موجودی انعطاف‌‌پذیر:
در شرایط عدم‌قطعیت، انعطاف‌‌پذیری در مدیریت موجودی اهمیت زیادی دارد. شرکت‌ها باید قادر باشند به سرعت تغییرات در تقاضا یا تامین را مدیریت کنند. این امر می‌تواند شامل نگهداری موجودی‌‌های ایمنی (Safety Stock) یا ایجاد قراردادهای انعطاف‌‌پذیر با تامین‌‌کنندگان باشد تا در صورت نیاز بتوانند بهسرعت موجودی‌‌های لازم را تامین کنند. برای مثال، تسلا در دوران بحران نیمه‌‌رساناها با ایجاد روابط نزدیک و انعطاف‌‌پذیر با تامین‌‌کنندگان خود و تغییر در طراحی محصول، توانست به موقع به تغییرات بازار واکنش نشان دهد و تولید خود را حفظ کند.
۳-توسعه زنجیره تامین دوگانه (Dual Sourcing):
یکی از راهبردهای موفق برای کاهش ریسک تامین در شرایط بحرانی، استفاده از زنجیره تامین دوگانه است. در این روش، شرکت‌ها به‌‌جای وابستگی به یک تامین‌‌کننده یا یک منطقه جغرافیایی از چند منبع تامین استفاده می‌کنند. این رویکرد به کاهش وابستگی به یک منبع خاص کمک کرده و در شرایطی که یک منبع دچار اختلال می‌شود، امکان ادامه فعالیت‌‌های تولیدی فراهم می‌شود. اپل به‌‌دلیل وابستگی زیاد به تولیدکنندگان آسیایی در شرایط پاندمی و تحریم‌‌های اقتصادی دچار مشکلات جدی شد. اما با پیاده‌سازی زنجیره تامین دوگانه و افزایش تولید محصولات در کشورهای دیگر مانند هند و ویتنام توانست بخشی از این مشکلات را کاهش دهد.
۴-پیاده‌سازی سیستم‌های ERP پیشرفته:
سیستم‌های ERP به شرکت‌ها امکان می‌دهند تا تمامی فرآیندهای زنجیره تامین، از تامین مواد اولیه تا تحویل محصولات نهایی را به صورت یکپارچه مدیریت کنند. در شرایط بحرانی، این سیستم‌ها می‌توانند به سازمان‌ها کمک کنند تا با سرعت بیشتری اطلاعات مربوط به موجودی، سفارش‌ها و وضعیت تامین را دریافت کرده و تصمیمات بهتری بگیرند. پروکتر‌اند گمبل (P&G) به‌‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کالاهای مصرفی در جهان از سیستم‌های ERP پیشرفته برای مدیریت موجودی خود استفاده می‌کند. این سیستم‌ها به P&G کمک می‌کنند تا بهسرعت اطلاعات زنجیره تامین خود را در شرایط بحرانی به‌‌روز کرده و به تغییرات بازار واکنش نشان دهد.
۵-مدیریت موجودی مبتنی بر تقاضای واقعی (Just-In-Time):
راهبرد (Just-In-Time (JITکه ابتدا توسط شرکت تویوتا معرفی شد، قصد دارد تا موجودی‌‌ها به حداقل ممکن کاهش یابد و تامین مواد و قطعات فقط بر اساس تقاضای واقعی انجام شود. در شرایط بحرانی، این رویکرد می‌تواند کمک کند تا هزینه‌‌های نگهداری موجودی کاهش یابد و ریسک نگهداری محصولات غیرضروری به حداقل برسد. با این حال، اجرای موفقیت‌‌آمیز JIT نیازمند وجود زنجیره تامین بسیار قابل اطمینان است. تویوتا به‌‌عنوان یکی از پیشگامان استفاده از سیستم JIT با استفاده از این رویکرد موفق شده است تا بهره‌‌وری تولید خود را بهبود بخشد. البته در دوران بحران نیمه‌‌رساناها، این شرکت با چالش‌‌هایی در تامین قطعات مواجه شد، اما همچنان توانست از طریق راهبردهای دیگر مانند مدیریت موجودی انعطاف‌‌پذیر تولید خود را حفظ کند.
