دبیر انجمن لوازم خانگی کوچک در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تشریح کرد
خداحافظی با گارانتی‌های قلابی
افزایش قیمت لوازم خانگی، راهکاری ناخوشایند
عکس: علی محمدی
ابوالقاسم شانه‌ساز ابتدا در مورد آخرین شرایط تولید در این بخش گفت: روند تولید از لحاظ کیفیت و کمیت مشابه سال‌های قبل است. اما مشکلات برای تولیدکنندگان نسبت به قبل بیشتر شده که مهم‌ترین آنها عدم‌تامین ارز مبادله‌ای برای خرید مواد اولیه بوده است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود اگر همین روند ادامه داشته باشد نسبت به سال قبل تولید کمتری خواهیم داشت. وی ادامه داد: حدودا ۱۵۰ کارخانه تولیدی لوازم خانگی کوچک در کشور وجود دارد. البته از لحاظ جامعه آماری مشکلاتی در کشور و به‌خصوص در بخش صنعت داریم اما این عدد ترکیبی از واحدهای پروانه‌دار وزارت صمت و مناطق آزاد و ویژه است. برخی از این واحدها پس از اینکه واردات لوازم خانگی ممنوع شد، در مناطق آزاد به وجود آمدند. به این دلیل که از لحاظ واردات قطعات و مواد اولیه شرایط بهتری دارند بنابراین مشکلات کمتری در این خصوص نسبت به سایر واحدها دارند. معتقد نیستم که تحریم‌ها یک نعمت برای ما بود اما بعد از ایجاد تحریم‌ها تعداد واحدها و میزان تولید لوازم خانگی در کشور افزایش داشته و باعث ایجاد مزیت شده است.
ارز یک و نیم میلیارد یورویی!
این فعال و کارشناس صنعت لوازم خانگی با اشاره به میزان و تیراژ تولید لوازم خانگی در کشور و آمارهای متناقضی که در این خصوص و حتی تا ۸۵ میلیون قطعه در سال اعلام می‌شود گفت: این عدد بستگی به این دارد که چه تولیدی را لوازم خانگی بدانیم. اگر مبلمان، ظروف پلاستیک آشپزخانه و وسایل دیگری از این دست را لوازم خانگی بدانیم این آمار ۸۵ میلیون قطعه درست است اما از نظر ما لوازم خانگی عموما به کالاهایی اطلاق می‌شود که با انرژی (برق و گاز) کار می‌کنند. با این حساب تیراژ تولید لوازم خانگی کشور که با انرژی کار می‌کنند مجموعا ۱۶ میلیون دستگاه در سال است و در مجموع ارز موردنیاز برای صنعت لوازم خانگی ما یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو است.
اجبار برای افزایش قیمت
افزایش قیمت لوازم خانگی اغلب با واکنش‌هایی همراه شده است. وی در این خصوص تاکید کرد: ما در صنعت لوازم خانگی گران‌فروشی نداریم و ماجرای افزایش قیمت هم با این موضوع بسیار متفاوت است. برخی مولفه‌هایی که قیمت را تعیین می‌کنند در ابتدای هر سال و برخی دیگر هم به صورت مداوم در حال تغییر هستند. اگر مبنا را بر اساس یک قیمت ارز ثابت در نظر بگیریم ما افزایش قیمتی نخواهیم داشت و با شرایط رقابتی که در بازار وجود دارد حتی کاهش قیمت نیز وجود خواهد داشت. بنابراین به دلیل مسائل تورمی، تمامی کالاها از جمله لوازم خانگی به ناچار درگیر افزایش قیمت خواهند شد. از سوی دیگر در بازار لوازم خانگی افزایش قیمت یکنواخت وجود ندارد و شاید سالی یک یا دو بار با افزایش قیمت موافقت شود.
دبیرانجمن لوازم خانگی کوچک ادامه داد: ما شرایط جامعه را در نظر می‌گیریم و به این ترتیب تولیدکننده و توزیع‌کننده تمایلی به افزایش قیمت محصول خود ندارند چرا که سود خود را در مشتری بیشتر می‌بینند اما در نهایت مجبور به افزایش قیمت می‌شوند. وقتی مواد پتروشیمی، دستمزد کارگر، انرژی، حمل‌ونقل و... با افزایش قیمت مواجه می‌شود چطور می‌شود انتظار داشت که محصولات تولیدی دچار افزایش قیمت نشوند؟ سرمایه‌گذار و تولیدکننده به دنبال سود مناسب هستند و اگر غیر از این باشد ادامه فعالیت برای آنها توجیه اقتصادی ندارد.
وی در همین خصوص گفت: خوشبختانه قیمت‌گذاری دستوری در حوزه لوازم خانگی کوچک اعمال نمی‌شود. البته به این معنی نیست که سیستم قیمت‌گذاری برای این بخش وجود ندارد. بنابراین قیمت‌گذاری محصولات لوازم خانگی کوچک با نظام سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده مشخص می‌شود. البته در هیچ جای دنیا قیمت‌گذاری دستوری تاثیر مثبتی نداشته و بنابراین این روش مناسبی برای اعمال قیمت نخواهد بود. از سوی دیگر قیمت‌ها در لوازم خانگی کوچک نسبت به محصولات بزرگ این صنعت پایین‌تر است و خوشبختانه در مقایسه با کالای قاچاق نیز بعضا قیمت‌های ما پایین‌تر است به همین دلیل قاچاق برخی لوازم در این حوزه توجیه اقتصادی ندارد.
چالش تهیه مواد اولیه
تهیه مواد اولیه در حوزه لوازم خانگی کوچک نیز با چالش‌هایی همراه است. شانه‌ساز در این خصوص تصریح کرد: در این حوزه تولیدکنندگان ما برای دسترسی به مواد اولیه با مشکلات مختلفی مواجه هستند. خوشبختانه ۷۰درصد از قطعات و مواد اولیه ما در ایران وجود داشته و تولید می‌شود. ساخت ۳۰درصد دیگر نیز توجیه اقتصادی ندارد و اقدام به واردات می‌کنیم. البته در همه دنیا نیز قطعات یک کالا کاملا در یک کشور تولید نمی‌شود.
وی ادامه داد: در همین ارتباط متاسفانه ارز چند ماهی است که به صورت منظم به تولیدکنندگان لوازم خانگی تخصیص داده نشده است. این موضوع چالش‌هایی را برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است. تولیدکننده برای تداوم فعالیت و استمرار تولید نیاز به حمایت‌هایی دارد که یکی از آنها همین موضوع تخصیص ارز برای خرید مواد اولیه است. در حال حاضر تولیدکنندگان ما مجبور هستند حداقل برای یک سال قطعات و مواد اولیه خود را انبار کنند، این درحالی است که با این کار ظرفیت استفاده از تکنولوژی روز از این تولیدکنندگان سلب خواهد شد. البته در این خصوص وزارت صمت حمایت‌های خوبی از تولیدکنندگان داشته و چند مرتبه با بانک مرکزی رایزنی داشته اما این مشکل تا به امروز حل نشده است.
این فعال صنعت لوازم خانگی گفت: یکی از مشکلات فصلی حوزه تولید لوازم خانگی، قطعی برق در تابستان است. این اتفاق خصوصا برای لوازم خانگی کوچک که برای تزریق مواد قطعات پلاستیکی نیاز به برق دارد نمود بیشتری دارد. در نتیجه واحدهای ما باید مجهز به ژنراتورهای تولید برق باشند که این موضوع نیز خود باعث ایجاد هزینه‌های اضافی برای آنها می‌شود. در نهایت اینکه قطعی‌های برق در سال‌های اخیر حتی در زمستان نیز باعث کاهش میزان تولید شده است.
دلایل کاهش سرمایه‌گذاری
دبیرانجمن لوازم خانگی کوچک در مورد وضعیت سرمایه‌گذاری در این صنعت نیز گفت: در شرایط فعلی که با فرسودگی ماشین‌آلات خطوط تولید مواجه هستیم، سرمایه‌گذاری‌ها باید بیشتر در این خصوص باشد. متاسفانه با توجه به کمبود نقدینگی، تورم بالا، عدم‌بازگشت به موقع سود سرمایه‌گذاری، مشکلات ارزی و دیگر چالش‌ها، روند سرمایه‌گذاری در صنایع کند شده و در همین مسیر شرایط تعویض و بهینه شدن ماشین‌آلات خطوط تولید نیز به خوبی پیش نرفته است. بنابراین بازسازی ماشین‌آلات از اولویت‌های مهم تولیدکنندگان محسوب می‌شود که دولت در این مورد باید کمک‌های بیشتری داشته باشد. از لحاظ کمیت تولید مشکلی نداریم اما نیاز داریم با سرمایه‌گذاری در نوسازی ماشین‌آلات خطوط تولید، کیفیت محصولات را نیز افزایش دهیم.
عدم‌موفقیت در صادرات
صادرات در این بخش نیز با چالش‌هایی مواجه است. شانه‌ساز گفت: در لوازم خانگی کوچک به‌رغم اینکه پتانسیل زیادی برای صادرات وجود دارد، اما به دلایل مختلف در این خصوص موفق نبوده‌ایم. یکی از مشکلات بزرگ در این خصوص وجود مشکلات تبادل پول بانکی در سطح بین‌المللی است. در شرایط تحریم صادرکننده ایرانی نمی‌تواند پول حاصل از فروش کالای خود را راحت به کشور منتقل کند. بانک‌های بین‌المللی نیز همکاری خوبی با تاجران و صادرکنندگان ما ندارند و مجبور هستیم انتقال ارز را به صورت چمدانی انجام دهیم! از سوی دیگر ما عضو نظام مالی بین‌المللی FATF هم نیستیم که این نیز خود مشکلاتی ایجاد کرده است.
در حال حاضر تعداد محدودی از دستگاه‌های لوازم خانگی به کشورهای عراق و افغانستان و برخی دیگر از کشورهای همسایه صادر می‌شود. اگر صادرات گسترده برای حاکمیت اهمیت دارد باید روابط خارجی را بهبود داده و تعداد و شکل کار رایزن‌های اقتصادی را نیز تغییر دهند. وی می‌گوید: در قطعه‌سازی لوازم خانگی کوچک ۷۰درصد نیازهای خود را در کشور تولید می‌کنیم. همین اندازه هم در لوازم خانگی بزرگ وجود دارد. البته در لوازم خانگی به جز چند دستگاه خاص، ابزار خیلی پیشرفته‌ای در آنها به کار برده نمی‌شود و به همین دلیل ساخت آنها پیچیدگی زیادی ندارد.
این کارشناس حوزه لوازم خانگی تاکید کرد: قطع واردات لوازم خانگی خارجی در برخی زمینه‌ها به سود تولیدکننده ایرانی بوده است. به این ترتیب که بازار آنها به میزان زیادی تضمین شده است. ولی خوشبختانه در لوازم خانگی ما بازار انحصاری مانند خودرو نداریم. از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها برای واردات محصولات خارجی نیز دچار برخی مشکلات هستیم. وی در مورد رکود بازار نیز گفت: رکود بازار که در صنعت لوازم خانگی نیز وجود دارد حاصل تورم بالا و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده است. در همه جای دنیا وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، دستمزدها را ترمیم می‌کنند. نمونه این کار را بارها در کشور ترکیه شاهد بودیم که با متعادل کردن حقوق و دستمزدها اجازه نمی‌دهند بازارها درگیر رکود شوند.
جمع‌آوری گارانتی‌های قلابی
دبیرانجمن لوازم خانگی کوچک در پایان در خصوص تحولی که قرار است در مورد خدمات پس از فروش اتفاق بیفتد تاکید کرد: در خصوص خدمات پس از فروش کالاها شرایط ما در سال‌های اخیر بسیار بهتر شده است. ما یک دستورالعمل داشتیم که مربوط به ۱۳ سال پیش بود. خوشبختانه با همت انجمن‌ها و به‌خصوص انجمن خدمات پس از فروش، این دستورالعمل مورد بازبینی قرار گرفته است. به این ترتیب بخش قابل‌توجهی به سود مصرف‌کننده شده است. طبق این دستورالعمل جدید که از اول شهریور اجرا می‌شود، به‌زودی تمامی واحدهای تولیدی و به‌خصوص در لوازم خانگی موظف هستند پس از فروش کالا، به صورت سامانه‌ای کارت گارانتی را هم صادر کنند. به این ترتیب برخی تولیدکنندگان و حتی فروشندگان دیگر نمی‌توانند کارت گارانتی بی‌اعتبار یا قلابی را به مشتری بدهند. به این ترتیب دیگر نیازی به داشتن کارت گارانتی نیست و شماره سریال دستگاهی که خریداری شده به سرعت ثبت شده و پیامک آن برای خریدار ارسال می‌شود.
