اتباع خارجی چه محدودیت‌هایی در استفاده از خدمات پولی دارند؟
دغدغه‌های بانکی جامعه مهاجران
شرایط افتتاح حساب برای اتباع خارجی
شرط لازم برای افتتاح حساب بانکی برای اتباع خارجی، داشتن گذرنامه است. البته فقط داشتن این سند هویتی کافی نبوده و این افراد باید شرایط دیگری نیز برای افتتاح حساب داشته باشند. بنابراین قدم اول برای انجام کارهای بانکی، گرفتن کد فراگیری است. اتباع خارجی برای آنکه بتوانند فعالیت‌های اقتصادی و مالیاتی داشته باشند به یک کد نیاز دارند. اگر اتباع خارجی در ایران شرکتی داشته باشند و فعالیت اقتصادی کنند به این کد نیاز دارند. افراد غیرایرانی برای ثبت شرکت و شروع فعالیت اقتصادی باید حتما برای اخذ کد اقدام کنند. نکته مهم در رابطه با این کد، منحصربفرد بودن آن است. در واقع همان‌طور که کد ملی برای افراد ایرانی منحصربفرد است و برای هر شخص با دیگری تفاوت دارد و با استفاده از کد ملی می‌توان شخصی را شناسایی کرد، این کد هم برای اتباع خارجی منحصربفرد بوده و با استفاده از آن می‌توان شخص را شناسایی کرد. بنابراین اتباع خارجی برای انجام هر کاری در ایران به این کد نیاز خواهند داشت. گرفتن کد فراگیری به خاطر تطبیق دادن اطلاعات فردی و احراز هویت است.
برخی بانک‌ها هم علاوه بر این مدارک، شرایط افتتاح حساب اتباع خارجی را نداشتن سابقه چک برگشتی و بدهی‌های بانکی می‌دانند. اتباع خارجی که کارت آمایش (مدرک خروجی مدت‌دار) دارند هم تنها امکان باز کردن حساب بانکی یا همان دفترچه حساب را دارند. بانک به این افراد کارت عابر بانک و خدمات اینترنتی بانکی را نمی‌دهد. اگر هم اتباع افغان گذرنامه با تاریخ منقضی شده داشته باشند، کارت عابر بانک آنها تا زمان گرفتن گذرنامه جدید مسدود می‌شود. بنابراین شروط لازم برای افتتاح حساب بانکی اتباع خارجی، داشتن ۱۸ سال تمام، داشتن گذرنامه مدت‌دار و اجازه اقامت دائم، داشتن محل سکونت دائم و ارائه سند ملکی یا قبض برق و اجاره‌نامه برای اثبات آن، سپردن تعهد برای نداشتن تخلف مالی در دیگر کشورها، نداشتن سابقه چک برگشتی یا بدهی بانکی، گرفتن تاییدیه از وزارت امور خارجه برای سفارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی و گرفتن کد فراگیر است.
البته برای اشخاص حقوقی خارجی، علاوه بر دارا بودن شرایط فوق، ثبت شرکت در ایران الزامی بوده و باید اجازه افتتاح حساب در اساسنامه داشته باشند. در میان بانک‌های مختلفی که در ایران فعالیت دارند، بانک ملت، بانک تجارت، بانک صادرات و بانک مسکن معمولا روال کار آسان‌تری برای افتتاح حساب اتباع خارجی در نظر گرفته‌اند. حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه و حساب سپرده‌گذاری مدت‌دار ۲ نوع حساب بانکی هستند که امکان باز کردن آنها برای اتباع خارجی وجود دارد.
پیامدهای محدودیت بانکی برای اتباع خارجی
اکثر مهاجران در ایران مشغول به کار هستند و ماهانه درآمد نسبتا مناسبی دریافت می‌کنند. بسیاری از آنها در ایران تشکیل خانواده داده‌اند و مخارج نسبتا بالایی هم دارند و بسیاری از این مبالغ که از شبکه بانکی ایران خارج بوده و به صورت نقدی یا به صورت استفاده‌کردن از حساب شخص ایرانی در حال چرخش است. از سوی دیگر، تعداد زیادی از مهاجران حاضر در ایران مشغول به صادرکردن کالاهای ایرانی به افغانستان هستند. همواره یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران افغانستان بوده است و حدود ۲ میلیارد دلار در سال حجم این مبادلات است. نبود شبکه مناسب بین ایران و افغانستان موجب می‌شود تا بسیاری از معاملات بین دو کشور دچار اختلال شده و از آن مهم‌تر به صورت دلار و یورو صورت گیرد. این در حالی است که برقراری ارتباط بانکی «ریالی‌‌افغانی» می‌تواند جایگزین دلار شود. تحولات افغانستان در یک‌سال اخیر هم به این مشکلات دامن زده است.
مشکلات بانکی اتباع خارجی
در ماه‌های اخیر، مهاجران افغانستانی با مشکلات بانکی از جمله تعیین سقف برداشت و قطع عابر بانک خود مواجه بودند. فعالان حقوق مهاجران معتقدند که ریشه مشکلات بانکی در ایران دادن اقامت یک‌ساله بوده و با رفع این مشکل سایر موضوعات پناهجویان از جمله مسائل بانکی قابل حل است. مهاجران افغانستانی در ایران به دو گروه رسمی (شامل کارت آمایشی‌ها و گذرنامه‌ای‌ها) و غیرمجاز تقسیم می‌شوند: آنهایی که دارای مدارک هستند (کارت آمایش یا گذرنامه) رسمی محسوب می‌شوند و آنهایی که هیچ مدرکی ندارند غیررسمی به حساب می‌آیند. هر کدام از گروه‌های مهاجر حاضر در ایران دارای محدودیت‌هایی برای دریافت خدمات شهروندی هستند.
آنهایی که دارای گذرنامه هستند اوضاع خوبی در دریافت خدمات شهروندی دارند، ولی آنهایی که غیررسمی هستند و هیچ مدرکی ندارند به‌طور کلی از دایره خدمات حذف هستند. از سوی دیگر یکی از مشکلات مهمی که اتباع افغانستان در ایران با آن مواجه هستند محدودیت ارائه خدمات بانکی با کارت تردد است. بانک‌ها به افرادی که کارت تردد دارند خدمات بانکی ارائه نمی‌دهند و این موضوع نیز مشکلاتی به وجود آورده است. از دیگر مواردی که اتباع خارجی با آنها مواجه هستند غیرفعال شدن کارت‌های بانکی بدون اطلاع قبلی است. حتی دیده شده که بانک‌ها بدون هیچ هشدار قبلی حساب اتباع خارجی را می‌بندند. این مشکلات شامل حال تاجران، سرمایه‌گذاران، دانشجویان و کارآفرینان خارجی حاضر در این ایران هم شده است. یکی دیگر از مشکلات اتباع خارجی درخصوص حساب‌های بانکی، محدودیت جغرافیایی است.
برای مثال اگر فردی خارجی در تهران افتتاح حساب کند نمی‌تواند در مشهد خدمات بانکی دریافت کند و شعبه بانک از متقاضی می‌خواهد که به همان بانکی که افتتاح حساب کرده، مراجعه کند. عدم آگاهی پرسنل بانک از قوانین و دستورالعمل‌ها هم یکی دیگر از مسائل مهم در این باره است. بسیاری از موانع و مشکلات بانکی اتباع خارجی به دلیل عدم آگاهی کارمندان بانک از قوانین و مقررات ایجاد می‌شود وگرنه در بسیاری از موارد، هیچ‌گونه منع قانونی در خدمت‌رسانی به این افراد وجود ندارد. حتی گاهی دیده شده که بانک‌ها تمایز و تفاوتی بین اتباع خارجی که حضور غیرقانونی دارند با اتباعی که اقامت قانونی دارند، قائل نمی‌شوند و برخورد مناسبی با اتباع خارجی که در میان آنان تجار و دانشجویان هم دیده می‌شوند، ندارند.
دیگر مشکل بانکی اتباع خارجی در ایران به دوره تمدید اقامت این افراد مرتبط است، به این معنا که اقامت اتباع خارجی هر سال باید تمدید شود و این روند گاهی بین یک ماه تا ۴۵ روز به طول می‌انجامد و این افراد در این دوره به هیچ‌یک از خدمات بانکی دسترسی ندارند. محدودیت در سقف تراکنش مالی از دیگر چالش‌های اتباع خارجی حاضر در ایران است. برای مثال این افراد حق خرید از کارت‌های اعتباری خود در سقف بیش از یک میلیون تومان را ندارند و برای خریدهای چند میلیونی باید چند بار تراکنش را انجام دهند.
به نظر می‌رسد مشکلات مهاجران از جمله موضوعات بانکی که با زندگی روزمره آنها پیوند خورده است، با پیگیری تشکیل سازمان امور مهاجران و ساماندهی اتباع به صورت پایدار قابل حل خواهد بود و دیگر نیاز نیست برای گرفتن خدمات بانکی بسیار اولیه، مهاجران با مراحل اداری پیچیده مواجه شوند. کارشناسان نیز بر این باورند که چنانچه موضوع تمدید اقامت یک‌ساله حل شود و این امکان برای مهاجران فراهم باشد که اقامت چندساله دریافت کنند، مشکلات بانکی نیز به تبع آن تا حد زیادی حل خواهد شد.
