سرمایه‌گذاری مشترک برای کاهش ریسک همکاری با روسیه
ایران از دیرباز در مسیر ترانزیت بین‌المللی بوده و همواره مسیرهای شمال به جنوب و شرق به غرب، از درون خاک ایران عبور کرده است. همواره این مسیرهای ترانزیتی با توجه به مسائل سیاسی و امنیتی پررنگ یا کمرنگ شده‌اند. امروز نیز ایران در مسیر این دو خط است. اما با محدودیت‌هایی مواجه هستیم که سبب شده تا به خوبی نتوانیم از این دو مسیر ترانزیتی مهم استفاده کنیم. یکی از موانع در این مسیر، عدم تکامل خطوط ریلی کشور است. هنوز هم آستارا و چابهار به خطوط ریلی کشور متصل نشده‌اند و این یک مشکل بسیار بزرگ است. شاید امروز بتوانیم از مسیر سرخس یا اینچه برون به خطوط بین‌المللی ریلی متصل شویم. اما در قلمرو سرزمینی خود در غرب دریای خزر، نتوانسته‌ایم به محورهای ریلی بین‌المللی متصل شویم. درگذشته جلفا به این مسیر متصل بود. اما به دلایل مختلف امروز بهره‌برداری از آن
صورت نمی‌گیرد.
امروز از نظر فنی، ارتباطی میان فدراسیون روسیه و ایران ایجاد نشده است و همین امر سبب شده تا اجازه ورود واگن‌های ایرانی به همسایگان شمالی و روسیه داده نشود. این اتفاق در حالی رقم می‌خورد که در میان این ناوگان حتی واگن‌های روسی و واگن‌های ساخت بلوک شرق قرار دارد. علت عدم امکان استفاده از این واگن‌ها این است که سیستم ترمز و تعلیق این واگن‌ها از نظر ایمنی باید با استانداردهای فدراسیون روسیه مطابقت داشته باشند. همین امر سبب شده که حتی کشورهایی نظیر ترکمنستان و ازبکستان نیز با واگن‌های خود کالاها و بار را به داخل ایران منتقل کنند و این‌گونه واگن‌های ایرانی کمترین انتفاع را دارند. اولویت راهآهن ایران نیز نخست واگن‌های مسافری و سپس، واگن‌های ترانزیتی بین‌المللی و در آخر، قطارهای باری داخلی است و همین امر نیز سبب شده تا رغبت به استفاده از واگن‌های داخلی کمتر شود. حتی واگن‌های بین‌المللی اگر در خطوط ریلی ایران معطل شوند، می‌توانند خسارت دریافت کنند و این نیز یک امتیاز خوب برای آنهاست. به همین دلیل، واگن‌های ایرانی مدت‌زمان زیادی در مرز منتظر می‌مانند تا بار مناسب برای انتقال در اختیار آنها قرار گیرد. مشخصا راه آهن ایران اگر قصد دارد تا مسیر ترانزیتی شمال- جنوب را تقویت کند، باید این موانع را برطرف کند. باید توجه داشت که جنگ روسیه و اوکراین مشکلاتی ایجاد کرده است. یکی از مشکلات این است که پیش از وقوع جنگ روسیه و اوکراین، در طول روز ده‌ها قطار از چین در سیر بود و از مسیر روسیه به اروپا می‌رفت.
پس از وقوع جنگ و اعمال تحریم علیه روسیه از سوی اروپا، سیر در این مسیر ۹۰ درصد کاهش یافت. از سوی دیگر؛ روسیه به این نکته واقف است که ایران تجربه خوبی در عرصه دور زدن تحریم‌ها دارد و به همین علت، آنها به سمت ایران سوق پیدا کرده و تعاملاتشان را بیشتر کردهاند تا از این تجربیات بهره ببرند. در چنین شرایطی حمل بار از طریق ایران هم درصورتی‌که روسیه مبدأ باشد و هم درصورتی‌که روسیه مقصد باشد، به‌شدت افزایش پیدا کرده است. طبعا حجم قابل توجهی از ایـن گرایش می‌تواند بــه سمت حمل ونقل ریلی ایــران کشیده شود.
باید توجه داشت که روسیه در راستای اینکه بتواند کالاهای خـــود را بــه نقاط مختلف جهان بفرستد، باید بـرای مثال آن را به ترکیه منتقل و پس از تغییر برند به سایر نقاط جهان ارسال کند. اقدامی که ایران نیز در سال‌های گذشته انجام داده است. در این مسیر نیز ایران می‌تواند بهره‌برداری خود را داشته باشد. به این شکل که حجم بیشتری از کالای صادراتی روسیه را به سمت خود سوق دهد و بیشتر در مسیر ترانزیت روسیه به جهان قرار گیرد تا منفعت بیشتری کسب کند. امروز اگر مسیر ریلی آستارا به قزوین و پس ازآن به مرز رازی کامل شده بود، ایران می‌توانست حجم بیشتری از ترانزیت روسیه را داشته باشد.
ایجاد رابطه پایدار و بلندمدت با روسیه از طرف تمامی کشورها با شک و تردید صورت گرفته است. حتی چین نیز که مشترکات زیادی با روسیه دارد، به سختی توانسته رابطه پایدار و بلندمدتی با روسیه برقرار کند. این تئوری صحیحی است که روسیه قابل اعتماد نیست. بنابراین؛ شاید یکی از راهکارها برای به حداقل رساندن ریسک همکاری با روسها، سرمایه‌گذاری مشترک باشد. باید تعامل و رایزنی صورت گیرد تا روسیه مجبور به سرمایه‌گذاری شود.
باید طرف روسی به گونه‌ای قانع شود تا در مرزهای اینچه برون و سرخس سرمایه‌گذاری مشترک با ایران انجام دهد و در این مسیر گام‌هایی بردارد. ایران با ایجاد تسهیلات و تخفیف‌هایی برای معاملاتی که یک طرف آن روبل است، می‌تواند بازهم تسهیل‌گری کند. ایران مجبور است با روسیه از تجارت خرد آغاز کند و در همین عرصه باید دولت شرایطی را فراهم کند تا تاجران خرد و متوسط بتوانند با بخش خصوصی روسیه ارتباط برقرار کرده و تجارت از این مرحله توسعه یابد. به‌جای یک قرارداد بزرگ، باید چندین قرارداد کوچک‌تر با روسیه داشته باشیم تا همکاری بیشتر توسعه یابد و حجم بیشتری تبادل در زمینه‌های مختلف داشته باشیم.
