در دیدار وزرای خارجه قطر و روسیه مطرح شد
دوحه خواستار گفت‌وگوی دولت‌های عربی خلیج فارس با ایران شد
به گزارش خبرگزاری فارس، «محمد بن عبد الرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه و معاون نخست‌وزیر قطر دیروز چهارشنبه در سفر به مسکو، خواستار گفت‌وگوی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با ایران شد. محمد آل ثانی در کنفرانس خبری مشترک با «سرگئی لاوروف» همتای روس، گفت: «ما به گفت‌وگو بین کشورهای خلیج [فارس] و ایران دعوت و از طرح‌های ابتکاری که ثبات منطقه را بیشتر می‌کند، استقبال می‌کنیم.» معاون نخست‌وزیر قطر گفت: ما از هر تفاهمی که متکی بر همکاری بین کشورهای دو حاشیه [شمالی و جنوبی] خلیج [فارس] باشد، استقبال می‌کنیم.» به گفته این وزیر قطری، کشورش به طرف روسی هم اعلام کرده که «دوحه امنیت خلیج [فارس] را اولویت می‌بیند و هرگونه تشدید وضعیت، به سود هیچ‌کس نیست.»
وزیر خارجه قطر در اشاره به پرونده اختلاف چهار کشور عربی با قطر گفت کشورش با نگاه مثبت به تحولات مصالحه کشورهای [عربی] خلیج‌فارس می‌نگرد. محمد آل ثانی گفت: «ما در موضع خود درباره اهمیت وحدت شورای همکاری خلیج [فارس] ثابت‌قدمیم.» این مقام قطری به مذاکرات بین دوحه و قطر برای رفع اختلافات اشاره کرد و گفت مذاکرات مصالحه خلیج فارس (آشتی چهار کشور عربی با قطر) فقط با عربستان انجام شده «اما خب ریاض نماینده سایر کشورهای طرف موضوع، بوده است.» محمد آل‌ثانی توضیح داد: دو هفته پیش در بیانیه‌ای که وزیر خارجه کویت صادر کرد، پیشرفتی حاصل شد. توافقی اولیه برای چارچوب کار برای رسیدن به آشتی (مصالحه) حاصل شد. ما به این تحولات با نگاهی مثبت می‌نگریم... هیچ مانعی در سطح سیاسی برای حل بحران [روابط کشورهای عربی] خلیج [فارس] نیست و هر مانعی که از جانب هر کشوری برای طرف‌ها ایجاد می‌شود، تلاش می‌کنیم، آن را نادیده بگیریم.
لزوم شکل‌گیری امنیت جمعی در خلیج فارس
وزیر خارجه روسیه نیز در این دیدار بر لزوم شکل‌گیری مفهوم امنیت جمعی در خلیج فارس به نفع کشورهای منطقه تاکید کرد. سرگئی لاوروف که در مسکو میزبان وزیر خارجه قطر است بعد از این دیدار تاکید کرد که در این ملاقات درباره شکل‌گیری امنیت جمعی در خلیج فارس بحث شده است. وی افزود: در این دیدار درباره مفهوم امنیت جمعی و وضعیت خلیج فارس و امنیت آن به نفع کشورهای منطقه تبادل و رایزنی شد. وزیر خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که درباره مسائل مربوط به سوریه و لیبی نیز با همتای قطری خود رایزنی کرده است. لاوروف پیش‌تر و در دیدار با عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات در مسکو از آمادگی مسکو برای فراهم کردن شرایط برای گفت‌وگو بر سر برنامه هسته‌ای ایران در منطقه خلیج فارس خبر داد و گفت: در میان بحران به‌وجودآمده مربوط به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پیشنهاد روسیه در مورد امنیت جمعی در منطقه خلیج (فارس) ضروری‌تر شده است. وی ادامه داد: ما معتقدیم که در شرایط کنونی و با توجه به بحران پیش‌آمده درباره برنامه جامع اقدام مشترک و در نظر گرفتن تلاشها برای جایگزینی این طرح با چیزی دیگر که در مغایرت با قطعنامه شورای امنیت است، نیاز به تلاش در این زمینه حس می‌شود.
طرح روسیه
روسیه از سال گذشته طرح خود را برای امنیت خلیج فارس مطرح و آن را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه کرده است. نماینده روسیه اواخر تیر ماه ۹۹ (جولای ۲۰۲۰) دکترین امنیت جمعی در خلیج‌فارس را به شورای امنیت سازمان ملل و مجمع عمومی ارائه کرد. پیشنهاد روسیه برای اجرای این طرح امنیتی در منطقه همزمان با حوادث نفتکش‌ها در خلیج فارس و تلاش آمریکا و اروپا برای تشکیل ائتلاف دریایی نظامی در خلیج فارس مطرح شد. بر اساس این طرح امنیتی، روسیه خواستار توقف استقرار دائمی نیروی کشورهای خارجی در منطقه شده است. مساله‌ای که ایران هم بارها بر آن تاکید کرده است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران بارها بر «تشکیل مجمع گفت‌وگو‌های منطقه‌ای» و «امضای قرارداد عدم تعارض بین کشورهای خلیج فارس» تاکید کرده است. طرح امنیتی روسیه در خلیج‌فارس مبنی بر اولویت همکاری منطقه‌ای و مشارکت همسایگان به‌جای تکیه بر بازیگران فرامنطقه‌ای است که مبتنی بر نظریه امنیت دسته‌جمعی در منطقه خلیج‌فارس است. مقامات مسکو پیش‌تر نیز چنین پیشنهادی را مطرح کردند؛ اما با استقبال دولت‌های عربی خلیج فارس مواجه نشد. طرف روسی پیشنهاد کرده است رایزنی‌هایی براساس مذاکرات چندجانبه انجام شود و یک گروه ابتکاری برای فراهم‌سازی مقدمات برگزاری یک اجلاس بین‌المللی در زمینه امنیت و همکاری در منطقه خلیج‌فارس شکل گیرد. از جمله اقدامات پیشنهادی مسکو، تقویت گفت‌وگوها بین مقامات سیاسی، نظامی و کارشناسان کشورهای منطقه، هماهنگی در زمینه اجرای مانورها و عملیات نظامی و پروازهای نظامی، آشنایی با تسلیحات نظامی طرفین و خودداری از استقرار گروه‌های نظامی کشورهای فرامنطقه‌ای در خلیج‌فارس و به‌طور کلی کاهش حضور نظامی خارجی در این منطقه است. مقامات روسیه بر این باورند که طرفین علاقه‌مند می‌توانند برای انعقاد توافق‌نامه‌ای در زمینه کنترل تسلیحات و ایجاد مناطق غیرنظامی مشخص در منطقه رایزنی‌هایی را انجام دهند و در دورنمای آینده ممکن است یک سازمان امنیت و همکاری در منطقه خلیج‌فارس به‌وجود آید که علاوه بر نمایندگان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، نمایندگانی از روسیه، آمریکا، چین، هند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و دیگر نقش‌آفرینان منطقه‌ای بتوانند به‌عنوان ناظر در آن شرکت داشته باشند. درحالی‌که قدرت‌های غربی واکنش مثبتی به طرح روسیه نشان نداده‌اند، بعد از چین و ایران، قطر سومین کشور مهمی است که از این طرح روسیه حمایت می‌کند.
