تولید شرکت‌های سازنده خودروهای تجاری کمتر از ظرفیت است
دست خالی تجاری‌سازان در «ابرپروژه اسقاط»
این طرح که از آن با نام «ابرپروژه اسقاط» یاد می‌شد، در صورت اجرا می‌توانست کمک بزرگی به حذف کامیون‌های بسیار قدیمی کرده و سبب صرفه‌جویی در مصرف سوخت شود و به کاهش آلودگی هوا هم کمک کند. دولت برای اجرای این طرح، حساب ویژه‌ای روی توان داخلی باز کرده بود، به نحوی که بنا داشت با استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی و ظرفیت تولید تجاری‌سازان کشور، این طرح عظیم را پیش ببرد. این در حالی بود که کمتر از سه‌ماه پس از رونمایی از این طرح، آمریکا از برجام خارج شد و چندی بعد تحریم‌های سنگینی را علیه کشور، به‌خصوص در حوزه خودرو اعمال کرد. با تحریم خودروسازی ایران، شرکای خارجی تجاری‌سازان داخلی، از کشور رفتند و از آن سو تامین قطعات از خارج مختل شد. در نتیجه، خودروسازان تجاری نه‌‌تنها نتوانستند کمکی به اجرای ابرپروژه اسقاط کنند، بلکه سقوطی بزرگ را در تولید نیز تجربه کردند.
هرچند ابرپروژه اسقاط از همان ابتدا سنگ بزرگی بود، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت خودرو، اگر تحریم از راه نمی‌رسید، امکان پیشبرد آن تا حدی وجود داشت. ظرفیت تولید خودروهای تجاری سنگین در کشور عدد کمی نیست، با این حال در این سال‌ها به دلایل مختلف از این ظرفیت استفاده لازم نشده است. علاوه بر ایران‌خودرو دیزل، سایپادیزل و زامیاد به عنوان سه واحد تجاری‌ساز اصلی کشور، شرکت‌های زیادی در بخش خصوصی نیز در این حوزه مشغول فعالیت هستند که به دلیل مشکلات مالی، کمبود تقاضا و البته تحریم، بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید آنها خالی مانده است. با وجود این شرکت‌ها می‌شد ابرپروژه اسقاط را تا حدی جلو برد، اما تحریم و مشکلات مالی اجازه اجرایی شدن آن را نداد.
هرچند تجاری‌سازان امسال روند رو به رشدی داشته‌اند، اما همچنان بسیار کمتر از ظرفیت اسمی‌شان تیراژ دارند و تا وقتی تحریم لغو و تقاضای لازم ایجاد نشود، همچنان بخش قابل توجهی از این ظرفیت بلااستفاده خواهد ماند. این در حالی است که ده‌ها هزار خودروی فرسوده سنگین و نیمه‌سنگین (چه تجاری و چه عمومی) در جاده‌ها و خیابان‌های کشور تردد می‌کنند و نتیجه آن هدررفتن میلیون‌ها لیتر سوخت، آلودگی هوا و البته ناامن شدن جاده‌هاست. از همین رو خودروسازان تجاری امید زیادی دارند تا با احیای برجام و لغو تحریم‌ها، امکان همکاری دوباره با شرکای خارجی خود را پیدا کرده و تولیدشان را به ظرفیت اسمی خود نزدیک کنند. اگر این اتفاق رخ دهد، می‌توان به احیای نسبی ابرپروژه اسقاط نیز امیدوار بود.
«رشد سنگین» در ایرانخودرودیزل
طبق جدیدترین آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، تجاری‌سازان کشور در ۱۱ماه امسال با وجود افزایش تیراژ، باز هم بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خود تولید داشته‌اند. طبق آمار منتشره، هرچند تیراژ کلی خودرو در مقایسه با سال گذشته کاهشی بوده، اما خودروهای تجاری سبک و سنگین در مجموع افزایش تولید را تجربه کرده‌اند.طبق آمار وزارت صمت، در مجموع بیش از ۸۷هزار دستگاه انواع خودروی تجاری سبک و سنگین در ۱۱ماه امسال به تولید رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش حدود ۷درصدی را نشان می‌دهد. در بین تجاری‌سازان کشور، ایران خودرودیزل توانسته در۱۱ماه امسال نیز بیشترین تیراژ را از آن خود کند. این شرکت که زیرمجموعه ایران‌خودرو به شمار می‌رود، تا پایان بهمن امسال در مجموع ۶هزار و ۳۴۷دستگاه تولید داشته است. در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته تولید این شرکت حدود ۱۲درصد افزایش را به خود می‌بیند. طبق معمول امسال، بیشترین تیراژ ایران خودرودیزل به کامیون‌ها و کامیونت‌های این شرکت مربوط می‌شود.
بنابر آمار وزارت صمت، آبی‌پوشان جاده ساوه تا پایان بهمن امسال ۴هزار و ۷۶۵دستگاه محصول در بخش کامیون کامیونت و کشنده به تولید رسانده‌اند. در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته، ایرانخودرودیزل توانسته تولید محصولات سنگین باری خود را بیش از ۴۶درصد افزایش دهد. همچنان محصولات اصلی ایران خودرودیزل در این بخش را کمپرسی‌های زردرنگ معروف تشکیل می‌دهند؛ خودروهایی که به خاور معروف هستند و ژنتیک آنها به بنز می‌رسد. البته به دلیل تحریم‌ها، ایرانخودرودیزل در حال حاضر ارتباطی با بنز ندارد و محصول قدیمی این شرکت را همچنان به تولید میرساند. این روزها که احتمال احیای برجام و لغو تحریم‌ها افزایش یافته، ایرانخودرودیزل نیز بیش از پیش به همکاری دوباره با دوست آلمانی خود امیدوار شده است.
زیرمجموعه تجاری‌ساز ایران‌خودرو البته به جز بنز، محصولات دیگری نیز در ۱۱ماه امسال به تولید رسانده که اصلی‌ترین آن فوتون است. بنابر آمار وزارت صمت، تا پایان بهمن امسال هزار و ۱۱۳دستگاه کشنده فوتون در زیرمجموعه تجاری‌ساز ایران خودرو به تولید رسیده که در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته بیش از ۵۸درصد رشد نشان می‌دهد. در نهایت اینکه ایران‌خودرو دیزل ۲۴دستگاه کشنده سهند را نیز که محصولی به‌اصطلاح داخلی به حساب می‌آید، در بازه زمانی تحت بررسی به تولید رسانده است. در لیست محصولات تولیدی ایرانخودرودیزل نام محصولات دیگری مانند آرنا و آتامان هم دیده می‌شود که البته هر یک بیش از دو دستگاه بیشتر تولید نداشته‌اند.
ایرانخودرودیزل اگرچه وانت آریسان را از دست داده، اما در ۱۱ماه امسال از تولید وانت (البته با تیراژی بسیار پایین) غافل نبوده است. بنابر آمار منتشره، کل تولید وانت در گروه صنعتی ایران‌خودرو ۶۷۲دستگاه بوده که ۶۵۲دستگاه آن به ایرانخودرودیزل تعلق دارد. وانت‌های تولیدی در ایران‌خودرو دیزل به برند فوتون تعلق دارند که در دو نوع بنزینی و دیزلی به تولید می‌رسند. این شرکت قبلا وانت آریسان را تولید می‌کرد و پس از سایپا دومین تولیدکننده وانت در کشور به حساب می‌آمد، اما آریسان حالا به ایران‌خودرو خراسان رفته و در آنجا تولید می‌شود. به نظر می‌رسد در صورت لغو تحریم‌ها ایران‌خودرو دیزل می‌تواند به واسطه افزایش همکاری با فوتون و برقراری ارتباط با دیگر شرکت‌های خارجی، تولید وانت خود را با توجه به ظرفیتی که در این شرکت تعریف شده، بالا ببرد.
دیگر تولیدات تجاری‌ساز بزرگ ایران در ۱۱ماه امسال مینی‌بوس و اتوبوس بوده که البته ایرانخودرودیزل تیراژی ضعیف را طبق معمول این سال‌ها در این بخش به ثبت رسانده است. بنابر آمار وزارت صمت، تا پایان بهمن امسال تنها ۶۹دستگاه مینی‌بوس در ایران خودرودیزل به تولید رسیده که در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته ۱۰دستگاه بیشتر بوده است. این در حالی است که ۴۷۹دستگاه تیراژ برای ایرانخودرودیزل در بخش اتوبوس به ثبت رسیده است. در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته تولید اتوبوس در واحد تجاری‌سازی ایران‌خودرو تقریبا ۱۸۰درصد رشد نشان می‌دهد. ایرانخودرودیزل طی ۱۱ماه امسال در تولید ون نیز فعالیت داشته؛ هرچند تیراژ آن بسیار پایین بوده است. این شرکت تا پایان بهمن امسال ۳۸۳دستگاه ون را به تولید رسانده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۲۸۷دستگاه بیشتر بوده است.
وانت سواری سایپا
از جاده ساوه به جاده مخصوص بیاییم و سری به سایپادیزل و زامیاد بزنیم؛ دو شرکتی که در تولید کامیون کامیونت و کشنده فعال هستند و زیرمجموعه گروه خودروسازی سایپا به شمار می‌روند. بنابر آمار منتشرشده از سوی وزارت صمت، سایپادیزل در ۱۱ماه امسال ۹۳۸دستگاه خودروی تجاری را به تولید رسانده و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۹۵درصدی را تجربه کرده است. همچنان به دلیل تحریم‌ها، سایپادیزل از همکاری با ولوو یکی از بزرگ‌ترین تجاری‌سازان دنیا محروم است، بنابراین تولیدات این شرکت در ۱۱ماه سال جاری محدود به خودروهای چینی بوده است. در لیست محصولات سایپادیزل نام دو محصول چینی، یعنی فتوسان و دانگ‌فنگ به چشم می‌آید که بالغ بر ۷۰۰دستگاه آن فتوسان بوده و باقی تولیدات نیز به دانگ‌فنگ مربوط می‌شود.
هرچند سایپادیزل تنها به تولید خودروهای باری سنگین و نیمه‌سنگین مشغول است، اما گروه خودروسازی سایپا وانت را نیز به تولید میرساند. طبق آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، سهم اعظم وانت‌های تولیدی کشور در اختیار سایپایی‌ها قرار دارد، به نحوی که شرکت‌های زیرمجموعه آن یعنی بن‌رو و زامیاد در ۱۱ماه امسال در مجموع ۵۶هزار و ۴۲۰دستگاه وانت به تولید رسانده‌اند. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید وانت در سایپا چیزی حدود ۵/ ۳درصد کاهش پیدا کرده است. وانت‌های تولیدی زیرمجموعه تجاری‌ساز سایپا شامل وانت پراید و نیسان آبی می‌شوند که در این بین بیشترین تیراژ به نیسان تعلق دارد.
وانت نیسان‌های سایپا را زامیاد تولید می‌کند؛ شرکتی که در ۱۱ماه امسال تیراژ ۳۴هزار و ۴۰۰دستگاهی را به ثبت رسانده است. البته تمام تولیدات زامیاد را وانت نیسان تشکیل نمی‌دهد، چه آنکه این شرکت وانت دیزل و پادرا را نیز تولید می‌کند. البته سهم اصلی تولیدات زامیاد را همین نیسان‌آبی تشکیل می‌دهد که گفته می‌شود به روزهای پایانی عمر خود در خودروسازی ایران نزدیک شده است. زامیاد در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته وانت نیسان کمتری را به تولید رسانده؛ اما در ساخت پادرا رشد ۳۷۴درصدی را به خود می‌بیند.
دیگر تجاری‌ساز زیرمجموعه سایپا یعنی بن‌رو که در شهرستان ساوه واقع است، طی ۱۱ماه امسال ۲۲هزار و ۱۹دستگاه وانت پراید به تولید رسانده است. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید وانت‌پراید حدود ۱۴درصد کاهش را به خود می‌بیند. اما گروه خودروسازی سایپا در ۱۱ماه امسال هیچ اتوبوس و مینی‌بوسی را به تولید نرسانده، اما تولید ۳۳۰دستگاه ون در کارنامه این شرکت ثبت شده است. در مدت مشابه سال گذشته، تنها یک دستگاه ون در سایپا تولید شده بود.
رشد متفاوت «گروه بهمن»
اما به سراغ یکی از خودروسازان بزرگ بخش خصوصی، یعنی گروه بهمن برویم؛ شرکتی که زیرمجموعه‌های تجاری‌ساز آن شامل سیباموتور و بهمن‌دیزل، طی ۱۱ماه امسال وانت و کامیون به تولید رسانده‌اند. در بخش وانت، گروه بهمن آمار ۱۳هزار و ۴۶۷دستگاهی را از خود به جا گذاشته که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش حدود ۹درصدی نشان می‌دهد. این گروه خودروسازی همچنین ۲۶۳دستگاه اتوبوس نیز تا پایان بهمن امسال تولید کرده تا در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته افزایش ۵۲درصدی را تجربه کند.
در گروه خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین تجاری نیز بهمنی‌ها آماری ۲هزار و ۴۶۸دستگاهی را از خود به جا گذاشته‌اند تا در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته رشد ۱۰۷درصدی را تجربه کنند. محصولات اصلی گروه بهمن در بخش کامیون، کامیونت و کشنده، شامل خودروهای شیلر، FAW و ایسوزو می‌شود. در این بین هزار و ۷۳۰دستگاه از خودروهای تجاری گروه بهمن را بهمن‌دیزل به تولید رسانده است؛ آماری که نشان می‌دهد در مقایسه با ۱۱ماه سال گذشته، این شرکت حدود ۸۰درصد رشد را تجربه کرده است. تولیدات بهمن‌دیزل در بازه زمانی تحت بررسی، ایسوزو و شیلر بوده‌اند. طبق آمار وزارت صمت، سیباموتور دیگر واحد تجاری‌ساز گروه بهمن تا پایان یازدهمین ماه امسال ۷۳۸دستگاه تیراژ داشته که در مقایسه با سال گذشته از رشد ۲۲۰درصدی حکایت می‌کند. این شرکت به تولید محصولات تحت لیسانس FAW چین مشغول است.
