«سهم شهرستانی‌ها» در تولید چقدر است؟
کاشان در صدر و سمنان در قعر جدول تولید خودرو
فشار نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادوار مختلف، دلیل اصلی احداث سایت در برخی شهرستان‌ها بود که به‌رغم ایجاد اشتغال، اما صرفه اقتصادی نداشته است. البته برخی سایت‌های بزرگ از جمله ایران خودرو خراسان و سایپا-سیتروئن کاشان، به نوعی از این قاعده مستثنی هستند، زیرا ظرفیت و حجم تولید در آنها بالا است. در مجموع، طی ۱۰ ماه امسال، بیش از ۳۰۰ هزار دستگاه محصول در سایت‌های شهرستانی خودروسازان تولید شده که بیشترین آن به سایپا-سیتروئن کاشان تعلق داشته و کمترین تیراژ نیز نصیب سایت سمنان شده است. با توجه به تولید ۷۰۸ هزار دستگاه خودروسازان بزرگ در ۱۰ ماه سال، سهم سایت‌های شهرستانی از این تیراژ طی بازه زمانی موردنظر، بیش از ۴۳ درصد بوده است. این سهم هرچند قابل توجه است، اما حدود ۸۰ درصد آن به سه سایت اصلی (خراسان، کاشان و تبریز) تعلق دارد. به جز سایت خراسان که محصولی چینی را مونتاژ می‌کند، دیگر سایت‌های شهرستانی همگی میزبان خودروهای داخلی هستند که در این بین، تیبا و پژوپارس بیشترین تیراژ را به خود اختصاص داده‌اند.
سایپا-سیتروئن در صدر
اما نگاهی به جزئیات تولید در سایت‌های شهرستانی خودروسازان بیندازیم تا مشخص شود هر کدام از آنها در ۱۰ ماه امسال چه افت و خیزی در تیراژ داشته‌اند. ابتدا به حوالی مرکز کشور-کاشان- برویم، جایی که سایت سایپا-سیتروئن در آنجا واقع است. سایپا-سیتروئن یا همان سایپای کاشان، در حال حاضر به لحاظ میزان تولید بزرگ‌ترین سایت شهرستانی خودروسازی کشور به شمار می‌رود. این سایت که پیش‌تر به طور کامل متعلق به سایپا بود، در دوران برجام ۵۰ درصد از سهامش به سیتروئن فرانسه واگذار شد. در پی این واگذاری، نام سایت کاشان به سایپا-سیتروئن تغییر کرد و طرفین بر سر تولید مدل سی ۳ (متعلق به طرف فرانسوی) در این سایت به توافق رسیدند. در نهایت اما تنها دو هزار دستگاه از خودروی موردنظر به تولید رسید و با وقوع تحریم در تابستان ۹۷، سیتروئن از ایران رفت. سیتروئن حالا بخشی از ائتلاف پژوسیتروئن-فیات-کرایسلر است که با نام استلانتیس شناخته می‌شود و با توجه به حضور خودروساز آمریکایی (کرایسلر) در این ائتلاف، بعید به نظر می‌رسد حتی در صورت لغو تحریم‌ها نیز خودروساز فرانسوی به کاشان بازگردد.
به‌هر روی، سایت سایپا-سیتروئن در ۱۰ ماه امسال دارای بیشترین تیراژ در بین شهرستانی‌های خودروسازی بوده، چه آنکه نزدیک به ۱۰۰ هزار دستگاه تولید داشته است. این آمار سبب شده کاشانی‌ها در مقایسه با ۱۰ ماه سال گذشته حدود ۶ درصد افزایش تولید را تجربه کنند. در این سایت اما تیبا به همراه ساینا در مدل‌های معمولی و آپشنال به تولید می‌رسند که سهم تیبا کمی بیشتر است. طبق آمار، تا پایان دی ماه امسال بیش از ۵۱ هزار و ۶۰۰ دستگاه تیبا در سایت کاشان تولید شده که نسبت به ۱۰ ماه سال گذشته افزایش حدودا ۱۸درصدی را نشان می‌دهد. در بازه زمانی موردنظر، اما کمی‌بیش از ۴۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه ساینا نیز به تولید رسیده که حدود ۴ درصد کمتر از سال گذشته بوده است. با توجه به تیراژ بیش از ۳۰۴ هزار دستگاهی گروه خودروسازی سایپا در ۱۰ ماه امسال، کاشانی‌ها سهمی۳۳ درصدی را از آن به خود اختصاص داده‌اند.
میهمان جدید خراسانی‌ها
از کاشان به شرق ایران و در دامنه کوه‌های بینالود برویم، جایی که سایت خراسان ایران خودرو بنا شده است. خراسانی‌ها پس از کاشانی‌ها دارای بیشترین تیراژ در ۱۰ ماه امسال بوده‌اند و بیش از ۷۶ هزار دستگاه تولید داشته‌اند. در مقایسه با ۱۰ ماه گذشته، تولید در سایت خراسان کاهش بیش از ۱۵درصدی داشته است. این سایت که روزگاری سوزوکی گرندویتارا مونتاژ می‌کرد و قرار بود در دوران برجام میزبان محصولات دیگری از این شرکت ژاپنی شود، حالا پژو ۴۰۵، پارس و هایما تولید می‌کند. پرتیراژترین محصول ایران خودروی خراسان، پژو پارس است که در مدل‌های معمولی، ال‌ایکس و دوگانه‌سوز تولید می‌شود و نسبت به ۱۰ ماه سال گذشته رشد ۷۷ درصدی داشته است. پس از پارس، این هایما است که دارای بیشترین تیراژ در سایت خراسان بوده و از پژو ۴۰۵ هم جلو زده است. پنج هزار و ۵۷۶ دستگاه هایما در ایران خودروی خراسان به تولید رسیده که در مقایسه با ۱۰ ماه سال گذشته، رشد ۷۸ درصدی داشته است. خودروهای ۴۰۵ خراسان نیز تیراژی سه هزار و ۱۴۳ دستگاهی داشته‌اند که نسبت به ۱۰ ماه پارسال افت حدودا ۹۲ درصدی را نشان می‌دهد. با توجه به تیراژ ۱۰ ماه امسال ایران خودرو، سهم خراسانی‌ها از کل تولید تقریبا ۱۹درصد بوده است. سایت خراسان اما به تازگی میزبانی از وانت آریسان را نیز بر عهده گرفته، خودرویی که پیش‌تر در ایران خودرودیزل به تولید می‌رسید. گویا ایران خودرودیزل تولید آریسان را به دلیل عدم صرفه اقتصادی متوقف کرده است؛ با این حساب مشخص نیست وقتی تولید این وانت زیان‌ده است، چرا خراسانی‌ها تولید آن را قبول کرده‌اند. به نظر می‌رسد با اضافه شدن آریسان، سایت خراسان قابلیت عبور از سایت کاشان را در بخش تیراژ (در آینده‌ای نه چندان دور) خواهد داشت.
از خراسان به تبریز برویم، شهری که میزبان یکی دیگر از سایت‌های تولیدی ایران خودرو است. در ۱۰ ماه امسال نزدیک به ۵۱ هزار دستگاه خودرو در این سایت به تولید رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۳ درصد کاهش داشته است. سایت تبریز قطب تولید سمند به حساب می‌آید، چه آنکه بیشتر سمندهای تولیدی ایران خودرو طی ۱۰ ماه امسال، میهمان این سایت بوده‌اند. تبریزی‌ها سمند را در مدل‌های مختلف شامل ال‌ایکس، EF۷، دوگانه‌سوز و سورن پلاس تولید می‌کنند و در این بین، بیشترین سهم نصیب سورن شده است. به نظر می‌رسد ایران خودرو قصد دارد تولید مدل‌های پایه سمند را به تدریج متوقف و تنها سورن را در سبد محصولاتش نگاه دارد. در بین سمندهای تولیدی سایت تبریز، بیشترین افت تیراژ به مدل ال ایکس مربوط می‌شود، اما کمترین تیراژ را ال ایکس دوگانه‌سوز به خود اختصاص داده است. تیراژ تقریبا ۵۱ هزار دستگاهی سایت تبریز حکایت از سهم کمتر از ۱۳درصدی آن از کل تولید گروه صنعتی ایران خودرو دارد.
بهبود اوضاع تولید در شمال و غرب
اما کرمانشاهی‌ها بر خلاف خراسانی‌ها و تبریزی‌ها ۱۰ ماه امسال را با افزایش تولید پشت سر گذاشته‌اند. بنابر آمار منتشره از سوی وزارت صمت، در بازه زمانی تحت بررسی، ۳۱ هزار و ۱۲۰ دستگاه محصول در ایران خودروی کرمانشاه به تولید رسیده که نسبت به ۱۰ ماه سال گذشته افزایش بیش از ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد. کرمانشاهی‌ها تنها پژوپارس تولید می‌کنند، اما در دو مدل معمولی و ال ایکس. در ۱۰ ماه امسال، سهم مدل ال ایکس ۱۶ هزار و ۲۴۲ دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت ۲۸ درصدی را نشان می‌دهد. این در حالی است که پژوپارس معمولی با تیراژی ۱۴ هزار و ۸۷۸ دستگاهی، بیش از سه برابر ۱۰ ماه سال گذشته تیراژ داشته است. با توجه به تیراژ حدود ۴۰۴ هزار دستگاهی گروه صنعتی ایران خودرو در ۱۰ ماه امسال، سهم سایت کرمانشاه از کل تولید این خودروساز کمتر از۸ درصد بوده است.
بررسی آمار تولید در دیگر سایت ایران خودرو یعنی مازندران نشان می‌دهد شمالی‌ها کمتر از کرمانشاهی‌ها تولید داشته‌اند. طبق آمار وزارت صمت، ایران خودروی مازندران در ۱۰ ماه امسال نزدیک به ۲۹ هزار دستگاه تولید داشته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش اندک را نشان می‌دهد. این سایت پیش‌تر سمند تولید می‌کرد، اما حالا میزبان پژوپارس است و این خودرو را در دو مدل معمولی و ال‌ایکس به تولید می‌رساند. تولید پارس‌های معمولی سایت مازندران ۱۵ هزار و ۶۶۸ دستگاه بوده که نسبت به ۱۰ ماه سال گذشته ۱۷۵درصد رشد نشان می‌دهد. این در حالی است که پارس‌های ال‌ایکس با توجه به تیراژ کمتر از ۱۳ هزار دستگاهی‌شان، نزدیک به ۴۲ درصد افت کرده‌اند. با توجه به تیراژ کلی ایران‌خودرو در ۱۰ ماه امسال، سهم مازندرانی‌ها از کل تولید این شرکت بیش از ۷ درصد بوده است.
دنده عقب پارس در سمنان
ایران خودرویی‌ها اما در استان‌های فارس و سمنان نیز سایت تولیدی دارند، سایت‌هایی که از لحاظ تیراژ، پنجمین و ششمین شرکت شهرستانی تابعه ایران خودرو به شمار می‌روند. آمار وزارت صمت نشان می‌دهد در ۱۰ ماه امسال ۱۷ هزار و ۲۰۴ دستگاه خودرو در سایت فارس تولید شده که مانند مازندران و کرمانشاه، همگی پارس بوده‌اند. تولید ۶ هزار و ۴۴۹ دستگاهی پارس ال ایکس در سایت فارس در حالی است که طی ۱۰ ماه سال گذشته، تولید این محصول تنها ۶ دستگاه بوده است. تولید پارس معمولی اما افتی ۲۸ درصدی داشته که ناشی از تیراژ
۱۰ هزار و ۷۰۵ دستگاهی این خودرو بوده است. تولید سایت فارس نسبت به ۱۰ ماه سال گذشته افزایش ۱۴ درصدی را نشان می‌دهد. در مجموع سهم سایت فارس از کل تولید ۱۰ ماه امسال ایران خودرویی‌ها کمتر از ۵/ ۴ درصد بوده است. در نهایت اما دیگر سایت شهرستانی ایران خودرو که البته این شرکت به نوعی مستاجر آن به شمار می‌رود، در نزدیکی‌های تهران-سمنان قرار دارد. شرکت خودروسازی فردا که حالا خودش محصولی مونتاژی دارد، از چند سال پیش میزبان برخی خودروهای آبی‌های جاده مخصوص شده و در حال حاضر، از پژوپارس پذیرایی می‌کند. طبق آمار وزارت صمت، یک هزار و ۱۸۲ دستگاه از این محصول در سایت خودروسازی سمنان تا پایان دی امسال به تولید رسیده که در مقایسه با ۱۰ ماه سال گذشته افت ۷۲ درصدی را نشان می‌دهد. با توجه به تیراژ ضعیف سایت سمنان در تولید پارس، این شرکت حدود ۳/ ۰ درصد از کل تولید ایران خودرو طی ۱۰ ماه امسال سهم داشته است.
