پالایشگاه قشم با ظرفیت تبدیل ۳۵ هزار بشکه نفت خام فوق سنگین به فرآورده‌های نفتی شامل قیر، نفتا، گازوئیل و نفت سبک، افتتاح شد و حالا قرار است در این پالایشگاه روزانه ۱۶ هزار بشکه قیر و ۱۹ هزار بشکه برش‌های سبک نفتی شامل نفتا، گازوئیل و نفت سبک تولید و تمام این محصولات به کشور‌های دیگر صادر شود.

این پالایشگاه در دو فاز مختلف با محصول مشابه از جمله قیر به عنوان محصول اصلی و نفت خام سبک به عنوان محصول فرعی طراحی شده است و پس از راه‌اندازی فاز نخست، فاز دوم هم توسط بخش‌خصوصی و برای افزایش ظرفیت به ۱۰۰ هزار بشکه خوراک و بهبود کیفیت محصولات، در حال ساخت است.

ساخت فاز اول پالایشگاه فوق سنگین قشم از سال ۹۶ آغاز شد و ظرف مدت ۴ سال در زمینی به مساحت ۴۵ هکتار با سرمایه‌گذاری ۲۲۰ میلیون یورو به بهره‌برداری رسیده و انتظار می‌رود فاز دوم آن با اعتبار ۴۶۰ میلیون یورو در مدت سه سال و نیم به بهره‌برداری برسد.

پیش‌بینی می‌شود این پالایشگاه ۸۵۰ میلیون دلار در سال فروش محصول داشته باشد، ضمن اینکه فاز نخست این پالایشگاه در زمان ساخت برای ۵ هزار نفر اشتغال‌زایی داشته و در حال حاضر هم ۳۰۰ نفر در آنجا فعال هستند.

کارکرد پالایشگاه فوق سنگین قشم

تبدیل نفت خام به محصولاتی مانند قیر اولین بار توسط پژوهشگاه صنعت نفت در سال ۸۵ مطرح شد و پس از آن نخستین پالایشگاه در این زمینه توسط پژوهشگاه طراحی شد.اما دلیل طراحی و ساخت پالایشگاه فوق سنگین در قشم آن هم در دو فاز مختلف چیست؟

کارکرد اصلی ساخت پالایشگاه در جزیره قشم عبارت است از تولید محصولات با کیفیت بالا مطابق با استانداردهای یورو ۲۰۰۵، کاهش آلودگی محیط زیست، بهره‌وری انرژی، بهبود بهره‌وری تجارت و عملیات.

در این شرایط و با توجه به اینکه پالایشگاه فوق سنگین قشم هم اکنون به ظرفیت کامل تولید رسیده می‌توان به تضمین برداشت از پارس جنوبی، اشتغال‌زایی، تولید محصولات با کیفیت بالا و کمک به ارتقای صادرات فرآورده از جمله قیر هم امیدوار بود.

اما خوراک فاز دوم این پالایشگاه ۶۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی است و در این فاز، امکان تولید بنزین، گاز مایع و HEAVY END با کیفیت یورو ۵ را دارد.

ناگفته نماند پالایشگاه فوق سنگین قشم به شیوه‌ای طراحی شده  که نفت‌های خام سبک می‌توانند توسط نفتا، نفت سفید و گازوئیل پس از اضافه شدن گوگرد، جایگزین شوند.

مزیت‌های قشم  برای تبدیل به ‌هاب پالایش نفت فوق سنگین

پالایشگاه قشم تنها پالایشگاه فوق سنگین جزیره قشم نیست، بلکه مجوزهایی برای ساخت دست کم چهار پالایشگاه و مینی پالایشگاه جدید نفت سنگین و فوق سنگین توسط بخش خصوصی با ظرفیت بیش از ۱۰۰ هزار بشکه صادر شده که عملیات اجرایی این مجتمع‌های پالایشی آغاز شده است.

 به گفته رئیس هیات مدیره سازمان منطقه آزاد قشم، تمامی ‌زیرساخت‌های لازم برای تبدیل قشم به بزرگ‌ترین ‌هاب فرآورش نفت سنگین و فوق سنگین ایجاد شده است. اما چرا باید قشم به‌ هاب پالایش نفت سنگین و فوق سنگین کشور تبدیل شود؟

این جزیره مزیت‌هایی دارد از جمله ظرفیت‌سازی تولید حدود یک‌هزار مگاوات برق، ۱۰۰ هزار مترمکعب آب، موقعیت استراتژیک جغرافیایی در خلیج فارس و دسترسی به آب‌های آزاد، معافیت‌های گمرکی و  مالیاتی، تسهیلات واردات و صادرات محصولات و همچنین ارائه مشوق‌های اقتصادی و تجاری.

ضمن اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد ۱۷ میدان نفت و گاز همچون میادین هنگام، گورزین، سلخ، فروز A و B، هرمزها، توسن، تفتان و… در مجموع با ۴۴ تریلیون فوت مکعب گاز و چهار میلیارد بشکه ذخایر درجای نفت خام و میعانات گازی در قشم و آب‌های این جزیره ژئوانرژی، وجود دارد.

تمامی ‌این عوامل موجب شده برای تبدیل قشم به‌ هاب پالایشگاه‌های سنگین و فوق سنگین کشور برنامه‌ریزی‌هایی انجام شود.

نگاهی به ساخت پالایشگاه‌های فوق سنگین

فاز نخست پالایشگاه فوق سنگین قشم به بهره‌برداری رسیده و قرار است تا حدود ۴ سال آینده فاز دوم هم به بهره‌برداری برسد، اما آیا پالایشگاه قشم تنها پروژه پالایشی فوق سنگین کشور است؟

اگر نگاهی به جدول سوابق برخی طرح‌ها در صنعت پالایش کشور بیندازیم با طرح احداث پالایشگاه نفت فوق سنگین دیگری از جمله پتروپارس چابهار، جی و... مواجه می‌شویم.

البته بهمن سال ۹۲ کلنگ پالایشگاه نفت فوق سنگین پتروچین پارس چابهار با حضور سرمایه‌گذاران چینی و مسوولان ایرانی در منطقه آزاد چابهار به زمین زده شد، اما طی ۸ سال گذشته خبری از ساخت این پالایشگاه منتشر نشده و پروژه متوقف شده است. همچنین براساس برنامه باید شاهد احداث پالایشگاه نفت فوق سنگین توسط شرکت پالایش نفت جی در سال ۹۵ ‌ بودیم که این پالایشگاه هم احداث نشد، علاوه بر این پیش از آن و در سال ۸۹ هم باید پالایشگاه نفت فوق سنگین دیگری از سوی شرکت نفت کیش احداث می‌شد که خبری از آغاز این پروژه هم منتشر نشده است. در واقع با وجود تدوین طرح‌های مختلف برای ساخت پالایشگاه‌های فوق سنگین و سنگین در کشور طی سال‌های گذشته، پالایشگاه قشم نخستین پروژه پالایشی در این زمینه است که به بهره‌برداری رسیده است.

اما چرا باید پالایشگاه‌های نفت‌خام سنگین و فوق سنگین در کشور راه‌اندازی شود؟

با توجه به اینکه منابع نفت خام فوق سنگین در کشور از جمله میادین سروش و نوروز، آزادگان، یادآوران، کوه موند و... در حال رشد هستند لزوم احداث پالایشگاه‌های نفت فوق سنگین احساس می‌شود.  

نکته جالب درباره پالایشگاه‌های فوق سنگین این است که حجم سرمایه‌گذاری برای این پالایشگاه‌ها حدود ۱۰درصد پالایشگاه‌های متداول بوده و بازگشت سرمایه آن هم نزدیک به دو تا چهار سال است برهمین اساس سرمایه‌گذاری در ساخت این پالایشگاه‌ها برای بخش خصوصی جذاب است چون بازگشت سرمایه آن نسبت به پالایشگاه‌های دیگر بهتر است.

همچنین با ساخت این پالایشگاه‌ها علاوه بر صرفه‌جویی ارزی در بخش‌های مهندسی، از خام‌فروشی نفت‌خام هم جلوگیری می‌شود، برهمین اساس طراحی و ساخت پالایشگاه‌های سنگین و فوق سنگین باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد.