از خراسان و مازندران تا کرمانشاه و فارس
در سایت‌های شهرستانی خودروسازان چه خبر است؟
برخی از این سایت‌ها با اصرار نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حوزه‌های انتخابی آنها ساخته شدند و هرچند به هر حال ایجاد اشتغال (در سطحی محدود) کرده‌اند، اما به لحاظ اقتصادی نفع خاصی برای ایران خودرو و سایپا به دنبال نداشته‌اند. اگر آمارهای تولید را ملاک مقایسه قرار دهیم، تنها سایت‌های خراسان ایران خودرو و کاشان سایپا آمار نسبتا قابل قبولی از خود به جا گذاشته‌اند و دیگر سایت‌ها با تیراژی بسیار پایین فعالیت می‌کنند. طبق آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، کل تولید محصولات سواری و وانت در سایت‌های شهرستانی ایران خودرو و سایپا، کمی بیش از ۲۲۳ هزار دستگاه بوده است. در مقایسه با هفت ماه مشابه سال گذشته، تولید سایت‌های شهرستانی خودروسازان کمتر از سه‌درصد کاهش را نشان می‌دهد. همچنین با تجمیع آمار تولید سایت‌های شهرستانی، مشخص می‌شود سهم آنها از کل تولید سواری و وانت دو خودروساز بزرگ کشور طی هفت ماه امسال، بیش از ۴۵درصد بوده است.
از تیراژ بیش از ۲۲۳ هزار دستگاهی سایت‌های شهرستانی ایران خودرو و سایپا طی هفت ماه امسال، حدود ۱۲۰هزار دستگاه (معادل ۵۳درصد) آن متعلق به ایران خودروی خراسان و سایپای کاشان است. با در نظر گرفتن آمار هفت ماهه، پرتیراژترین سایت شهرستانی خودروسازی ایران، سایت کاشان سایپا است و ایران خودروی خراسان پشت سر آن قرار دارد. در رده‌های بعدی اما به ترتیب ایران خودروی تبریز، ایران‌خودروی کرمانشاه، سایپای ساوه (بن رو)، ایران خودروی مازندران، ایران‌خودروی فارس و در نهایت ایران‌خودروی سمنان قرار گرفته‌اند. ظرفیت تولید در سایت‌های شهرستانی خودروسازان بالاتر از ارقام به ثبت رسیده است، با این حال تحریم و مشکلات کلی تولید، بر آنها نیز تاثیر منفی گذاشته و اجازه نمی‌دهد تیراژ اوج بگیرد.
خراسان، پرتیراژترین سایت شهرستانی ایران‌خودرو
در بین خودروسازان بزرگ کشور، بیشترین سایت‌های شهرستانی متعلق به ایران‌خودرو است. این شرکت در مجموع شش سایت در شهرهای مختلف کشور دارد که بزرگ‌ترین آنها با نام سایت خراسان در حوالی مشهد واقع است. در این سایت علاوه بر تولید پژو ۴۰۵ و پارس، یک خودروی شاسی بلند چینی به نام هایما نیز مونتاژ می‌شود. ایران خودروی خراسان در گذشته میزبان سوزوکی گرندویتارا نیز بود، اما تحریم سبب قطع ارتباط با خودروساز ژاپنی و در نهایت توقف مونتاژ این محصول شد.
طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، طی هفت ماه امسال در مجموع ۵۳ هزار و ۳۵۲ دستگاه محصول سواری در ایران خودروی خراسان تولید و مونتاژ شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۰درصد کاهش را نشان می‌دهد.
محصول اصلی ایران خودروی خراسان، پژو پارس است که بالغ بر ۴۷هزار دستگاه تیراژ در هفت ماه امسال داشته است. در مقایسه با هفت ماه مشابه سال گذشته، تولید پژوپارس در این شرکت نزدیک به ۱۶۰درصد رشد را نشان می‌دهد. خراسانی‌ها اما تنها سه هزار و شش دستگاه پژو ۴۰۵ را در هفت ماه امسال به تولید رسانده‌اند که در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته ۹۲درصد افت کرده است. ایران‌خودروی خراسان همچنین سه‌هزار و ۶۵ دستگاه هایما را نیز در هفت ماه امسال مونتاژ کرده که ۸۹۶ دستگاه آن مدل اس ۵ است و مدل اس ۷ هم تیراژی ۲هزار و ۱۶۹ دستگاهی داشته است.
دیگر سایت شهرستانی ایران‌خودرو در تبریز قرار دارد، سایتی که مجموع تولیدات آن در هفت ماه امسال ۳۵ هزار و ۴۵۱ دستگاه بوده است. ایران خودروی تبریز روزگاری وانت تولید می‌کرد، اما در حال حاضر از سمند میزبانی می‌کند. تمام محصولات تولیدی ایران خودروی تبریز را سمند (البته در مدل‌های مختلف از جمله ال ایکس معمولی و پایه گازسوز و همچنین سورن) تشکیل می‌دهد. در مقایسه با هفت ماه سال گذشته، تولید ایران خودروی تبریز کمتر از سه درصد بالا رفته است.
از تبریز به شمال کشور برویم، جایی که ایران خودروی مازندران در آنجا واقع است. انتقادات زیادی به احداث سایت ایران خودرو در مازندران وارد بود، زیرا کارشناسان اعتقاد داشتند آب و هوای این منطقه از کشور مناسب خودروسازی نیست. با این حال، ایران خودرویی‌ها به نوعی تحت فشار نمایندگان وقت مجلس مجبور به احداث این سایت در مازندران (شهرستان بابل) شدند. این سایت در گذشته سمند تولید می‌کرد، اما در حال حاضر تنها میزبان پژوپارس است. در هفت ماه امسال بیش از ۲۱هزار دستگاه پژوپارس در سایت مازندران ایران خودرو تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بالغ بر ۱۵درصد افزایش را نشان می‌دهد. پارس‌های مازندران در دو مدل معمولی و TU۵ تولید می‌شوند. ایران خودرویی‌ها علاوه بر مازندران، در سایت فارس (واقع در شیراز) نیز پارس تولید می‌کنند. پارس‌های تولیدی در فارس را نیز مدل‌های معمولی و TU۵ تشکیل می‌دهند. تا پایان مهر امسال ۱۱هزار و ۴۴۹ دستگاه پارس در سایت فارس ایران خودرو تولید شده که در مقایسه با هفت ماه سال گذشته کمتر از هشت درصد افزایش داشته است.
یکی دیگر از سایت‌های شهرستانی ایران‌خودرو که اتفاقا در مورد احداث آن نیز حرف و حدیث‌هایی وجود داشت، سایت کرمانشاه است. این سایت مانند خراسان و مازندران، به تولید پارس در مدل‌های معمولی و TU۵ مشغول است و در هفت ماه امسال، بیش از ۲۱هزار دستگاه تیراژ داشته است. در مقایسه با هفت ماه سال گذشته، تولید در سایت کرمانشاه ایران خودرو افزایشی حدودا ۱۷درصدی را نشان می‌دهد. پس از خراسان و مازندران، بیشترین تیراژ سایت‌های شهرستانی ایران خودرو متعلق به کرمانشاهی‌ها است.
در نهایت اما سایت سمنان ایران خودرو نیز (که البته این شرکت به نوعی مستاجر آن به حساب می‌آید و میزبان پژوپارس معمولی است) در هفت ماه امسال تنها هزار و ۱۸۲ دستگاه تیراژ داشته است. این آمار از افت بالغ بر ۶۲درصدی تولید ایران خودرو در این سایت نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته حکایت دارد.
سایپای کاشان، در صدر شهرستانی‌ها
سایپا نیز مانند ایران خودرو در چند شهرستان کشور دارای سایت تولیدی است که مشهورترین و پرتیراژترین آنها در کاشان قرار دارد. این سایت که به سایت سایپا-سیتروئن مشهور است، در حال حاضر از ساینا و تیبا میزبانی می‌کند. مجموع تولیدات سایت کاشان سایپا در هفت ماه امسال، ۶۶هزار و ۶۵۷ دستگاه بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از چهار درصد افزایش داشته است. در این بازه زمانی، نزدیک به ۲۸هزار دستگاه ساینا تولید شده که در مقایسه با سال گذشته حدود هشت‌درصد کاهش را نشان می‌دهد. این در حالی است که تیراژ تیباهای سایت کاشان با افزایشی ۱۵درصدی به ۳۸ هزار و ۷۰۰ دستگاه رسیده است. سایپای کاشان اما در حالی به تولید ساینا و تیبا مشغول است که در دوران برجام مجوز میزبانی از یک خودروی فرانسوی به نام سیتروئن سی ۳ را گرفت. پس از توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام، قراردادی بین سایپا و سیتروئن فرانسه منعقد شد که طبق آن، ۵۰درصد از سهام سایت کاشان در اختیار طرف فرانسوی قرار گرفت. طبق این قرارداد، بنا شد سایت کاشان سایپا مدل C۳ را مونتاژ کند و در ادامه، سیتروئن محصولات دیگری را نیز در این سایت به تولید برساند. با این حال، تحریم اجازه نداد برنامه‌ریزی سایپا و سیتروئن طبق پیش‌بینی‌ها جلو برود، هرچند البته C۳ در نهایت به تولید رسید، اما در تیراژی بسیار اندک. پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال ۹۷، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت این کشور اعلام کرد از سه ماه دیگر خودروسازی ایران تحریم خواهد شد. در این فاصله سه ماهه، سایپایی‌ها قطعات دو هزار دستگاه سیتروئن C۳ را تامین کردند تا پس از تحریم به مشکل نخورده و بتوانند تعهد ایجاد شده را انجام دهند. سایپا حدود دو هزار دستگاه سیتروئن C۳ پیش‌فروش کرد و در نهایت توانست با استفاده از قطعات ذخیره شده، آنها را تولید و تحویل دهد. با این حال پروژه شراکت با سیتروئن طی این سه سال به حالت تعلیق درآمده و باید منتظر ماند و دید در صورت لغو تحریم، آیا سیتروئن که حالا بخشی از ائتلاف استلانتیس (خودروسازی که از ادغام فیات-کرایسلر و پژوسیتروئن ایجاد شد) است، میلی به بازگشت به ایران خواهد داشت یا نه.
اما یکی دیگر از سایت‌های سایپا در شهرستان ساوه قرار دارد و در حال حاضر میزبان وانت پراید است. در این سایت که به «بن رو» مشهور است، کمتر از ۱۳ هزار دستگاه وانت پراید در هفت ماه امسال به تولید رسیده است. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید بن رو بیش از ۲۱درصد افت را نشان می‌دهد. بن رو در دوران برجام قرار بود میزبان رنو فرانسه شود، اما شرایط به شکلی پیش رفت که این پروژه بزرگ ناکام ماند. در قراردادی که بین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و رنو به امضا رسید، قرار شد سایت بن رو به عنوان آورده این سازمان در اختیار خودروساز فرانسوی قرار گیرد. سازمان گسترش از سایپا طلب داشت و از همین رو می‌خواست بن رو را در عوض طلبش بردارد و به رنویی‌ها بدهد. رنو نیز بنا داشت با تجهیز بن رو، محصولاتی جدید را در آن به تولید برساند و به عنوان خودروسازی مستقل در ایران فعالیت کند. با این حال مسوولان وقت سایپا حاضر نشدند بن رو را در اختیار رنو بگذارند و آن قدر وقت تلف شد که تحریم از راه رسید و رنویی‌ها ایران را ترک کردند. حالا بن رو که می‌توانست به کارخانه‌ای مجهز و سرمایه‌ای بزرگ برای خودروسازی ایران تبدیل شود، فرصتی طلایی را از دست داد و فعلا وانت پراید می‌سازد و بس!
