با اجرای طرح‌های جدید در مسجدسلیمان انجام می‌شود
ایجاد هاب جدید انرژی در کشور
یکی از کالاهای نوین کاتالیست است؛ ماده‌ای که در کنار کالاهای ضروری مثل دارو و گندم، به‌عنوان یک کالای استراتژیک شناخته می‌شود و نبود آن باعث مشکلات فنی و اقتصادی برای صنایع کشور خواهد شد. به‌عبارت‌دیگر کاتالیست به‌عنوان قلب فرآیندهای شیمیایی شناخته می‌شود به‌طوری‌که تولید محصولات مجتمع‌های صنایع نفتی، بدون حضور کاتالیست در عمل امکان‌پذیر نبوده یا تولید آنها مقرون‌به‌صرفه نیست. مصرف سالانه ۲۴۰ میلیون دلار کاتالیست در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور نشان از اهمیت داخلی‌سازی این کالا و پتانسیل بالای آن برای صرفه‌جویی ارزی دارد. محصولات ارزشمند صادراتی مثل متانول، اوره، آمونیاک و نیز در صنعت پالایشی در واحدهای تصفیه هیدروژنی، متداول‌ترین فرآیندهای شیمیایی کاتالیستی هستند که طی چند سال اخیر تولید کاتالیست‌های این فرآیندها در ایران امکان‌پذیر شده و مجتمع‌های تولیدکننده این محصولات از کاتالیست‌های ایرانی می‌توانند استفاده کنند. مجتمع‌های پتروشیمی کشور در حالحاضر از کاتالیست‌های داخلی استفاده می‌کنند، اما به‌تازگی یک مجتمع صنعت پتروشیمی برای نخستین بار در کشور با کاتالیست‌های تماما ساخت ایران راه‌اندازی شد. این کاتالیست‌ها متعلق به شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو است که با توانمندی فعلی کشور را در جایگاه سه کشوری قرار داده که توانایی تولید تمامی کاتالیست‌های موردنیاز در فرآیند تولید اوره و آمونیاک را دارد. کاتالیست‌های تامین شده از سوی این شرکت دانش‌بنیان شامل کاتالیست‌های هیدروژناسیون گوگرد، سولفورزدایی، ریفرمینگ اولیه با بخارآب، ریفرمینگ ثانویه، کاتالیست‌های نوبت دمابالا و دماپایین، کاتالیست متانیشن و کاتالیست حذف هیدروژن است. یکی از شرکت‌های بزرگی که از کاتالیست تولیدی مجتمع دانش‌بنیان نفت و گاز سرو بهره می‌برد پتروشیمی مسجدسلیمان است. این مجتمع به‌تازگی توسط رئیس‌جمهوری با ظرفیت تولید روزانه ۳ هزار و ۲۵۰ تن اوره افتتاح‌شد و سالانه ۲۶۸میلیون دلار ارزآوری برای کشور دارد.
غفلت از پتروشیمی چالشی اساسی در مسیر توسعه
در همین راستا معاون عملیات و تولید شرکت پتروشیمی مسجدسلیمان با بیان اینکه در این مجتمع از ۸ کاتالیست ایرانی تولیدی شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو به حجم ۳۴۴ مترمکعب و به ارزش بیش از ۳میلیون دلار استفاده شده است به معرفی شرکت پتروشیمی مسجدسلیمان پرداخت و گفت: مجتمع پتروشیمی مسجد سلیمان در زمینی به مساحت ۴۰۰ هکتار و در شهرستان مسجدسلیمان، در محدوده ۱۳۰ کیلومتری شمال شرقی اهواز، ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهر مسجدسلیمان مجاور جاده لالی (منطقه هفت شهیدان) و ۱۱/ ۵ کیلومتری جنوب رودخانه کارون قرار دارد. برابر طرح توسعه شرکت، وسعت منطقه آن به بیش از یک هزار هکتار افزایش خواهد یافت.
حسین رفیق‌دوست درباره جزئیات راه‌اندازی این مجتمع نیز افزود: پس از مذاکرات و مطالعات کافی، شرکت مهندسی ووهان ( Wuhan Engineering Company ) از چین به‌عنوان پیمانکار اجرای طرح انتخاب شد. در همین رابطه با همکاری شرکت طراحی مهندسی صنایع پتروشیمی (پیدک) دانش فنی تولید آمونیاک از شرکت کازاله سوئیس و دانش فنی تولید اوره از شرکت ژاپنی تویو تامین شد. وی با اشاره به اینکه براساس توافقات انجام‌شده بخش قابل‌توجهی تا سقف ۴۰درصد از خدمات و تجهیزات پروژه توسط پیمانکاران ایرانی واجد شرایط تامین شد، میزان اشتغال مستقیم پروژه در دوره ساخت را ۴ هزار نفر و اشتغال مستقیم در دوره بهره‌برداری را افزون بر یک هزار و ۲۰۰ نفر دانست.
رفیق‌دوست با اشاره به نقش کودهای شیمیایی در تامین مواد غذایی گفت: تامین امنیت غذایی یکی از اهداف جوامع بشری در تمام دوره‌ها و یکی از مهم‌ترین ارکان حقوق فردی و امنیت انسان و جامعه است، در حال حاضر غفلت از این موضوع می‌تواند به یک چالش اساسی تبدیل شود بنابراین دستیابی به نظام‌های تغذیه پایدار همانند یکی از ارکان اصلی رسیدن به توسعه پایدار و اطمینان از امنیت غذایی نسل حال و نسل‌های آینده مورد توجه است. افزایش روزافزون جمعیت انسانی و نیاز به غذای بیشتر از یک‌سو و کاهش وسعت خاک‌های قابل‌کشت و حاصلخیزی آنها از سوی دیگر، جوامع بشری را به سوی کاربرد کودهای شیمیایی سوق داده است. وی افزود: محصولات تولیدی این مجتمع عمدتا برای صادرات، مصرف داخلی و نیز خوراک زنجیره پایین‌دستی شامل صنایع اوره با پوشش گوگردی، سودا اش(Soda ash)، منو آمونیوم فسفات، دی آمونیوم فسفات و... در نظر گرفته شده است. وی گفت: تولید روزانه ۲ هزار و ۵۰ تن آمونیاک و ۳ هزار و ۲۵۰ تن اوره در دستور کار شرکت صنایع پتروشیمی مسجدسلیمان قرارگرفته است که بخش عمده آن برای صادرات در نظر گرفته شده و بخشی از آن برای مصارف داخلی زیر نظر سازمان حمایتی کشاورزی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی به‌فروش خواهد رسید. وی درباره هزینه‌های سرمایه‌گذاری در این پتروشیمی گفت: قرارداد اجرای کامل پروژه به‌صورت
طراحی – تامین - ساخت (EPC) از ۲۵ آبان ماه سال ۹۳ بااعتباری بیش از ۴ هزار و ۱۱۲میلیون یوآن معادل ۶۲۴ میلیون دلار به جریان افتاد (تا زمان تکمیل پروژه حدود هزار میلیارد دلار). رفیق‌دوست این مجتمع را به‌عنوان یک مگاپروژه ملی در شمال‌شرق خوزستان دانست که به‌عنوان یک‌قطب انرژی به‌شمار می‌رود که با اجرای طرح‌های جدید می‌تواند به‌عنوان هاب انرژی در منطقه شمال شرق خوزستان مطرح شود. وی استفاده از نیروهای متخصص داخلی و بیش از ۹۰ درصد استفاده از نیروهای بومی برای اجرای پروژه، راه‌اندازی این مجتمع به دست نیروهای داخلی در شرایط سخت تحریم و دوران کرونا، استفاده از ۸ نوع کاتالیست داخلی که به‌عنوان اولین مجتمع پتروشیمی آمونیاک و اوره کشور که تمام زنجیره کامل کاتالیست خود را توسط شرکت دانش‌بنیان داخلی تامین کرده است را از خصوصیات بارز این مجتمع پتروشیمی ذکر کرد. وی تصریح کرد: مجتمع دارای نیروگاه برق و بخار اختصاصی با ظرفیت تولید ۷۰ (مگاوات) برق و ۴۵۰ تن بخار در ساعت و سیستم آبرسانی و ایستگاه پمپاژ اختصاصی با ظرفیت ۲۰۰۰ m۳/ h مترمکعب در ساعت است.
بومی‌سازی کاتالیست حاصل اعتمادسازی به صنایع دانش‌بنیان
در ادامه مدیر مهندسی فروش و توسعه بازار شرکت نفت و گاز سرو که تامین‌کننده کاتالیست موردنیاز پتروشیمی مسجدسلیمان است با اشاره به اینکه در چند سال اخیر شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌هایی مثل مواد پیشرفته، پزشکی، هوافضا و IT توانسته‌اند نقش برجسته‌ای در رفع اثر تحریم‌ها و نیز رفع مشکلات تامین کالاهای استراتژیک برای صنایع مادر کشور ایفا کنند، گفت: یکی از این کالاها کاتالیست است که قدمت آن به بیش از دو دهه می‌رسد و ما توانستیم ۸ نوع کاتالیست داخلی را به مجتمع بزرگ پتروشیمی مسجدسلیمان عرضه کنیم.
محمود رضایی در ادامه در خصوص تولیدات کاتالیست داخلی در شرکت نفت و گاز سرو گفت: یکی از برجسته‌ترین شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه کاتالیست که تولیدات آن باعث شده است ایران به جمع چند کشور معدود سازنده کاتالیست اضافه شود، شرکت نفت و گاز سرو است که در رویداد اخیر توانست به پشتوانه اعتماد کسب‌شده از سوی صنایع پتروشیمی کشور، تمام کاتالیست‌های پتروشیمی مسجدسلیمان را تولید و در اختیار این مجتمع قرار دهد.به گفته وی کاتالیست به‌عنوان قلب واحدهای صنعتی شناخته می‌شود که بدون حضور آن تولید محصولات صادراتی مثل اوره، آمونیاک و متانول امکان‌پذیر نبوده و عدم‌تامین این کالا می‌تواند مشکلات عمده فنی، اقتصادی و حتی بحران سیاسی را برای کشورهایی مانند ایران که سرمایه‌های عظیم نفت و گاز را دارا هستند، ایجاد کند. وی اضافه کرد: تمام تجهیزات و ادوات یک مجتمع پتروشیمی برای خدمت‌رساندن به کاتالیست گردهم می‌آیند و کمترین راندمان کاتالیست می‌تواند باعث کاهش تولید و کاهش درآمد یک مجتمع پتروشیمی شود.
وی مجتمع صنایع پتروشیمی مسجدسلیمان را به‌عنوان یکی از مجتمع‌های صنعت پتروشیمی که با اعتماد به تولیدات شرکت نفت و گاز سرو در مسیر بومی‌سازی صنعت کاتالیست ایران گام بلندی را برداشته معرفی کرد، افزود: این شرکت با انعقاد قراردادی به تناژ ۳۴۴ مترمکعب تولید و نظارت بر بارگذاری و راه‌اندازی تمام کاتالیست‌های مورد استفاده در این مجتمع صنعتی را به سرانجام رساند. وی ادامه داد:تا پیش‌ازاین در حد تنها یک یا دو کاتالیست ایرانی در فرآیندهای پتروشیمی استفاده می‌شد، اما در این طرح از ۸ کاتالیست ایرانی تولیدی شرکت دانش‌بنیان نفت و گاز سرو به ارزش بیش از ۳ میلیون دلار استفاده شد. با این توانمندی ایران به‌عنوان یکی از سه کشوری شناخته می‌شود که توانایی تولید تمامی کاتالیست‌های موردنیاز در فرآیند تولید اوره و آمونیاک را دارد. کاتالیست‌های تولیدشده توسط شرکت نفت و گاز سرو و استفاده‌شده در مجتمع پتروشیمی مسجدسلیمان شامل کاتالیست‌های هیدروژناسیون، سولفور زدایی، ریفرمینگ اولیه با بخارآب، ریفرمینگ ثانویه، کاتالیست‌های شیفت دما بالا و دماپایین، کاتالیست متانیشن و کاتالیست حذف هیدروژن هستند. رضایی ادامه داد: از مهم‌ترین مزایای بومی‌سازی کالای فوق راهبردی و دانش‌بنیان کاتالیست، علاوه بر اشتغال‌زایی و صرفه‌جویی ارزی، عدم وابستگی به کشورهای خارجی در شرایط تحریم ظالمانه و دسترسی به خدمات فنی و مهندسی است که تداوم تولید محصولات پتروشیمی و پالایش و فولاد کشور را تضمین می‌کند. وی در پایان اضافه کرد: نفت و گاز سرو تاکنون بیش از ۳۰ نوع از انواع کاتالیست‌های صنایع پتروشیمی، پالایشی و فولاد را بومی‌سازی کرده و موفق به تولید بیش از ۵/ ۷هزار تن از انواع این کاتالیست‌ها شده است. به‌طوری‌که این شرکت در سال گذشته موفق به رفع نیاز ۲۹ مجتمع صنعتی از کاتالیست شده و تولید کاتالیست در این شرکت تنها در سال گذشته با رشد ۴۵درصدی همراه بوده است. وی با تاکید بر اینکه شرکت نفت و گاز سرو با در اختیار داشتن ۵۰۰ نفر کارکنان برای ایفای سهم و نقش خود در توسعه پایدار زنجیره تامین، اقدام به افزایش ظرفیت تولید محصولات کاتالیست کرده و در سال ۱۳۹۹ کارخانه‌های جدیدی را احداث و ظرفیت تولید محصولات خود را به بیش از ۵ هزار تن از انواع کاتالیست هدف‌گذاری کرده است، تصریح کرد: این کارخانه در ماه‌های آتی به بهره‌برداری کامل خواهد رسید و با این دستاورد ایران به بزرگ‌ترین تولیدکننده کاتالیست در منطقه تبدیل خواهد شد.
ساخت کاتالیست داخلی فرصت طلایی برای صنایع است
همچنین معاون صنعت وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر ضرورت تولید و خوداتکایی در حوزه پتروشیمی گفت: در صنعت پتروشیمی حدود ۹۵ میلیون یورو قرارداد و تفاهم‌نامه و در صنعت فولاد نیز ۵۰۰ میلیون یورو قرارداد و تفاهم‌نامه به امضا رسیده است.
مهدی صادقی‌نیارکی، با تاکید بر این موضوع که فناوری خریدنی نیست، گفت: فناوری را باید ایجاد کرد و صنایع ما به‌جای خرید دانش فنی باید فناوری محور شوند و زنجیره ارزش کارخانه سازی در کشور ایجاد شود.
معاون صنعت وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه با اشاره به اینکه صنعت کاتالیست تا چند سال گذشته بومی نبود، اما امروز باهمت شرکت‌های داخلی این صنعت بومی‌سازی شده است یادآور شد: صنعتگران پتروشیمی باید همت کنند آنچه در صنعت فولاد به‌خوبی اتفاق افتاد در صنعت پتروشیمی نیز روی دهد. او اظهار امیدواری کرد بتوانیم در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به سمت بومی‌سازی کامل پیش برویم.
حمایت شرکت ملی صنایع پتروشیمی
عضو هیات مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: صنعت پتروشیمی یکی از صنایع ارزش‌آفرین در اقتصاد کشور به شمار می‌رود و توسعه صنعت پتروشیمی درگرو چند عامل ازجمله خوراک، سرمایه، فناوری و بازار است. وی اضافه کرد: در زمینه خوراک ظرفیت‌های قابل‌توجهی در کشور وجود دارد که امیدواریم با تلاشی که در زمینه بومی‌سازی فناوری نیز انجام می‌شود، از واردات بی‌نیاز شویم.
اسماعیل قنبری، در زمینه فناوری نیز مهم‌ترین عامل را شرکت‌های دانش‌بنیان ذکر کرد که چه در بخش فرآیند و چه در تولید کاتالیست شرکت‌های داخلی گام‌های مهمی برداشته‌اند.
عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع و پتروشیمی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در صنعت کاتالیست یک مقوله پر ریسک است، اما صنعتگرانی هستند که با تلاش در این صنعت موفق عمل کرده‌اند.
کاتالیست قلب صنایع پتروشیمی
مدیرعامل هلدینگ نفت و گاز پارسیان نیز در این باره گفت: برخی شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای تولید توانستند پیشرو شوند و مجموعه آمونیاک و اوره و متانول را تکمیل کنند. در حالحاضر به‌جز سنتز آمونیاک تمام کاتالیست‌ها در شرکت دانش‌بنیان ایرانی تولید می‌شود و امیدواریم با ادامه این روند و افزایش کیفیت کاتالیست‌ها، این محصول قابل‌رقابت با مشابه خارجی خود باشد. حسین شهریاری ادامه داد: در شرایط فعلی باوجود تحریم‌ها اگر شرکت‌های دانش‌بنیان کالاهای استراتژیک را تولید نمی‌کردند خلأ بزرگی ایجاد می‌شد.
