بررسی سودآوری و چشم‌انداز مقایسه‌ای شرکت‌ها نشان میدهد
دو ریسک قیمتی متانول‌ساز‌ها
متانول یکی از محصولات با ارزش‌افزوده بالا در صنعت پتروشیمی کشور بوده و تنوع بالایی در مصارف آن وجود دارد که از این جهت منحصربه‌فرد محسوب میشود. می‌توان متانول را به‌طور مستقیم با بنزین به‌عنوان جایگزین مخلوط کرد یا به‌عنوان سوخت کشتی مورد استفاده قرار داد. این محصول را می‌توان در بویلر و توربین گاز سوزاند یا به‌عنوان ماده اولیه به‌منظور تولید پلی‌الفین‌ها استفاده کرد. طبق آمار موجود منتشرشده توسط موسسه IHS، در سال ۲۰۲۰ ظرفیت اسمی تولید متانول جهان بالغ بر 130میلیون تن بوده است که حدود 19 میلیون تن از آن در خاورمیانه قرار دارد. در شرایط فعلی کشور و به تولید رسیدن مجموعه‌های بوشهر و کیمیاپارس خاورمیانه، توان اسمی تولید متانول 12میلیون و 290 هزار تن است که 45/ 9 درصد کل ظرفیت اسمی متانول جهان را داراست. پیش‌بینی میشود ایران در سال ۱۴۰۴ به ظرفیت تولید ۲۳ میلیون تن متانول در سال برسد و براساس برنامه جامعی که تدوین شده، پنج میلیون تن از این ظرفیت به سمت تولید پروپیلن هدایت خواهد شد. با این اتفاق هم به نوعی مازاد متانول کنترل شده و هم به سمت محصول با ارزش پروپیلن خواهیم رفت.
چشم‌انداز قیمتی
از آنجا که محصول اصلی در تولید متانول گاز طبیعی و زغال‌سنگ است بنابراین قیمت متانول همبستگی بالایی با نفت خام، گاز طبیعی و زغال‌سنگ دارد. با توجه به شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا، قیمت متانول در فصل دوم 2020 به 151 دلار در هر تن سقوط کرد و در فصل سوم 2020 با کنترل ویروس کرونا در چین و بازگشت اقتصاد این کشور به چرخه تولید، رشد را آغاز کرد و به محدوده 190 دلار در هر تن رسید. با توجه به واکسیناسیون گسترده در سراسر جهان انتظار می‌رود تقاضا افزایش و محدودیت عرضه کاهش پیدا کند. همچنین قیمت زغال‌سنگ در چین طی ماه اخیر سه برابر افزایش یافته و به 900-800 یوآن در هر تن رسیده است که نه‌تنها بر حاشیه تولیدکنندگان متانول از زغال سنگ بلکه بر قیمت پایین متانول در چین تاثیر می‌گذارد. تاخیرهای کشتی و اقدامات قرنطینه‌ای کشتی‌ها در هند می‌تواند فشار رو به بالا بر قیمت متانول در جنوب شرقی آسیا وارد کند. به طور کلی، انتظار می‌رود که چشم‌انداز کوتاه‌مدت آسیا روند صعودی خود را حفظ کند. قیمت متاتول CFR China در آخرین گزارش نشریه پلتس 306 دلار در هر تن بوده است.
امروزه از متانول به‌عنوان ماده اولیه در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، سوخت پاک و همچنین بسیاری از صنایع دیگر استفاده میشود. تولید فرمالدئید جهت تهیه MDF و Plywood، تولید رزین ملامین برای تهیه انواع ظروف، کلید و پریز و انواع چسب‌های صنعتی، تولید اسیداستیک به منظور تولید VAM و استات سلولز در صنایع نساجی، تهیه پلی‌متیل متاکریلیت (PMAA) برای تولید انواع لامینیت‌ها، تهیه MTBE جهت ارتقای درجه آرام‌سوزی بنزین، تهیه DME (دی‌متیل‌اتر) جهت جایگزینی سوخت دیزل، مخلوط‌سازی با بنزین جهت سوخت اتومبیل‌ها و تولید اتیلن و پروپیلن به‌عنوان ماده اولیه صنایع پتروشیمی از جمله مواردی هستند که مورد توجه قرار می‌گیرند. فرصت‌های صنعت متانول شامل ارزش‌افزوده بالا، وجود نیروهای متخصص و توانمند، دسترسی به خوراک فراوان، دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی و سهولت صادرات، کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل، هزینه‌های مناسب نیروی انسانی و موقعیت جغرافیایی ممتاز ایران میشود که پیامد آن رضایت مشتریان از کیفیت محصول خواهد بود.
مروری بر چالش‌ها
ورود ظرفیت‌های جدید به بازار: نظر به تقاضای رو به گسترش متانول در سطح دنیا، طرح‌های توسعه‌ای روز‌به‌روز در حال گسترش هستند. براساس گزارش IHS پیش‌بینی میشود طی دوره ۲۰۱۹-۲۰۲۲ ظرفیت عرضه متانول در سطح جهان به میزان 14میلیون تن افزایش یابد که در این میان بیش از 8میلیون تن آن از طریق تولیدکنندگان غیرچینی و 6میلیون تن آن توسط کشور چین به بازار عرضه میشود. مبادلات ارزی: با توجه به عدم تمکین بانک‌های بین‌المللی به همکاری با شرکت‌های ایرانی قبل از برجام و حل نشدن کامل مشکلات در دوران پسابرجام، به‌ناچار وصول مطالبات از مبادی غیربانکی که با ریسک بالاتری همراه است صورت می‌گیرد. بانکی: نظر به محدودیت استفاده از ابزارهای بانکی ریسک ارسال محصولات و وصول مطالبات برای صادر‌کنندگان بالا می‌رود.
حمل‌و‌نقل بین‌المللی محصولات: تحمل هزینه‌های حمل کاذب و سقوط اعتبار شرکت‌های تولیدی نزد خریداران محصولات و اضطرار به کاهش ظرفیت تولید به‌دلیل محدودیت‌های ذخیره‌سازی در شرایط عدم امکان حمل، از جمله پیامدهای وقوع این تهدیدها به‌شمار می‌رود که میزان مواجهه شرکت با ریسک را بالا خواهد برد. گفتنی است، شرکت‌های تولیدکننده متانول در سال 99 در مجموع 250.151.158 میلیون ریال فروش داشته‌اند. این شرکت‌ها به دلیل بازارهای صادراتی مناسبی که در اختیار دارند از لحاظ مقدار فروش همواره روند باثباتی در پیش گرفته‌اند و بیشتر تغییرات سودآوری به واسطه تغییر نرخ‌های جهانی و نرخ دلار تعریف میشود. با توجه به دلار 22 هزار تومانی برای سال 1400 و متانول 285 دلاری صورت سود و زیان شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس به شرح جدول شماره 3 پیش‌بینی میشود.
وضعیت تولیدکنندگان متانول در بازار سرمایه
سه شرکت پتروشیمی زاگرس، فن‌آوران و خارک در حال‌حاضر در بازار سرمایه پذیرش شده‌اند. ارزش بازار شرکت‌های مرتبط با صنعت متانول درتاریخ 3 خرداد ماه سال 1400، 98 هزار میلیارد تومان است که در مجموع 2 درصد ارزش بازار سرمایه را تشکیل میدهد. شرکت‌های حاضر در این صنعت به‌طور میانگین 95 درصد از سود محقق شده را تقسیم می‌کنند.
