پرونده ناپدیدشدن میلیاردر چینی بسته شد یا پیچیده‌تر؟
بازگشت ویدئویی «ما»
جک ما، بنیان‌گذار علی‌بابا و گروه انت که به مدت سه ماه از انظار عمومی پنهان شده بود، چند روز پیش با حضور در یک ویدئو مردم را شگفت‌زده کرد. او در این ویدئو که از رسانه دولتی چین پخش شده، به تقدیر از معلمان چینی پرداخته است. این نخستین بار است که او پس از توقف اجرای تصمیم گروه انت برای عرضه اولیه ۳۷ میلیارد دلاری، در انظار عمومی دیده می‌شود.
این کارآفرین حوزه فناوری که اهل چین و بنیان‌گذار گروه علی‌باباست، اواخر ماه اکتبر پس از انتقاد از قانون‌گذاران و بانک‌های تحت مالکیت دولت چین از انظار عمومی ناپدید شد و این باعث شد سوالات و شایعات زیادی در رابطه با اینکه کجاست و چه اتفاقی برایش افتاده مطرح شود.
به گزارش «دنیای اقتصاد» پس‌ازاین اظهارنظرها، مقامات چین او را مورد توبیخ قرار داده و قانون‌گذاران، عرضه اولیه گروه انت را که قرار بود بزرگ‌ترین عرضه اولیه تاریخ بازار سرمایه باشد متوقف کردند.
وقتی وی در فیلمبرداری یک برنامه استعدادیابی که برای کارآفرینان آفریقایی ساخته بود، حضور نیافت، برای نخستین بار گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال گم‌شدن او آغاز شد. قرار بود او به‌عنوان داور در برنامه حاضر شود. از زمان انتشار ویدئوی ظاهر شدن دوباره «ما»، ارزش سهام علی‌بابا بیش از ۸ درصد افزایش یافته است. این کمک می‌کند بخشی از خسارتی که به دنبال توقف عرضه گروه انت بر این شرکت وارد شده بود، جبران شود. متنی از اظهارات او در یک وب‌سایت خبری تحت حمایت دولت چین و مقامات استان چجیانگ منتشر شده که بخشی از آن از این قرار است: «من و همکارانم همواره در حال مطالعه و تفکر بوده‌ایم و بیش از پیش مصمم هستیم که خود را وقف آموزش و منافع و رفاه عمومی کنیم.» گروه علی‌بابا، بزرگ‌ترین وب‌سایت تجارت الکترونیکی چین و یکی از رقیبان آمازون نیز در همین استان مستقر است.
قانون‌گذاران که طی ماه‌های اخیر امپراتوری آقای ما را به‌شدت زیر نظر داشته‌اند، در ادامه اقداماتشان، اواخر روز چهارشنبه بیستم ژانویه، پیش‌نویس قوانین سختگیرانه‌تری را برای کسب‌وکارها و اپلیکیشن‌های پرداخت تنظیم کردند که گروه انت، اصلی‌ترین آنها است. این پیش‌نویس که توسط بانک مرکزی چین منتشر شده، خواهان افزایش کنترل بر داده‌های پرداخت کاربران و اشتراک‌گذاری بیشتر داده‌ها با قانون‌گذاران است. بسیاری معتقدند با تصویب این مقررات، زمینه‌ها برای اقدامات ضدانحصار علیه گروه انت و تنسنت که گرداننده اپلیکیشن پرداخت «وی‌چت» است فراهم خواهد شد. قانون‌گذاران قدرت بیشتری خواهند یافت و هر گروه پرداختی که قدرت بگیرد، به‌راحتی حذف خواهد شد. «کی یان»، تحلیلگر حوزه سهام در مرکز تحقیقات DZT در سنگاپور می‌گوید: «برای بازار، این یک سیگنال خوب است که جک هنوز زنده و فعال است.» او می‌گوید این ویدئو، به سرمایه‌گذاران خارجی که بدترین سناریوها، مثل ناپدیدی ابدی جک ما و ملی شدن علی‌بابا را در ذهن خود تصور کرده بودند، اطمینان خاطر داد. ویدئوی آقای «ما» در حالی منتشر شد که علی‌بابا با تحقیقات ضد انحصاری روبه‌روست. این اقدامات، به سهام این شرکت ضربه وارد کرده و گروه فناوری علی‌بابا در تلاش هستند با انتشار اوراق قرضه، میلیون‌ها دلار جمع‌آوری و خسارت را جبران کنند. این تحقیقات در ۲۴ دسامبر آغاز شد، درست چند هفته پس از آنکه دفتر حزب کمونیست چین اعلام کرد با سوءاستفاده از حق انحصاری و گسترش بی‌نظم سرمایه در چین مقابله خواهد کرد. دو روز بعد، در ۲۶ دسامبر بانک مرکزی چین در اقدامی نادر اعلام کرد طی دستوری از گروه انت خواسته از مقررات پیروی کند، درباره عملیات مالی‌اش تجدیدنظر کند و یک برنامه اصلاح و جدول زمانی اجرا در اختیارشان قرار دهد، ازجمله در رابطه با بیمه، خدمات مدیریت مالی و اعتبار.
آنها گفته بودند گروه انت فاقد یک سازوکار صحیح کنترل و نظارت است. طی غیبت تقریبا سه‌ماهه آقای ما از انظار عمومی، شایعات بسیاری درباره او وجود داشت. خیلی‌ها می‌گفتند او چین را ترک کرده. بسیاری از دوستان او اصرار می‌کردند که او هنوز در کشور است و آزادانه با آنها در ارتباط است اما بهتر است همزمان با ادامه مذاکرات گروه انت و علی‌بابا با قانون‌گذاران، کمتر در انظار عمومی حاضر شود. جک ما، متولد استان چجیانگ، یکی از ثروتمندترین افراد چین که خیلی‌ها معتقد بودند در دل این امپراتوری بزرگ، امپراتوری خودش را بنانهاده، پس از سخنرانی‌اش در ماه اکتبر با دردسرهای متعددی مواجه شد. طبق گزارش بلومبرگ، ثروت او از ۶۱ میلیارد دلار به ۵۲ میلیارد دلار کاهش یافت.
وی در این سخنرانی، سیستم قانون‌گذاری چین را به ایجاد سد و مانع برای نوآوری متهم کرد و نظام بانکداری این کشور را که در انحصار دولت است مورد نقد قرار داده بود. وی گفته بود بانک‌های چینی ذهنیتی شبیه به موسسات رهنی دارند و باید اصلاح شوند تا رشد، ممکن شود. او همچنین از آنها خواسته بود که دسترسی به سرمایه را برای کارآفرینان و جوانان آسان کنند. چندی از مقامات بلندپایه قانون‌گذاری چین و اعضای حزب کمونیست که این سخنان اصلا برایشان خوشایند نبود، بر آن شدند تا وارد قلمروی رو به گسترش او شوند و در نخستین اقدام، درست دو روز قبل از عرضه اولیه، دستور توقف آن را صادر کردند.
در گزارشی از رویترز به نقل از دو نفر از نزدیکان آقای ما آمده که گرچه وی نمی‌دانست این سخنان چه تاثیرات و پیامدهایی خواهد داشت، اما افراد نزدیک به او درباره لحن و کلمات این سخنرانی به او هشدار داده و از رئیس ۵۶ساله خودخواسته بودند کمی لحن خود را نرم‌تر کند. یکی از این دو نفر به رویترز گفته: «جک است دیگر. او فقط می‌خواست چیزهایی را که در ذهنش بود به زبان بیاورد.» چندی از مقامات نیز قرار بود در سخنرانی وی حضور یابند. یکی از این منابع آگاه به رویترز گفت: «سخنان او درست مثل مشتی در صورت آنها بود.»
حالا پس از سه ماه غیبت، جک ما که در ویدئو لبخندی بر لب داشت هیچ توضیحی نداد که در این سه‌ماه کجا بوده و چه بر او گذشته. علی‌بابا نیز سوالات خبرنگاران در این رابطه را بی‌جواب گذاشته. این ویدئو شامل دیدار او از مدرسه‌ای در هانگژو بود که بنیاد او بازسازی کرده است. او در این ویدئو گفت: «وظیفه و مسوولیت نسل گردانندگان کسب‌وکارهاست که از معلمان مناطق روستایی و آموزش در این نقاط حمایت کنند.»
«دانکن کلارک»، نویسنده کتابی درباره آقای ما و مدیر شرکت مشاوره‌ای در پکن در رابطه با این ویدئو گفت: «لازم بود مدرکی نشان داده شود که همه بدانند او هنوز زنده است. کاملا روشن است که آنها به فضایی نیاز داشتند که هیچ ربطی به امور مالی و مسائل حساس و بحث‌انگیز نداشته باشد. و هیچ‌چیزی به‌اندازه آموزش در مناطق روستایی، عاری از جنجال سیاسی نیست.» یکی از سخنگویان آقای ما در بنیاد خیریه گفت: «آقای ما در بیستم ژانویه در جشن سالانه رویدادی به نام معلم روستایی شرکت کرده. این جشن به‌صورت آنلاین بود. » بنیاد خیریه وی که به نام خود اوست در سال ۲۰۱۴ تاسیس شد. گرچه تمرکز اصلی این بنیاد، کارآفرینی، آموزش، رهبری زنان و حفاظت دارویی و زیست‌محیطی بوده، اما طی یک سال گذشته و به دنبال شیوع کرونا، تمرکز خود را روی این بیماری گذاشته است. در آفریقا او را یک قهرمان می‌نامند چون به تک‌تک کشورهای این قاره، تجهیزات دارویی اعطا کرده است. طی چند سال اخیر، سایر میلیاردرهای چینی که با دولت مشاجره کرده‌اند، گاهی موقتا ناپدید شده یا از آنها خواسته‌شده بیشتر روی فعالیت‌های بشردوستانه تمرکز کنند.
این اتفاق جدیدی نیست. در سال ۲۰۱۷، قانون‌گذاران چینی وقتی دیدند شرکت خوشه‌ای «گروه و‌اندا» در حال خرید بی‌حدوحصر شرکت‌های خارجی است، از بانک‌ها خواستند تامین مالی این شرکت را متوقف کنند. از آن زمان به بعد، این غول حوزه ساخت‌وساز و رسانه، بخش اعظمی از تمرکز خود را روی تاسیس پارک‌هایی با تم «میهن‌پرستانه»، به‌ویژه در مناطق محروم روستایی گذاشته است. «شی جین‌پینگ»، رئیس‌جمهور چین، یکی از اولویت‌های اصلی دولتش را حذف فقر خوانده. آقای ما نیز در آن ویدئو به افزایش رفاه عمومی اشاره کرده است.گرچه هنوز مشخص نیست که ویدئوی منتشر شده از آقای ما، کجا ضبط شده، اما دست‌کم مشخص شد که او گم نشده است.
