نتایج حراج چهارم اوراق مالی دولتی اسلامی ۱۴۰۲ منتشر شد

تعدیل روند نزولی خرید اوراق

دنیای اقتصاد : بانک ‌مرکزی اعلام کرد در ادامه بر‌‌‌گزاری ۴۳ نوبت حراج هفتگی و ۷ مرحله پذیره‌‌‌‌‌‌‌نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی در سال‌گذشته، چهارمین مرحله حراج این اوراق در سال ‌۱۴۰۲ روز سه‌‎‌شنبه ۳۱ مردادماه سال‌ جاری برگزار شد. در این حراج حدود ۴/ ۱هزار میلیارد تومان اوراق فروخته شد. طبق قانون بودجه ۱۴۰۲، تا پایان سال جاری دولت ۱۸۵هزار میلیارد تومان تامین مالی از طریق اوراق خواهد داشت و تا به امروز ۷۰۴/ ۲۰هزار میلیارد تومان از این اوراق را فروخته است؛ به این ترتیب حدود ۲/ ۱۱درصد از اوراق مالی موردنیاز امسال تا به اینجا تامین شده است. ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک، اوراق‌ بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل‌معامله در بازارهای مالی هستند. این اوراق بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلامی طراحی شده‌‌‌‌‌‌‌ و دارندگان آن به ‌صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌‌‌‌‌‌‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آنها هستند. صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌‌‌‌‌ ‌‌‌کار گرفته می‌شود. این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل‌‌معامله در بازار ثانویه و بر اساس اصول شریعت هستند. اوراق صکوک باید خود دارای ارزش باشند و نمی‌توانند براساس فعالیت‌های سفته‌بازی باشند.

کارنامه حراج چهارم

به گزارش بانک‌ مرکزی، در راستای عرضه تدریجی «اوراق مالی اسلامی دولتی» توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی (دولت) در تواترهای هفتگی، مرحله چهارم حراج این اوراق در سال ‌1402 در روز سه‌‌‌‌‌‌‌‌شنبه 31 مرداد‌‌‌‌‌‌‌ماه اجرا شد. بانک‌ مرکزی در حراج‌‌‌‌‌‌‌های مزبور خدمات کار‌‌‌گزاری مورد‌نیاز را به وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی ارائه می‌دهد. طبق گزارش بانک‌ مرکزی، نرخ سود اسمی سالانه در این حراج 5/ 20‌ درصد اعلام ‌شده است. قیمت هر ورقه اوراق مالی در این حراج‌‌‌‌‌‌‌ها 100 هزار ‌تومان است. مهلت ارسال سفارش برای حراج امسال از ساعت 8:00 یکشنبه 29 مردادماه 1402 تا ساعت 12:00 همان روز بود. در این حراج حداقل حجم سفارش 500 هزار ورقه بوده است.

عملکرد بانک مرکزی

در این حراج‌‌‌‌‌‌‌ها بانک مرکزی سفارش‌های دریافت‌‌‌‌‌‌‌شده از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی را به منظور تصمیم‌گیری به آن وزارت ارسال کرده و وزارت مزبور نسبت به تعیین سفارش‌های برنده اقدام می‌کند. درنهایت، عرضه اوراق به تمام برندگان انجام می‌شود. در این حراج 003/ 15هزار ‌میلیارد ‌تومان اوراق مالی اسلامی دولتی با عنوان آراد عرضه شد که در این میان 456/ 1هزار ‌میلیارد ‌تومان از این اوراق به ‌فروش رفت. در نتیجه از کل اوراق عرضه‌‌شده در این حراج 098/ 1هزار ‌میلیارد ‌تومان آن را بانک‌ها و 358میلیارد ‌تومان را اشخاص حقیقی در بازار سرمایه خریداری کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. بررسی این آمار نشان می‌دهد در این حراج تنها 7/ 9درصد از اوراق عرضه‌شده به ‌فروش رفت. نوع اوراق ارائه‌‌شده در این حراج مرابحه عام، کوپن‌‌‌‌‌‌‌دار و با تواتر پرداخت سود 6ماهه بوده است.

با بررسی عملکرد دولت در حراج‌های امسال می‌توان گفت عملکرد حراج اول استثنایی بود و دولت توانست در 10 مردادماه 04/ 13هزار میلیارد تومان اوراق بفروشد و این رقمی قابل توجه بود. به عبارتی دولت توانسته بود در حراج اول 7درصد از مبلغ مورد‌نیاز خود برای تامین مالی بودجه‌اش را تامین کند، اما در سه حراج بعدی با نزول پلکانی حجم اوراق فروخته‌شده تنها توانست 7هزار میلیارد تومان از اوراق عرضه‌شده خود را بفروشد. به عنوان تحلیلی کلی می‌توان گفت عملکرد دولت در تامین مالی مخارج خود از مسیر اوراق اگرچه آغاز خوبی داشت، اما تا حراج سوم عملکردی نزولی داشته است. با‌این‌حال در حراج چهارم روند نزولی متوقف شده و حجم اوراق فروخته‌شده از 871/ 0هزار میلیارد تومان به 456/ 1هزار میلیارد تومان رسیده است. اگرچه این افزایش محدود توقف روند نزولی را نشان می‌دهد، اما نمی‌توان آن را به‌تنهایی نشانگر بهبود وضعیت کلی تامین مالی دولت دانست.

عملیات بازار باز

بانک مرکزی همچنین آخرین گزارش عملیات سیاست پولی را منتشر کرد‌. طبق این گزارش، با توجه به پیش‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقد‌ینگی د‌ر بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک مرکزی د‌ر این هفته توافق بازخرید‌ بود‌. بنابراین توافق‌نامه بازخرید‌، توافقی بین د‌و طرف است به‌نحوی‌که یک طرف اوراق بهاد‌ار خود‌ را به قیمت مشخص به طرف د‌یگر می‌فروشد‌ (پول قرض می‌کند‌) و به طور همزمان تعهد‌ می‌کند‌ که همان اوراق بهاد‌ار را به قیمت مشخص و د‌ر تاریخ مشخص د‌ر آیند‌ه بازخرید‌ کند‌. نرخ بهره‌ای که د‌ر قرارد‌اد‌ ذکر می‌شود‌ نرخ بهره ریپو نامید‌ه می‌شود‌. توافق‌نامه بازخرید‌ معکوس نقطه مقابل توافق‌نامه بازخرید‌ است. هنگامی که بانک مرکزی می‌خواهد‌ خلق نقد‌ینگی برای بانک‌ها را آسان‌تر کند‌، از توافق‌نامه بازخرید‌ استفاد‌ه می‌کند‌ و هنگامی که می‌خواهد‌ خلق نقد‌ینگی را برای بانک‌ها سخت کند‌ و د‌سترسی آنها به ذخایر را د‌ر بازار بین‌بانکی محد‌ود‌ کند‌ از بازخرید‌ معکوس استفاد‌ه می‌کند‌. ازاین‌رو، این بانک به اجرای عملیات بازار باز د‌ر قالب توافق بازخرید‌ به مبلغ 65/ 114هزار میلیارد‌ تومان اقد‌ام کرد‌. تعد‌اد‌ بانک‌ها و موسسات شرکت‌کنند‌ه د‌ر این حراج 22 موسسه بود‌ه است.

علاوه بر این بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند‌ د‌ر روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعد‌ه‌مند‌ (د‌ریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به د‌ر اختیار د‌اشتن اوراق مالی اسلامی د‌ولتی و د‌ر قالب توافق بازخرید‌ با نرخ سقف د‌الان نرخ سود‌ (24د‌رصد‌) استفاد‌ه کنند‌. د‌ر حراج بیست و دوم عملیات سیاست پولی یک موسسه بانکی و یک موسسه غیربانکی از امکان اعتبارگیری قاعد‌ه‌مند‌ استفاد‌ه کرد‌ند‌. ارزش میزان اعتبارگیری قاعد‌ه‌مند‌ د‌ر این حراج 67/ 0هزار میلیارد‌ تومان بود‌ه است. نرخ بهره بین‌بانکی به عنوان متغیری که تحت‌تاثیر منابع عرضه‌شده بانک مرکزی در عملیات بازار باز تعیین می‌شود، با افزایش 03/ 0درصدی در حراج پیشین به 53/ 23درصد رسید و در حراج بیست و دوم نیز با افزایشی 06/ 0درصدی رقم 59/ 23درصد را تجربه کرد.

نرخ بهره در اوج خود در امسال در 27 اردیبهشت‌ماه به 76/ 23درصد رسید، اما با گذشت زمان بانک مرکزی با تغییر سیاست خود و افزایش عرضه ذخایر در عملیات بازار باز، نرخ بهره را کاهش داد. بررسی عملکرد بانک مرکزی در حراج‌های خرداد تیر و مرداد نیز نشان می‌دهد نرخ بهره بین‌بانکی به طور کلی در کانال 4/ 23 تا 6/ 23درصد در نوسان بوده و تغییرات شدیدی در نرخ بهره بین‌بانکی رخ نداده است.