پس از عبور شوک ۴۲۰۰، موتور محرک رشد قیمت‌ها در ماه‌های اخیر چه بوده است؟

موتور تورم در مهرماه

دنیای اقتصاد : درحالی‌که به نظر می‌رسید، پس از حذف دلار ۴۲۰۰تومانی تورم ماهانه یک مسیر نزولی را در پیش گرفته، نرخ تورم ماهانه در مهر با ثبت رقم ۳درصد برای دومین ماه پیاپی صعودی شده است. به نظر می‌رسد که مهم‌ترین عامل افزایش تورم، ثبت تورم ۱/ ۶ درصدی اجاره در اولین ماه پاییز است. همچنین تغییر مسیر آمارهای پولی نیز می‌تواند تهدیدی برای کاهش تورم در ماه‌های آتی محسوب شود.

تورم ماهانه در سال جاری سه مسیر را سپری کرد. در ابتدای سال جاری و پس از حذف دلار 4200تومانی، نرخ تورم ماهانه یک مسیر افزایشی را طی می‌کرد. این روند از تیرماه شروع به کاهش کرد و تا مرداد نیز این روند ادامه یافت. حال دو ماه است که تورم ماهانه دوباره در مدار صعودی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد تغییر مسیر آمارهای پولی به عنوان محرک تورم باعث تغییر جریان تورم شده است. البته، سهم بخش مسکن و اجاره در بالا ماندن تورم کل نیز قابل‌توجه است. تورم ماهانه بخش اجاره که مهم‌ترین گروه شاخص بهای مصرف‌کننده است معادل 1/ 6درصد گزارش شده است. این گروه مهم‌ترین بخش تورم محسوب می‌شود. به طور طبیعی، تورم ماهانه بخش اجاره در اول ماه هر فصل افزایشی است، اما این رقم در مهرماه سال جاری به شکل قابل‌توجهی بالا گزارش شده است. بالا بودن تورم اجاره‌بها در مهرماه، بر تورم خانوارهای روستایی و شهری موثر بوده است. آمارها نشان می‌دهد تورم ماهانه در خانوارهای شهری بیشتر از خانوارهای روستایی بوده است. تورم ماهانه در خانوارهای شهری 2/ 3درصد و در خانوارهای روستایی 2درصد گزارش شده است.

دومین صعود تورم ماهانه

رقم تورم مهرماه نشان می‌دهد تورم ماهانه برای دومین ماه پیاپی صعودی شد. آمارها نشان می‌دهد تورم ماهانه در مهرماه 3درصد گزارش شده است، که این رقم در شهریورماه 2/ 2درصد گزارش شده بود. در مردادماه نرخ تورم ماهانه تا 2درصد نیز کاهش پیدا کرده بود. اما آمارها نشان می‌دهد در دو ماه اخیر تورم ماهانه صعودی بوده است. این روند در حالی است که بررسی آمارهای پولی در مردادماه نشان‌دهنده افزایشی بودن این مسیر است که صعودی شدن روند تورم را قابل‌پیش‌بینی می‌کرد. اگرچه در مهرماه تورم نقطه به نقطه کاهشی بوده است، اما بررسی‌ها حاکی از این است که در صورت افزایش نرخ تورم در ماه‌های آتی، روند کاهش تورم نقطه به نقطه نیز افزایشی خواهد شد. تورم نقطه به نقطه در مهرماه  6/ 48درصد بوده که این رقم در 5 ماه اخیر کمترین میزان بوده است. تورم متوسط در مهرماه سال 1401 به رقم 9/ 42درصد رسیده که نسبت به ماه قبل 8/ 0واحد درصد رشد کرده است.

تورم آموزش و اجاره مسکن در صدر

مرکز آمار ایران 11 گروه را که شاخص قیمت کالاها و خدمات را از طریق آن محاسبه می‌کند، منتشر کرد. براساس این گزارش، در اولین ماه پاییز 1401، بیشترین تورم ماهانه به گروه آموزش اختصاص داشته است. آمارها نشان می‌دهد تورم ماهانه گروه آموزش در مهرماه 15درصد بوده است. البته این گروه از ضریب اهمیت حدود 8/ 1درصدی برخوردار است. افزایش قیمت‌ها در این گروه به دلیل آغاز فصل مدارس و دانشگاه‌ها طبیعی است و یک نوع تورم فصلی به حساب می‌آید. با‌این‌حال تورم 15درصدی تورم ماهانه بالایی به حساب می‌آید. اما نکته قابل‌توجه در میان گروه‌های تشکیل‌دهنده شاخص قیمت کالاها و خدمات، تورم ماهانه اجاره مسکن است. گزارش نشان می‌دهد تورم ماهانه اجاره مسکن که حدود یک‌سوم از وزن شاخص CPI را تشکیل می‌دهد، حدود 1/ 6درصد بوده است.

افزایش بیش از 6درصدی قیمت اجاره در مهرماه شوک‌آور است. اگرچه بررسی آمارها نشان می‌دهد در اولین ماه هر فصل، تقاضا برای مسکن با افزایش مواجه می‌شود، و رشد قیمت‌ها به دلیل افزایش تقاضا قابل‌توجیه است، با‌این‌حال رقم تورم ماهانه قابل‌توجه است. در گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها، علاوه بر اجاره مسکن، خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسکونی و آب، برق و گاز نیز قرار دارد و در مجموع تورم این گروه در مهرماه 5/ 5درصد گزارش شد. سومین گروه که تورم ماهانه بیشتری را در میان گروه‌های منتخب به خود اختصاص داده، گروه هتل و رستوران است که تورم آن 1/ 3درصد بوده است. گروه خوراکی‌ها نیز که دومین گروه با ضریب اهمیت بالاست (6/ 26درصد)، تورم ماهانه 2/ 2درصد را به خود اختصاص داده است.

بعد از حذف ارز ترجیحی و شوک تورمی که پس از آن به قیمت کالاهای خوراکی وارد شد، انتظار می‌رفت در ادامه این شوک تعدیل شده و تورم ماهانه کالاها نوسان چندانی نداشته باشد. اما در اولین ماه پاییز سال جاری، تورم ماهانه این گروه با رشد مواجه شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این گروه، میوه و خشکبار رشد قیمتی 6درصدی و گوشت قرمز و گوشت ماکیان تورم 3/ 4درصدی را ثبت کرده‌اند. در گزارش مرکز آمار آمده است قیمت مرغ ماشینی با افزایش مواجه شده است. تورم ماهانه زیرگروه ماهی‌ها و صدفداران در مهرماه حدود 3/ 2درصد و تورم ماهانه شیر و پنیر و تخم مرغ حدود 2/ 2درصد اعلام شده است. تنها گروهی که دارای تورم منفی بوده، گروه روغن‌ها و چربی‌هاست که در اولین ماه پاییز تورم ماهانه منفی 6/ 1درصدی را ثبت کرده است.

سبقت تورم شهری از روستایی

بررسی گزارش مهرماه مرکز آمار ایران نشان می‌دهد تغییرات شاخص کل مصرف‌کننده شهری‌ها در مهرماه 2/ 3درصد و روستایی‌ها 2درصد بوده است. این در حالی است که در شهریورماه، تورم مصرف‌کننده خانوارهای شهری، روستایی و کل کشور یک رقم و 2/ 2درصد بوده است. از سوی دیگر، در طبقه‌بندی کلی تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌‌ها در ماه مذکور برای خانوارهای شهری 4/ 2درصد و تورم گروه غیرخوراکی‌ها 6/ 3درصد اعلام شده، در‌‌حالی‌که تورم گروه خوراکی‌ها برای خانوارهای روستایی 6/ 1درصد و برای گروه غیرخوراکی‌ها 5/ 2درصد بوده است. این در حالی است که در شهریورماه سال جاری، تورم ماهانه خوراکی در خانوارهای شهری 2درصد و خانوارهای روستایی 6/ 2درصد بوده و تورم غیرخوراکی‌ها در خانوارهای شهری 3/ 2درصد و خانوارهای غیرشهری 8/ 1درصد بوده است.

بنابراین در مهرماه خانوارهای شهری افزایش قیمت بیشتری در سبد مصرفی خود نسبت به خانوارهای روستایی احساس کردند. یکی از دلایل این موضوع، تورم بالای گروه مسکن، مخصوصا اجاره‌بهاست که فشار بیشتری به خانوارهای شهری وارد می‌کند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم نقطه به نقطه خانوارهای شهری در مهرماه 7/ 47درصد و خانوارهای روستایی 2/ 53درصد بوده است. این روند در ماه‌های قبل نیز به همین صورت بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد به‌رغم اینکه تورم ماهانه در اولین‌ماه پاییز در خانوارهای روستایی کمتر از خانوارهای شهری بوده است، اما در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، همچنان خانوارهای روستایی فشار تورمی بیشتری را نسبت به شهری‌ها تحمل می‌کنند.