گزارش توسعه انسانی ۲۰۲۲ که بر پایه آمار و اطلاعات مربوط به سال ۲۰۲۱ تهیه شده است نشان می‌دهد رتبه ایران میان کشورهای جهان از نظر توسعه انسانی طی سال ۲۰۲۱ یک پله بهبود یافته است. در حالی که ایران در رده‌بندی توسعه انسانی طی سال ۲۰۲۰ در رتبه ۷۷ جهان قرار گرفته بود در سال ۲۰۲۱ که دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرده است به رتبه ۷۶ ارتقا یافته است. صعود یک‌پله‌ای ایران در رده‌بندی جهانی توسعه انسانی در گزارش جدید سازمان ملل در حالی است که طی دو گزارش قبلی این سازمان، ایران از این نظر سه پله نزول کرده بود. بر این اساس، ایران همچنان میان کشورهای دارای توسعه انسانی بالا قرار دارد.

در گزارش این سازمان، کشورهای جهان از نظر میزان توسعه انسانی به چهار گروه تقسیم‌بندی شده‌اند که عبارتند از کشورهای دارای توسعه انسانی بسیار بالا که ۶۶ کشور را شامل می‌شوند، کشورهای دارای توسعه انسانی بالا که ۴۹ کشور را شامل می‌شوند،‌ کشورهای دارای توسعه انسانی متوسط که ۴۴ کشور را شامل می‌شوند و کشورهای دارای توسعه انسانی پایین که ۳۲ کشور را شامل می‌شوند. ایران با آخرین کشور در گروه نخست یعنی گروه کشورهای دارای توسعه انسانی بسیار بالا تنها ۱۰ پله فاصله دارد. بر اساس این گزارش، توسعه انسانی ایران از ۱۱۵ کشور جهان بیشتر است. برخی از این کشورها عبارتند از: چین، اوکراین، کوبا، برزیل، الجزایر، مصر، اردن، آفریقای جنوبی، اندونزی، لبنان، عراق و هند. برخی کشورها که رتبه بیشتری نسبت به ایران دارند نیز عبارتند از: تایلند، بلاروس، عمان، کویت، ترکیه، ایتالیا، فرانسه، آمریکا، انگلیس و ژاپن.

رتبه اول توسعه انسانی جهان به سوئیس رسید

گزارش توسعه انسانی سازمان ملل، کشور سوئیس را به‌عنوان توسعه‌یافته‌ترین کشور جهان در حوزه انسانی معرفی کرده است. نمره این کشور در شاخص توسعه انسانی ۹۶۲/ ۰ اعلام شده است. نروژ و ایسلند به‌ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم از این نظر قرار گرفته‌اند. رتبه‌های چهارم تا دهم نیز به کشورهای هنگ‌کنگ، استرالیا، دانمارک، سوئد، ایرلند، آلمان و هلند رسیده است. سودان جنوبی با کسب نمره ۳۸۵/ ۰ در شاخص توسعه انسانی رتبه آخر رده‌بندی جهانی را از این نظر به خود اختصاص داده است.

پس‌رفت توسعه انسانی در جهان با شیوع کرونا

بر اساس این گزارش متوسط نمره جهان در شاخص توسعه انسانی در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۷۳۲/ ۰ اعلام شده است. برای سال قبل، این رقم ۷۳۵/ ۰ اعلام شده بود که بر این اساس توسعه انسانی جهان طی یک سال گذشته کمتر شده است. تا پیش از شیوع کرونا شاخص‌های توسعه انسانی در جهان همواره روندی صعودی را طی می‌کرد اما در سال ۲۰۲۰ و با شیوع این بیماری متوسط نمره جهان در شاخص توسعه انسانی به ۷۳۵/ ۰ و در سال ۲۰۲۱ به ۷۳۲/ ۰ کاهش یافت. این رقم برای سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۷۳۹/ ۰ اعلام شده بود. شاخص توسعه انسانی ارقامی از صفر تا یک را در بر می‌گیرد که هرچه این رقم برای یک کشور بیشتر باشد دلالت بر توسعه‌یافتگی بیشتر آن کشور در حوزه انسانی دارد. مدیر برنامه توسعه سازمان ملل متحد گفت نخستین بار طی ۳۰ سال گذشته است که به‌طور متوالی به‌مدت دو سال در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ شاخص توسعه انسانی جهان کاهش یافته است.

آخیم اشتاینر گفت: «این بدان معناست که ما زودتر می‌میریم، تحصیلات کمتری داریم، درآمدمان کاهش می‌یابد.» او در ادامه گفت: «فقط با این سه پارامتر، می‌توانید این حس را دریافت کنید که چرا بسیاری از مردم شروع به احساس درماندگی و ناامیدی و نگرانی در مورد آینده می‌کنند.» برنامه توسعه سازمان ملل همه‌گیری کرونا را به‌‌عنوان محرک اصلی پس‌رفت توسعه انسانی در جهان معرفی کرده است اما بر این نکته تاکید دارد که شمار پیچیده‌ای از بحران‌های سیاسی و مالی و همچنین بلایای طبیعی فرصتی برای بهبود وضعیت باقی نگذاشته‌اند. اشتاینر گفت: «ما پیشتر هم بلایایی را تجربه کرده‌ایم، پیشتر هم درگیری‌هایی داشته‌ایم، اما تلاقی آنچه در زمان حاضر با آن روبه‌رو هستیم، یک شکست بزرگ برای توسعه انسانی است.»

بر اساس گزارش سازمان ملل، این شکست واقعا جهانی است و بیش از ۹۰ درصد از کشورهای جهان را تحت تاثیر قرار داده است. مدیر برنامه توسعه ملل متحد با بیان اینکه پیامدهای حمله نظامی روسیه به اوکراین بر امنیت غذایی و انرژی هنوز در شاخص سال جاری میلادی محاسبه نشده است، گفت: «بدون هیچ شکی، چشم‌انداز سال ۲۰۲۲ بد است.» یکی از عوامل اصلی کاهش شاخص توسعه انسانی، کاهش جهانی امید به زندگی است که از ۷۳ سال در سال ۲۰۱۹ به ۴/ ۷۱ سال در سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است.

کاهش نمره ایران در شاخص توسعه انسانی به ۷۷۴/ ۰

در ایران نیز که علاوه بر کرونا با تحریم‌های غیرقانونی آمریکا مواجه بوده است شاهد افت توسعه انسانی بوده‌ایم. در حالی که تا سال ۲۰۱۸ نمره ایران در شاخص توسعه انسانی روندی صعودی را طی می‌کرد در سال ۲۰۱۹ شاهد افت نمره ایران از این نظر بودیم و این افت در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نیز تداوم داشته است. بر این اساس نمره ایران در شاخص توسعه انسانی از ۷۸۷/ ۰ در سال ۲۰۱۸ به ۷۸۳/ ۰ در سال ۲۰۱۹، ۷۷۷/ ۰ در سال ۲۰۲۰ و ۷۷۴/ ۰ در سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است.