این مطالبه برای آن مطرح است که انگیزه مردم برای تبدیل سپرده‌های بلندمدت به سپرده‌های کوتاه‌مدت و حجم پول و فراهم شدن پتانسیل جدید برای حمله به بازار دارایی‌ها کاهش یابد. به هر حال، نمی‌توان انکار کرد که با افزایش نرخ تورم و تثبیت نرخ سود بانکی، نرخ سود حقیقی منفی‌تر از قبل شده و میل به سیالیت شبه‌پول به پول بیش از گذشته افزایش می‌یابد و اقتصاد را مستعد بروز نوسانات و تلاطم‌های جدید می‌کند.

با این حال، باید به این نکته هم توجه کنیم که اگر قرار باشد بانک‌ها نرخ سود سپرده‌ها را افزایش دهند، ناگزیر باید نرخ سود تسهیلات را نیز افزایش دهند؛ چون قرار نیست پرداخت نرخ‌های سود بالاتر، از طریق اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی یا انجام فعالیت‌های سفته‌بازانه توسط بانک‌ها، تامین شود که البته این موضوع محل بحث است.

به این ترتیب، اگر قرار باشد سرعت سیالیت شبه‌پول به پول کاهش یابد و اگر قرار باشد از ابزار افزایش نرخ سود بانکی استفاده نشود، باید به‌دنبال روش‌ها و ابزارهایی بود که میل به خرج کردن را کاهش دهد. خوشبختانه، بانک مرکزی در دو سال گذشته حداقل سه ابزار جدید و موثر طراحی کرده که تاکنون استفاده نشده است اما امروز می‌تواند به کمک اقتصاد بیاید. دو ابزار اول مستقیما توسط بانک مرکزی و تحت عاملیت بانک‌ها اجرا می‌شود و ابزار سوم باید مستقیما توسط شبکه بانکی عملیاتی شود.

۱- اوراق ودیعه ریالی: در تاریخ ۲۵ تیرماه ۱۳۹۹، بانک مرکزی خبر داد مصوبه لازم از شورای پول و اعتبار برای انتشار اوراق ودیعه ریالی با سررسید دوساله را دریافت کرده است. روش کار در اوراق مذکور به این صورت است که بانک مرکزی اوراق ودیعه را منتشر کرده و از طریق بانک‌های عامل به متقاضیان عرضه می‌کند. بانک‌ها با واگذاری اوراق ودیعه، وجوه متقاضیان را به‌عنوان ودیعه جمع‌آوری و به بانک مرکزی منتقل می‌کنند. بانک مرکزی متعهد است آن وجوه را در چارچوب سیاست‌های پولی بلوکه کند و در سررسید با رعایت حفظ قدرت خرید، به صاحبان اوراق برگرداند.

۲- گواهی سپرده یورویی: تیرماه سال جاری، رئیس کل محترم بانک مرکزی خبر دادند که قرار است در جلسات آتی شورای پول و اعتبار، مجوز انتشار گواهی سپرده مبتنی بر یورو توسط بانک مرکزی دریافت شود. روش کار در این نوع گواهی این است که بانک مرکزی به پشتوانه ذخایر عظیم ارزی خود، گواهی سپرده را منتشر و از طریق بانک‌های عامل به متقاضیان عرضه می‌کند. بانک‌ها با واگذاری این گواهی‌ها به مردم، وجوه متقاضیان را به حساب بانک مرکزی منتقل می‌کنند. بانک مرکزی متعهد می‌شود در سررسید، به همان میزانی که در گواهی مزبور تعهد شده است، به دارنده گواهی، اسکناس ارزی پرداخت کند.  

۳- سپرده ریالی بر پایه یورو: این نوع سپرده‌گذاری به دنبال آن است تا افراد به جای اینکه اسکناس ارزی خریداری کنند، ریال خود را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند. در این نوع سپرده، هرچند یک فرد برای گشایش حساب، ریال به باجه بانک تحویل می‌دهد، اما معادل نرخ ارزی که در آن روز وجود دارد، تعداد ارز خریداری‌شده را برای خود در گواهی سپرده به ثبت خواهد رساند. سپس در زمان سررسید، معادل ریالی سپرده خود را با توجه به نرخ ارز روز سررسید، دریافت می‌کند. در این نوع سپرده‌گذاری، ریسک سود و زیان این سپرده با خود مردم است. به این معنا که اگر نرخ ارز بالا برود، سود خواهند کرد؛ اما اگر نرخ ارز پایین بیاید، آنها نیز باید در ضرر آن شریک باشند و ریسک آن را متحمل شوند. در این صورت، افرادی که پیش‌بینی می‌کنند نرخ ارز در آینده روند افزایشی خواهد داشت، می‌توانند از این نوع سپرده‌گذاری استفاده کنند. در واقع، این راهکار و راهکار قبلی می‌تواند بار حملات به بازار ارز را تا حد زیادی خنثی کند و از افزایش‌های لحظه‌ای و مداوم در نرخ ارز بازار آزاد بکاهد.

اجرای راهکارهای فوق‌الذکر در شرایط فعلی می‌تواند جانشین مناسبی برای افزایش نرخ سود سپرده باشد. هرچند، ارائه راهکارهای دیگر توسط اقتصاددانان محترم می‌تواند جعبه ابزار سیاستی بانک مرکزی را کامل‌تر کند و دست سیاست‌گذار پولی را در انتخاب سیاست بهینه بازتر کند.

اخبار مرتبط