امیدی به واکسن روسی کرونا هست؟

خبر آنلاین : رسانه های روسیه این روزها حجم بالایی از اخبار را در ارتباط با واکسن کرونای ساخت این کشور منتشر می کنند؛ موضوعی که به سرعت در همه رسانه های مطرح جهان بازتاب میابد. داشتن دست بالا در ساخت این واکسن، به تازه ترین حوزه رقابت ابرقدرت ها تبدیل شده و حداقل در کوتاه مدت، میتواند چهره ای برتر از کشوری ارائه دهد که در این زمینه پیشرو است.

درحالیکه وزارت بهداشت روسیه چند روز پیش به صراحت اعلام کرد که این کشور مراحل آزمایش بالینی واکسن کرونا را پشت سر گذاشته و در روزهای آینده آن را ثبت می کند، کشورهای دیگر تردیدهایی جدی به این ادعا وارد می کنند. 

واکسن روسی کرونا در چه مرحله ای است؟

بر اساس گفته تاتیانا گالیکووا، معاون نخست وزیر روسیه، دانشمندان این کشور با همکاری وزارت بهداشت، وزارت دفاع و مراکز تحقیقاتی-بهداشتی در حال کار روی ساخت چند ده واکسن کرونا هستند که از بین آنها دو پروژه چشم انداز بهتری دارند و اصلی ترین آنها نیز در مرکز ملی تحقیقات میکروبیولوژی و اپیدمی شناسی "گامالئی" در جریان است. 

میخائیل موراشکو وزیر بهداشت روسیه اخیرا اعلام کرد که تست بالینی نخستین واکسن روسی کرونا در مرکز گامالئی با موفقیت انجام شده و در دو ماه آینده دو واکسن کرونای دیگر هم در این کشور تست بالینی خواهند داشت. در مرحله تست بالینی تعداد از کادر درمانی و مقامات شهرداری مسکو به صورت داوطلبانه این واکسن را دریافت کرده اند. 

همچنین اعلام شده که این واکسن در روز ۲۲ مرداد به صورت رسمی در مرکز گامالئی مسکو ثبت خواهد شد و سپس ابتدا به کادر پزشکی و سالمندان تزریق می شود. در گزارش های دیگر از روسیه میخوانیم که در ماه اکتبر (مهر ماه) واکسناسیون عمومی کرونا در روسیه آغاز خواهد شد. در حال حاضر نظام بهداشت روسیه تمام توان خود را برای تولید عمده این واکسن بکار گرفته است. 

فناوری تولید واکسن روسی کرونا چیست؟

وادیم تاراسوف، مدیر موسسه بیوتکنولوژی دانشگاه سچنووا میگوید که برای ساخت این واکسن نوعی فناوری بکار گرفته شده که ۲۰ سال است استفاده می شود. منظور تاراسوف همان فناوری "وکتورهای ژن درمانی" (Adenovirus Vectors) است که پیش تر برای ساخت واکسن ابولا و "سندروم تنفسی خاورمیانه" هم مورد استفاده قرار گرفته بود. 

پاول ولچکوف ویروس شناس روس نیز اینگونه توضیح می دهد که در استفاده از روش "وکتورهای ژن درمانی"، دانشمندان ذرات ویروسی را جدا کرده، ترکیبات بیماری زا را از آنها زدوده و مواد ژنی کووید-۱۹ را در جای آنها قرار می دهند. ولچکوف می گوید دقیقا از همین روش برای ساخت ویروس هپاتیت ب هم استفاده شده بود.

واکسن روسی کرونا چه آزمایش هایی پشت سر گذاشته و تا چه حد مطمئن است؟

وزارت بهداشت روسیه اعلام کرده که با وجود موفقیت آمیز بودن تست بالینی این واکسن، عملکرد دقیق آن زمانی مشخص می شود که واکسناسیون عمومی صورت گرفته و شاهد ایمنی دسته جمعی جامعه در برابر کرونا باشیم. الکساندر گینتسبورگ معاون مرکز گامالئی در این باره می گوید: با توجه به اینکه این واکسن هنوز دوره آزمایش روی بزرگسالان را پشت سر نگذاشته، فعلا نمی توان آن را بی خطر برای کودکان دانست و تست روی کودکان پس از پایان سومین مرحله تست روی بزرگسالان صورت خواهد گرفت. 

از این ۳ مرحله تاکنون یک مرحله با موفقیت پشت سر گذاشته شده و افراد داوطلب باید دو بار دیگر دوزهایی از واکسن کرونا را دریافت کنند و با گذشت حداقل دو هفته، اگر نشانه های خاصی در آنها مشاهده نشد، میتوان آن را موفقیت آمیز دانست. البته همین رویه باید برای گروه های مختلف سنی و همچنین بیماران کرونایی هم طی شود که نیازمند زمان زیادی است.

انتقادات و تردیدها به واکسن روسی کرونا

هرچند دانشمندان و محققان روسی که روی این پروژه کار می کنند دائما می گویند رقبای خارجیِ آنها هنوز به مرحله تست بالینی هم نرسیده و در همان مراحل اولیه نتایج خوبی نگرفته اند، اما سیاسی شدن این رقابت در عرصه بین المللی باعث شده تردیدهای جدی به واکسن روسی کرونا وارد شود. علاوه بر آن، سازمان بهداشت جهانی واکسن های روسی کرونا را همچون پروژه های دیگر کشورها، واکسن هایی در مرحله آزمایش بالینی میداند که کارایی نهایی آنها مشخص نیست.

اول از همه انتقاداتی جدی در داخل روسیه به تبلیغات گسترده رسانه ها از کارآمدی این واکسن مطرح شده است. ویتالیا زوِروا عضو آکادمی علوم روسیه در مصاحبه با رادیو کامسامولسکایا پراودا می گوید: "شروع ساخت یک واکسن تا انجام واکسناسیون عمومی جامعه، به طور متوسط ۴ تا ۵ سال طول می کشد. شاید بتوان این روند را کوتاه کرد اما نه آنطور که طی ۶ ماه به نتیجه برسد. دور زدن و حذف برخی مراحل هم خطرناک است پس به هیچ وجه با چند آزمایش اولیه نمی توان گفت که عملکرد مناسب واکسن روسی کرونا ثابت شده است. در چین در فاز نخست آزمایش بالینی ۵۰۰ نفر شرکت کرده اند و آمریکایی ها می خواهند در فاز سوم روی ۳۰ هزار نفر تست کنند. پس نمی شود تنها با آزمایش روی چند پزشک داوطلب، درباره موثر بودن این واکسن نظر قطعی داد."

نیکلای کریوچکوف ایمنی شناس روس هم می گوید: یک واکسن موثر و ایمن کرونا در بهترین حالت در بهار سال ۲۰۲۱ می تواند عرضه شود و زودتر از آن ممکن نیست.

دکتر «مینو محرز» متخصص بیماری‌های عفونی و عضو کمیته علمی مبارزه با کرونا معتقد است روس‌ها در زمینه ساخت واکسن هنوز موفق نشده‌اند و این یک نمایش است. به گفته او امکان ندارد ایران از واکسن ساخت روسیه استفاده کند چراکه ایمن‌بودنش اثبات نشده است.

کشورهای غربی هم از طرف دیگر به جنگ رسانه ای با روسیه برخواسته اند. در روزهای اخیر آمریکا، انگلیس و کانادا اعلام کرده اند که هکرهای مرتبط با روسیه تلاش کرده اند تا اطلاعات و تحقیقاتی که در مراکز این کشورها برای ساخت واکسن کرونا جریان دارد را به سرقت ببرند.

صدای آمریکا با مقایسه تلاش روسیه برای نخست شدن در این مسابقه با اولین ماهواره ای که شوروی در سال ۱۹۵۷ به فضا فرستاد، در گزارشی نوشته است: ثبت کردن واکسنی که هنوز مراحل آزمایش بالینی را به طور کامل پشت سر نگذاشته، نه تنها ممکن است موثر نباشد بلکه میتواند خطراتی در پی داشته باشد. 

تعجیل در ساخت واکسن کرونا چه خطراتی دارد؟

ویتالیا زوروا دو خطر عمده را برای تعجیل در ساخت واکسن کرونا بر می شمرد. اول از همه ممکن است یک سال یا یک سال و نیم بعد از واکسناسیون، نشانه هایی عجیب و ناشناخته در بدن افراد بروز پیدا کند چراکه در طولانی مدت آزمایش نشده است. دوم اینکه در صورت عجله، مشخص نیست بدن تا چه زمانی در برابر این ویروس ایمن می ماند.

امیدی به واکسن روسی کرونا هست؟

مشخص است که روسیه تمام توان علمی خود را برای اول شدن در این رقابت بکار گرفته و مرکز گامالئی مسکو با همکاری وزارت دفاع این کشور حداقل یک گام از رقبای چینی و آمریکایی خود در آزمایش بالینی واکنس کرونا جلو هستند به طوریکه مرحله نخست تست روی چند ده نفر را هم با موفقیت و نتایج مثبت پشت سر گذاشته اند اما تا ثابت شدن اثر قطعی این واکسن هنوز راه درازی در پیش است. همچنین روشن است که رسانه های روسیه به صورت هدفمند برای ارتقای جایگاه بین المللی این کشور دائما اخباری مثبت و امیدوار کننده از این روند به جهان مخابره می کنند در حالیکه رقبای چینی و آمریکایی آنها در این زمینه دست به عصا حرکت می کنند.

البته که این تبلیغات گسترده روی رئیس جمهور آمریکا هم تاثیر گذاشته تا جایی که ترامپ هم ابراز امیدواری کرده که واکسن آمریکایی کرونا تا پیش از انتخابات در این کشور آماده شود؛ ادعایی که دانشمندان آمریکایی آن را غیر ممکن می دانند. با این حال در شرایطی که هنوز اسناد علمی معتبری برای اثبات دقت واکسن روسی کرونا ارائه نشده و با در نظر گرفتن طبیعت ویروس کویید-۱۹ که دائما جهش میابد، ادعای وزارت بهداشت این کشور مبنی بر اینکه واکسناسیون عمومی کرونا حدود دو ماه دیگر در روسیه صورت می گیرد، هرچند ابهام آور است ولی این امیدواری را به همراه دارد که قطعا دانشمندان روسی پیش از ارائه این واکسن در کشور خود، از ایمنی و تاثیر آن اطمینان خواهند داشت. 

قدرت شفیعی، دبیر ایراس و کارشناس مسائل روسیه