«یوتیوب / YouTube» دومین وب‌سایت پرمخاطب جهان پس از موتور جستجو گوگل و بزرگ‌ترین VOD با عظیم‌ترین آرشیو ویدیو است. در فوریه ۲۰۱۷، در هر دقیقه ۴۰۰ ساعت ویدیو بر روی یوتیوب بارگذاری می‌شد که این رقم به سرعت رو به فزونی گذاشته است. یکی از ویژگی‌هایی که در توسعه یوتیوب موثر بوده، به اشتراک گذاری درآمدهایش با کاربرانش است، به گونه‌ای که یوتیوب به ازای هر هزار کلیک، ۷ دلار به کاربران پرداخت می‌کند و به همین دلیل، طیف گسترده‌ای از ویدیوهای باکیفیت توسط گروهی موسوم به «یوتیوبر / YouTuber» تولید و عرضه می‌شود.

یوتیوب از سال ۲۰۰۵ به شکل دوره‌ای در ایران فیلتر می‌شد اما پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ و فضای متشنج، این سرویس به کل فیلتر شد. اگرچه تصور می‌شد این مجموعه پس از رفع ناآرامی‌ها رفع فیلتر شود و مجدداً در دسترس کاربران قرار گیرد، این اتفاق تاکنون رخ نداد. فیلتر وب‌سایت‌هایی نظیر یوتیوب که به واسطه محتوای متنوع و کاربردی، مورد رجوع مکرر عمده کاربران است، بی‌شک تاثیر چشمگیری در گسترش استفاده از ابزارهایی نظیر فیلترشکن داشته اما سخنی از رفع فیلتر یوتیوب به میان نمی‌آید.

در مقابل برخی مسئولین به شدت به دنبال رفع فیلتر توییتر هستند؛ اتفاقی که تابناک نیز بر آن تاکید کرده و متذکر شده که حضور ایرانی‌ها می‌تواند فضای ضدایرانی حاکم بر توییتر که گاهی با عملیات روانی برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز همراه می‌شود را خنثی نماید. اما پرسش اساسی این است که چرا تلاشی مشابه و به موازات رفع فیلتر توییتر، برای رفع فیلتر یوتیوب صورت نمی‌پذیرد؟

در تحقیقات علمی متعددی از جمله آنچه هافینگتون پست در سال ۲۰۱۷ گزارش داد، مشخص شده یوتیوب سالم‌ترین پلتفرم محسوب می‌شود. بر اساس تحقیق علمی که محققان به ارزیابی ۱۴۷۹ نفر در رده سن ۱۴ تا ۲۴ سال در مورد تاثیر مثبت یا منفی روانی فیس بوک، اینستاگرام، یوتیوب، توییتر و اسنپ چت پرداختند. شرکت کنندگان در مجموع در مورد هر پلت فرم به ۱۴ سوال پاسخ دادند، از جمله اینکه آیا آنها در طول استفاده از برنامه احساس اضطراب، افسردگی و تنهایی را تجربه کردند یا خیر. این ارزیابی همچنین در مورد چگونگی بروز تصورات بدنی، کیفیت خواب و قلدری تاثیر گذاشت. این ارزیابی همچنین در مورد چگونگی بروز آثار بدنی، کیفیت خواب و قلدری نیز صورت پذیرفت.

بر اساس این ارزیابی علمی، اینستاگرام از نظر سلامتی روانی بدترین تاثیرات را برجای می‌گذارد و شرکت کنندگان در این تحقیق تاکید کرده‌اند از میان این پلتفرم‌ها، تنها پس از استفاده از یوتیوب احساس راحتی می‌کنند. اندک ارزیابی عینی نیز نشان می‌دهد که سلامت محتوا در یوتیوب نسبت به اینستاگرام بیشتر است و در عین حال یوتیوب انعطاف بیشتری در همکاری با دولت‌ها برای فعالیت در قلمرو کشورها نسبت به اینستاگرام یا توییتر دارد.

بر اساس اطلاعات «تابناک»، از دو سال پیش برخی فعالان حوزه اینترنت و مشخصاً مدیران یکی از غول‌های اینترنت ایران به دنبال رفع فیلتر یوتیوب بوده و با مدیران یوتیوب نیز ارتباط برقرار کرده‌اند. در جریان این تعامل، یوتیوب پذیرفته استانداردهای قانونی و همچنین استانداردهای فرهنگی و اخلاقی ایران را بپذیرد و با تعیین قلمرو جغرافیایی، ویدیوهایی که به تشخیص مرجع ایرانی پخش‌شان برخلاف قوانین ایران است، در ایران پخش (PLAY) نشود. این قاعده درباره برخی کشورهای دیگر نیز وجود دارد و برخی ویدیوها مشخصاً با آی پی برخی کشورها پخش می‌شود یا با آی پی شماری از کشورها پخش نمی‌شود.

ظاهراً پس از این تعامل یوتیوب که متاثر از تماس طرف ایرانی بوده و با توجه به آنکه یوتیوب برخلاف پیام‌رسان‌ها به اطلاعات محرمانه‌ای دسترسی ندارد و محتوای آن برای عموم قابل مشاهده است، مهم‌ترین ایراد باقی مانده توسط برخی مسئولین مرتبط، خروج ارز در قالب پهنای باند خارجی بوده است. یوتیوب در قبال این مسئله پذیرفته که سرورهایی در این غول اینترنتی قرار دهد و این شرکت اینترنتی داخلی میزبان سرورهای این شرکت شود اما با رفع این بهانه نیز برخی مسئولین حتی در پی پیگیری رفع این موضوع بر نیامده‌اند.

در ماه‌های اخیر نیز مشاهده شده که برخی مسئولان با وجود طرح شعار شفافیت، صرفاً از رفع فیلتر توییتر سخن به میان می‌آورند و از یوتیوب هیچ حرفی نیست. اکنون باید پرسید آیا وجود سرویس‌های مشابه داخلی که کاملاً در حال تقلید از یوتیوب هستند اما نه با مدل یوتیوب به تولیدکننده محتوای بومی رقمی پرداخت می‌کنند و نه خدمات‌شان قابل مقایسه با یوتیوب است، در عدم رفع فیلتر یوتیوب موثر بوده یا این تعارض منافع، ارتباطی به عدم مطالبه‌گری مدعیان شفافیت برای رفع فیلتر یوتیوب ندارد؟!

پرسش دیگر اینکه اگر نقش یوتیوب مخرب تشخیص داده شده، چرا با وجود تحقیقات علمی که نشان می‌دهد یوتیوب از همه بسترها سلامت روانی بیشتری برای مخاطب دارد، این فیلتر پابرجاست اما اینستاگرام که تاکید شده مخرب‌ترین بستر است، فیلتر نیست؟! آیا اگر سرویسی مشابه اینستاگرام در ایران داشتیم که در اختیار عده مشخصی بود، اینستاگرام فیلتر نمی‌شد و در این شرایط اگر قرار این اینستاگرام فیلتر نشود، آیا یوتیوب مستحق رفع فیلتر (در صورت رعایت ملاحظات قانونی و اخلاقی) ایران نیست؟

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.