آیا لیبی «دوبی جدید» می‌شود؟

کارگران در حال ساخت زیر بنای یک برج در نزدیکی پایتخت لیبی- عکس: آسوشیتدپرس

شادی آذری

چهره لیبی در حال تغییر است. در حومه بنغازی، دومین شهر بزرگ لیبی، آپارتمان‌ها و ویلاهای زیبا با سنگ نماهای رنگی یکی پس از دیگری از خاک بیابان سر برمی‌آورند. صدها کیلومتر آن‌طرف‌تر در افق مدیترانه‌ای منطقه، جرثقیل‌های عظیم مستقر در طرابلس،پایتخت لیبی، به چشم می‌خورند. این ساخت‌و‌سازهای چند صد میلیارد دلاری، تازه‌ترین و واضح‌ترین نشانه رشد اقتصادی لیبی است. گویی این کشور به بحران مالی جهان که سایر کشورهای نفت‌خیز عرب را طی چند سال اخیر به معضل رکود گرفتار کرد، کوچکترین اعتنایی ندارد. اکنون لیبی توانایی‌اش را در به‌کارگیری از ثروت نفتی خود برای تغییر شکل این کشور که سال‌ها به‌خاطر تحریم‌ها از جامعه جهانی جدا شده بود، به رخ می‌کشد.

کارلوس کاسرس، یک نماینده غول ساخت‌و‌ساز لس‌آنجلس به نام شرکت ای‌ایی‌کام، که در بنغازی مشغول به فعالیت است، می‌گوید: «لیبی واقعا در تلاش است در دورانی دشوار به یک دوبی جدید تبدیل شود.» او به شیخ‌نشین امارات اشاره می‌کند که خیز استثنایی آن جز با بحران بدهی‌ها قابل فرو نشاندن نبود.

شرکت ای‌ایی‌کام مشغول اجرای پروژه‌ای ۸۰ میلیارد دلاری در لیبی است که طی آن ۱۶۰،۰۰۰ خانه در سرتاسر این کشور تاسیس خواهد کرد. از این تعداد مسکن حدود یک چهارم در بنغازی بنا خواهد شد و علاوه بر آن شبکه فاضلاب و جاده‌های آن نوسازی خواهد شد. در مجموع لیبی قصد دارد ظرف یک دهه آینده ۵۰۰ میلیارد دلار صرف پروژه‌های عمرانی خود کند.

برنامه ساخت دانشگاه‌های جدید تدوین شده است، فرودگاه قدیمی طرابلس در حال نوسازی است، تویوتاها و هونداهای جدید در خیابان‌های لیبی در رفت و آمدند و کافه‌های شیک در گوشه و کنار خیابان‌ها به چشم می‌خورند.

به گزارش آسوشیتدپرس، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که اقتصاد لیبی در سال جاری میلادی ۴/۵ درصد رشد خواهد کرد. سازمان ملل متحد نیز اعلام کرده است که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور از یک میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ به ۱/۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ افزایش یافته و در واقع ۴ برابر شده است.

ریچارد باربر، ناظر انگلیسی یک شرکت کره جنوبی مدیریت ساخت‌و‌ساز به نام هانمی‌پارسونز می‌گوید: «در حال حاضر بی‌شک لیبی یک کشور در حال رونق است. بسیاری از مهندسان از جمله خودم از دوبی و سایر کشورهای خاورمیانه برای یافتن کار به اینجا می‌آیند و البته به راحتی کار می‌یابند.»

جهش اقتصاد این کشور با شرایطی که یک دهه پیش شاهد آن بودیم قابل مقایسه نیست. در آن زمان لیبی بخاطر تحریم‌های آمریکا علیه سیاست‌های رهبر این کشور، معمر قذافی، شرایط سختی را می‌گذراند. اما مخالفت قذافی با تروریسم، تسلیم دو مظنون بمبگذاری لاکربی در سال ۱۹۸۸ و پرداخت غرامت به خانواده‌های ۲۷۰ نفر کشته شده در آن حادثه، روابط لیبی را با جامعه جهانی بهبود بخشید. آمریکا روابط خود را با بازگشایی سفارتش در این کشور از سر گرفت، شرکت‌های آمریکایی و اروپایی به سوی این کشور که بزرگترین ذخایر نفت کشف شده آفریقا را در خود جای داده است، سرازیر شدند.

علاوه بر همه اینها، دولت عزم خود را برای بهبود جو کسب‌و‌کار جزم کرد و راه را برای رشد بخش خصوصی هموار ساخت. این اقدامات نظامی را پایه‌ریزی کرد که به عقیده تحلیلگران در کشوری سوسیالیستی به‌طرز غریبی کاپیتالیستی است.

پروژه‌های در دست اقدام در لیبی به همان اندازه که نشان‌دهنده این تناقض هستند، از چالش‌های پیش‌روی لیبی هم حکایت دارند. بر اساس آمار رسمی، نرخ بیکاری در لیبی در حدود ۳۰ درصد ثابت شده است و جوانان لیبیایی که اکثریت جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، برای بدست آوردن خانه‌های ارزان با مشکلات زیادی مواجهند. داشتن مسکن در لیبی به مانند سایر کشورهای جهان عرب پیش‌شرط ازدواج است.

نظام بانکداری لیبی در حال اصلاح است. بانک یونی‌کردیت ایتالیا به تازگی توانست نخستین مجوز بین‌المللی را در این کشور دریافت کند. مجوز برای تاسیس دومین بانک بین‌المللی نیز صادر شده است اما زمان شروع به کار و جزییات آن هنوز نامشخص است.

اما تارک الوان، مدیر کل یک شرکت واقع در لندن که به شرکت‌های دیگر در زمینه کسب‌و‌کار در لیبی مشاوره می‌دهد، معتقد است کارهای بیشتری باید انجام گیرد. وی می‌گوید: «حتی کارت‌های اعتباری بین‌المللی در لیبی خیلی پذیرفته نیستند و هنوز پول نقد است که پادشاهی می‌کند.»

آنچه بیش از همه برای شرکت‌ها دردسرساز است، تصویری است که از لیبی در ذهن‌ها است و سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی این کشور است.

کمتر اقدامی است که در لیبی بدون نظر مستقیم قذافی روی دهد. او چهل سال است که رهبر این کشور است و در داخل به او «برادر رهبر» می‌گویند. او سال گذشته در اقدامی غیرمنتظره ایده انحلال دولت را مطرح ساخت و اعلام کرد درآمدهای نفتی کشور باید مستقیما به دست مردم برسد. این حرکت که او بخاطر وجود فساد در نظام، ضروری خوانده بود، نتوانست تحقق یابد.

لیبیایی‌ها به شرکت‌های نفتی آمریکایی هم هشدار داده‌اند که در آنجا فعالیت نکنند. آنها می‌گویند که ما نمی‌خواهیم آمریکایی‌ها بیایند و منفعت‌شان را ببرند و بروند، بلکه می‌خواهیم بمانند و در اینجا به ما کمک کنند. ما از آنها انتظار داریم فناوری‌هایشان را به ما انتقال دهند و در کشورمان ظرفیت‌سازی کنند.