گولن – اردوغان؛ از همدلی تا دشمنی
گولن در سال 1941 در روستایی در استان ارزروم در شرق ترکیه بهدنیا آمد. او فرزند یک واعظ اسلامی بود. در سال 1959، گولن بهعنوان امام جماعت مسجد در شهر «ادرنه» در شمال غربی منصوب شد و در دهه 1960 بهعنوان واعظ در استان «ازمیر» شهرت یافت و در آنجا خوابگاههای دانشجویی راهاندازی کرد. این نفوذ همچنین از طریق شبکهای از مدارس فراتر از مرزهای ترکیه به جمهوریهای ترک آسیای مرکزی، بالکان، آفریقا و غرب گسترش یافت. او تا دهه 1980 در کشورش بهعنوان یک چهره مذهبی فعال بود. کتاب‌‌‌های زیادی نوشت و در آثار خود درباره اسلام، فقه و نظام آموزشی آن بحث کرده است. آثار وی درباره عدالت اجتماعی و گفت‌‌‌وگوها میان ادیان سبب توجه بیشتر به او شد. گولن و اردوغان از سال 2010 درگیر اختلافاتی شدند که شروع آن به ماجرای کشتی مرمره و ارسال کمک‌‌‌های غذایی و دارویی به غزه برمیگردد.
در آن ماجرا گولن حرکت کشتی را برخلاف قوانین بینالمللی دانسته و موضعی همسو با تلآویو اتخاذ کرد که خوشایند آنکارا نبود. در موضوع مذاکرات صلح با گروه پ. ک.ک، گولن برخلاف اردوغان، خواهان حذف این گروه و فرماندهی نظامی آن در کوه‌‌‌های قندیل عراق از روند مذاکرات صلح و تمرکز بر جنبه‌‌‌های داخلی صلح و تدوین حقوق شهروندی، سرمایه‌گذاری اقتصادی و احترام بر هویت قومی آنها بود. اما اردوغان در آن زمان که در مقام نخستوزیری بود تنها راه پایان دادن به نبرد با این گروه را آغاز روند گفتوگوهای آشتیجویانه می‌‌‌دانست. اردوغان، رئیسجمهور ترکیه عمدتا به لطف حمایت گولن بهقدرت رسیده بود. میلیون‌‌‌ها نفر از ترک‌‌‌های تحصیل‌‌‌کرده و باانگیزه طرفدار گولن به پر کردن رده‌‌‌های دولتی و همچنین رسانه‌‌‌ها، پلیس و دادگاه‌‌‌ها و همچنین شخص اردوغان کمک کردند تا قدرت خود را تقویت کند. در سال‌های اولیه رهبری اردوغان بهعنوان نخست‌وزیر، پیروان گولن برجستهترین سخنگوی دولت در ترکیه و خارج از آن بودند. اما یک دهه بعد، اختلافات بر سر سیاستها ظاهر شد.
اولین وقفه در سال 2013 زمانی رخ داد که دادستانهای گولنیست پروندههای فساد را علیه اعضای دولت و حتی اعضای خانواده اردوغان آغاز کردند. اردوغان، گولن را به هدایت یک «کودتای قضایی» متهم کرد و اقدام به مسدود کردن برخی از داراییهای گولن در رسانه‌‌‌ها و همچنین مراکز آموزشی او کرد. حکم بازداشت گولن در سال 2014 صادر شد و دو سال بعد جنبش او بهعنوان یک گروه تروریستی معرفی شد.این رقابت زمانی مرگبار شد که اعضای گروهی که مشخص شد با گولن همسو بودند، به دیدار او در آمریکا رفتند و در ژوئیه 2016 اقدام به کودتای نظامی کردند. اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه، گولن را مسوول کودتای سال 2016 معرفی میکرد که در آن سربازان سرکش، هواپیماهای جنگی، تانکها و هلیکوپترها را فرماندهی کردند.
حدود 250 نفر در تلاش برای بهدست گرفتن قدرت در ترکیه کشته شدند. گولن از سال 1999 در تبعید خودخواسته در آمریکا زندگی میکرد. اندکی پس از کودتای 2016، اردوغان شبکه گولن را خائن و «مانند سرطان» توصیف کرد. صدها مدرسه، شرکت، رسانه و انجمن مرتبط با او تعطیل و داراییهای آنها توقیف شد. گولن کودتا را بهشدت محکوم کرد و متهم شدن به ارتباط با چنین تلاشی را توهین‌آمیز دانست. در سرکوب پس از کودتای نافرجام، دولت، پیروان گولن را هدف قرار داد، حداقل 77هزار نفر دستگیر و 150هزار کارمند دولتی شامل معلمان، قضات و سربازان تحت شرایط اضطراری تعلیق شدند. گولن همچنین در داخل ترکیه به شخصیتی منزوی تبدیل شد که توسط حامیان اردوغان مورد تحقیر قرار می‌‌‌گرفت.
اردوغان حامیان خود را به خیابانها آورد و وفاداری ارتش را تضمین کرد. رهبران اطلاعاتی برای دستگیری رهبران کودتا اقدام کردند. او سپس کسانی را که در کودتا مشارکت داشتند، سرکوب کرد. هزاران نفر از پیروان گولن دستگیر شدند و دولت ترکیه خواستار استرداد وی از آمریکا شد. اردوغان با یک همهپرسی در سال 2017، قانون اساسی را تغییر داد تا به سیستم پارلمانی ترکیه پایان دهد و اختیارات اجرایی گستردهای را به رئیسجمهور اعطا کند که زمانی یک جایگاه تشریفاتی در ترکیه بود. اردوغان هرگز موفق نشد گولن را به ترکیه بازگرداند. دولت آمریکا به فقدان شواهد مبنی بر عدم‌اقدام در مورد استرداد اشاره کرد. اما اردوغان موفق شد جنبش گولن را سرکوب و آن را بهعنوان یک سازمان تروریستی معرفی کند و بسیاری از رهبران برجسته این گروه را با احکام سنگین زندانی کند.
گولن تا زمان مرگ، بسیاری از حمایتهای خود را در میان خانوادههایی که بستگانشان در زندان به سر میبردند و هزاران نفر که مجبور به خروج اجباری از ترکیه و بازسازی زندگی خود بهعنوان پناهنده شده بودند، از دست داده بود. اردوغان روابط خود را با پوتین رئیسجمهور روسیه، که به او در مورد کودتا هشدار داده بود و پس از آن بهسرعت حمایت خود را نشان داد، تقویت کرد. این امر باعث شد تا اردوغان بهرغم عضویت ترکیه در ناتو، قراردادی را برای خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 از روسیه منعقد کند؛ تصمیمی که باعث ناراحتی گسترده در میان شرکایش در این ائتلاف نظامی شد. اعتراضات مردمی که در سال 2013 آغاز شده بود، بهطرز چشمگیری سرعت گرفت و به وخامت شدید روابط با آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا منجر شد. اردوغان بارها از واشنگتن بهدلیل عدم‌حمایت از وی در زمان کودتا و عدم‌استرداد گولن انتقاد کرد. اردوغان چه بهدلیل تهدید شخص خود و چه بهدلیل فرصتطلبی سیاسی، از تلاش برای کودتا برای تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی ترکیه و طولانیکردن موقعیت خود در راس قدرت در ترکیه استفاده کرد.
