نگاه دیگران-بخش پنجاه و دوم

قطر به‌مثابه‌ یک قدرت عاریه‌ای

دیانا گالیوا/محقق کالج سن آنتونی، دانشگاه آکسفورد ترجمه: محمدحسین باقی تصادفی نیست که در میان ۱۳ درخواست صادرشده از سوی گروه چهار، تعطیلی الجزیره و سایر خبرگزاری‌‌‌هایی بود که به‌‌‌طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط قطر تامین مالی می‌‌‌شدند، مانند «عربی ۲۱»، «دِ نیو عرب» (العربی الجدید)، و «میدل ایست آی»، هرچند این درخواست‌‌‌ها از سوی قطر پذیرفته نشد. علاوه بر این، رسانه‌‌‌های مرتبط با قطر به‌‌‌تدریج اعتبار خود را در بین مردم از دست دادند. با تغییر خط‌‌‌مشی تحریریه‌‌‌ تلویزیون الاحرار لیبی به‌‌‌سوی اردوگاه انقلابی-اسلامی در تابستان ۲۰۱۴، روزنامه‌‌‌نگاران مشهور، از جمله «محمود شَمَن»، در اوت ۲۰۱۴ در اعتراض، از سمت خود استعفا کردند.

۶- قدرت عاریه‌‌‌ای مورد استفاده ورزش‌‌‌ها

این فصل نشان می‌‌‌دهد که حمایت از بازیگران ورزشی غیردولتی به‌‌‌عنوان نمونه‌‌‌ دیگری از کسب قدرت عاریه‌‌‌ای قطر ظاهر شد. قطر با بازیگران ورزشی غیردولتی از طریق تامین مالی شرکت‌‌‌های دولتی، مانند «سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌های قطر اسپورتس» (QSI)، «قطر ایرویز» (QA) و «بنیاد قطر» (QF) تعامل داشت. اگرچه تلاش‌‌‌هایی از سوی قطر برای استفاده از ورزش‌‌‌های مختلف انجام‌‌‌شده است، اما نفوذ عاریه‌‌‌ای‌‌‌اش عمدتا از فوتبال می‌‌‌آید، مانند خود «فدراسیون بین‌‌‌المللی انجمن فوتبال» (فیفا) و چند باشگاه بزرگ: «باشگاه فوتبال بارسلونا»، «باشگاه فوتبال پاری سن-ژرمن»، «آ.ث روم» و «باشگاه فوتبال بایرن‌‌‌مونیخ». این در بخش «دامنه» مورد بحث قرار می‌‌‌گیرد. در نتیجه، گستره‌‌‌ قدرت عاریه‌‌‌ای قطر به دلیل محبوبیت و حضور فراملی این بازیگران غیردولتی در سراسر جهان گسترش یافته و خواهد یافت. در مورد وزن، قطر به دلیل تعامل با نهادهای ورزشی، نقش مهمی در دنیای سیاست ورزشی به خود اختصاص داد و همچنین در امور داخلی برخی از «سنگین‌‌‌وزن‌‌‌ها» اعمال‌‌‌نفوذ کرد، همان‌‌‌طور که در مطالعه‌‌‌ موردی فرانسه نشان داده شد. با این‌‌‌حال، قطر برای چنین تعاملاتی نیز هزینه پرداخت کرد، به‌‌‌ویژه انتقاداتی که در مورد جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ و باشگاه‌‌‌های فوتبال پاری سن-ژرمن و بارسلونا دریافت کرد.

۱- دامنه‌‌‌ قدرت عاریه‌‌‌ای قطر

یکم) میزبانی رویدادهای بزرگ ورزشی

قطر از بازیگران ورزشی غیردولتی حمایت کرد تا از نفوذ فراملی آنها با میزبانی رویدادهای بزرگ و عقد قراردادهایی با باشگاه‌‌‌های معروف فوتبال استفاده کند. قطر میزبان چند رقابت ورزشی در سراسر جهان بوده یا خواهد بود، از جمله «بازی‌‌‌های آسیایی ۲۰۰۶ دوحه»، «جام فوتبال آسیا ۲۰۱۱»، «تورنمنت سالانه‌‌‌ تنیس آزاد قطر» و «جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲» و غیره. ضمن انجام این کار، قطر از ماهیت غیردولتی فراملیتی نهادهای حاکم که مسابقات را سازمان‌‌‌دهی می‌‌‌کنند بهره برده است، مانند «شورای المپیک آسیا» (OCA)، «کنفدراسیون فوتبال آسیا» و «فیفا» که همگی می‌‌‌توانند بازیگران غیردولتی در نظر گرفته شوند؛ گارسیا از آنها به‌‌‌عنوان «سازمان‌‌‌های ورزشی غیردولتی» یاد می‌‌‌کند. جولیانوتی و رابرتسون می‌‌‌گویند اگر سودآوری در اولویت قرار گیرد، فیفا را می‌‌‌توان در همان منظر «همسایه‌‌‌ سوئیسی، سازمان تجارت جهانی» دید، درحالی‌‌‌که موری و پیگمن معتقدند که «فیفا» و «کمیته‌‌‌ بین‌‌‌المللی المپیک» از دیگر بازیگران غیردولتی مانند «سازمان تجارت جهانی» می‌‌‌آموزند که چگونه به‌‌‌عنوان یک بازیگر دیپلماتیک مشارکت کنند. بنابراین، با توجه به اهمیت سیاسی این بازیگران غیردولتی، به‌‌‌ویژه فیفا، به‌‌‌عنوان دامنه‌‌‌ قدرت عاریه‌‌‌ای، میزبانی قطر از جام جهانی ۲۰۲۲ اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد.

دوم) جام جهانی ۲۰۲۲

در سال ۲۰۱۰، فیفا حق میزبانی جام‌جهانی ۲۰۲۲ را به قطر اعطا کرد. ازآنجا ‌‌‌که محرک اصلی قدرت عاریه‌‌‌ای قطر ثروت است، این پیشنهاد استثنایی نبود. قطر مبالغ هنگفتی را صرف لابی‌‌‌گری و جذب فوق ستاره‌‌‌های ورزش بین‌‌‌المللی به‌‌‌عنوان سفیر کرد، از جمله «زین‌‌‌الدین زیدان»، قهرمان فرانسوی جام‌جهانی و «پپ گواردیولا»، بازیکن و سرمربی افسانه‌‌‌ای بارسلونا. بااین‌‌‌حال، پیشنهاد موفقیت‌‌‌آمیز قطر غافلگیرکننده بود و انتقاداتی را برانگیخت. اتهامات فساد منجر به تحقیقات رسمی از سوی کمیته‌‌‌ اخلاق فیفا در مورد روند مناقصه برای جام جهانی ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ شد که پس از مطرح‌‌‌شدن اتهامات فساد در رابطه با پرداخت‌‌‌ها به «جک وارنر»، معاون سابق فیفا رخ داد. گزارش شد که نشست ناهار در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۰ در کاخ الیزه بین رئیس‌‌‌جمهور [اسبق] فرانسه سارکوزی، ولیعهد قطر شیخ تمیم و رئیس یوفا «میشل پلاتینی» برگزار شد. هیچ تایید عمومی مبنی بر برگزاری این دیدار وجود نداشت و پلاتینی ادعاهایی مبنی بر درخواست سارکوزی از او برای حمایت از قطر در رأی‌‌‌گیری فیفا را رد کرد.

در همان زمان، به «لورن» پسر پلاتینی پیشنهاد شد که به‌‌‌عنوان مدیر اجرایی «بوردا»، شرکت پوشاک ورزشی متعلق به شرکت قطری «اسپورت‌‌‌ اینوِست مِنت»، انتخاب شود، که پلاتینی اظهار کرد که کاملا بی‌‌‌ربط به حمایت قطر از این پیشنهاد است. یک هفته بعد، قطر برنده‌‌‌ پیشنهاد میزبانی جام جهانی شد که ۴ میلیارد دلار برای آن هزینه شد و تابستان بعد قطری‌‌‌ها «پاری سن‌ژرمن» را خریدند و الجزیره با ورود به بازار پخش، درآمدهای فوتبال فرانسه را به‌‌‌طور گسترده افزایش داد. علاوه بر این، در میان دیگر اتهامات فساد، گزارش‌‌‌هایی وجود داشت که در مه ۲۰۱۱ منتشر شد، مبنی بر اینکه قطر بیش از یک‌‌‌میلیون دلار به اعضای کمیته‌‌‌ آفریقایی فیفا در ازای حمایت در روند مناقصه‌‌‌  جام جهانی پاداش داده است. «محمد بن همام»، یکی از اعضای کمیته اجرایی فیفا از قطر، در سال ۲۰۱۱ به دلیل پرداخت بیش از یک‌‌‌میلیون دلار رشوه به رأی‌‌‌دهندگان کارائیب تعلیق شد. علاوه بر این، در سال ۲۰۱۸، قضات اخلاق فیفا برای «سیدی کینته»، مقام فوتبالی در آفریقا، به دلیل دریافت هدایای نقدی از «محمد بن همام»، چهار سال محرومیت از فوتبال را اعمال کردند.

با ‌‌‌وجود این، گزارش «فیفا گارسیا» به این نتیجه رسید که «هیچ افشاگری انفجاری در مورد رشوه» در فرآیندهای مناقصه‌‌‌ جام جهانی ۲۰۲۲ (و ۲۰۱۸) وجود ندارد. برخی حقایق از این گزارش ظاهر شد که هنوز مشخص نیست، از جمله پرداخت ۲میلیون دلاری به حساب پس‌‌‌انداز دختر ۱۰ ساله«تیشیرا»، عضو فیفا. در این گزارش آمده است که این پرداخت توسط «ساندرو روسل»، رئیس سابق بارسلونا انجام‌‌‌شده است، اما «هیچ مدرکی وجود ندارد که به پیشنهاد قطر مربوط باشد». علاوه بر این، این گزارش بر اساس شواهد تنها از ۲۲ عضو FIFA ExCo  که به جام‌جهانی ۲۰۱۸ (و ۲۰۲۲) رأی دادند تهیه شده است. در نهایت، «سپ بلاتر» به‌‌‌عنوان رئیس «فرهنگ توقع و استحقاق» توصیف شده است. بااین‌‌‌حال، در آوریل ۲۰۲۰، سازمان دهندگان جام جهانی ۲۰۲۲ قطر همه ادعاهای فساد را رد کردند. چنین ادعاهایی نشان می‌‌‌دهد که قدرت عاریه‌‌‌ای قطر چگونه عمل می‌‌‌کند: استفاده از ثروت خود برای حمایت از بازیگران ورزشی غیردولتی، در این مورد فیفا، برای اعمال قدرت.