نگاه دیگران-بخش دویست و دوازدهم
استاد بازی‌‌ها: هنری کیسینجر و هنر دیپلماسی خاورمیانه‌‌ای
چهارشنبه، ۲۹مه۱۹۷۴، بیتالمقدس. کیسینجر پس از نیمه‌شب در آخرین قسمت سفر رفت و برگشتی خود به اسرائیل بازگشت و جلسه‌ای را با مایر آغاز کرد که در ساعت۴ صبح به پایان رسید. اندکی پس از آن، کابینه توافق‌نامه جدایی اسرائیل و سوریه را تصویب کرد و از درخواست خود برای تعهد کتبی سوریه در ازای تضمین شفاهی اسد صرف‌نظر کرد که البته با کلام مکتوب کیسینجر پشتیبانی می‌شد مبنی بر اینکه ایالات‌متحده از حق اسرائیل برای دفاع از خود و در صورت لزوم تلافی یا پاسخ متقابل، حمایت می‌کند. تا به امروز، هر زمان که اسرائیل در مرزهای خود در معرض حمله قرار گرفته، سخنگویان ایالات‌متحده تاکید می‌کنند که اسرائیل حق دفاع از خود را دارد؛ هرچند آنها چندان از منشأ آن سخنان در توافق‌نامه جدایی اسرائیل و سوریه آگاه نیستند. یکی از کارهای ناتمام که اسرائیلی‌ها به‌طور شگفت‌انگیزی روی آن اصرار نداشتند، یادداشت تفاهم آمریکا و اسرائیل بود که قرار بود ایالات‌متحده را متعهد به یک رابطه بلندمدت تامین تسلیحات با اسرائیل کند و تضمین کند که ایالات‌متحده از اسرائیل انتظار عقب‌نشینی از بلندی‌های جولان را نخواهد داشت.
در راستای شتاب برای تکمیل این توافق و پرداختن به موضوع فلسطین، نه مایر و نه کیسینجر انرژی لازم برای رسیدگی به این سند را نداشتند. در عوض، آنها به زبان مبهمی در تفاهم‌نامه رضایت دادند که ایالات‌متحده را متعهد می‌کرد «به‌طور مداوم و بلندمدت به الزامات نظامی اسرائیل پاسخ دهد» و نامه‌ای حمایتی از نیکسون به مایر پیشنهاد داد که اسرائیل تیمی را به واشنگتن بفرستد تا درباره نیازهای بلندمدت اسرائیل با توجه خاص به هواپیماها و موشک‌های پیشرفته بحث کند. هیچ خبری از جولان نبود. دولت در حال تشکیل رابین، با مسوولیت واداشتن کیسینجر در هر دو موضوع مواجه بود. این نشان‌دهنده منبع اختلاف قابل‌توجهی بود که روابط بین کیسینجر و رابین را از ابتدای دوره نخست‌وزیری‌اش تیره کرد.
ساعت ۵عصر در بیتالمقدس و دمشق، ساعت ۱۰صبح در واشنگتن، در ۲۹مه۱۹۷۴، رئیس‌جمهور نیکسون از کاخ سفید اعلام کرد که توافقی بین اسرائیل و سوریه حاصل شده است. نیکسون به خاطر عزم سرسختانه وزیر امور خارجه خود برای حل اختلافات بزرگ بین طرفین، «اعتبار زیادی» به او داد. نیکسون همچنین به سیاستمداری و درایت مایر و اسد ادای احترام کرد. او تاکید کرد که ایالات‌متحده یک مانع بزرگ در راه صلح دائمی در خاورمیانه را از بین برده است. کیسینجر طبق معمول محتاط‌تر بود. کیسینجر در باده‌نوشی‌اش در دفتر نخست‌وزیری ابراز امیدواری کرد که این توافق «شاهد روزی باشد که در آن صلح پایدار به منطقه برسد.» مایر حرف آخر را زد. هنگامی‌که کیسینجر او [مایر] را در آغوش گرفت و گونه‌اش را بوسید، مایر با اشاره به اینکه بارها از کیسینجر در حال بوسیدن سادات عکس گرفته شده است، گفت: «نمی‌دانستم که شما زنان را هم می‌بوسید.» نیویورک‌تایمز تصاویر آنها را در صفحه اول خود درحالی به تصویر کشید که در حال سر دادن قهقهه بودند.
این یک پایان هیجان‌انگیز برای یک مذاکره طاقت‌فرسا بود. اگرچه این امر تنها با نگاهی به گذشته مشخص می‌شود، اما کیسینجر در خارج کردن سوریه و مصر از درگیری با اسرائیل پیشرفت‌های بزرگی داشت. ازاین‌پس، هر یک از طرفین تنها از طریق دیپلماسی آمریکایی به دنبال بازپس‌گیری قلمرو خود از اسرائیل هستند. ازاین‌پس، هیچ کشور عربی نمی‌تواند به جنگ با اسرائیل فکر کند. این یک نقطه‌عطف در تاریخ درگیری اعراب و اسرائیل بود. در این روند، کیسینجر به تمام اهداف خود دست یافته بود: یک آتش‌بس پایدار در جولان که فشار بر اسرائیل را برای عقب‌نشینی بیشتر از آنجا برطرف کرد؛ پوشش سوریه برای پیگیری سادات به‌منظور آنچه در نهایت به عنوان صلح جداگانه با اسرائیل ظاهر شد، یک پیروزی برجسته برای دیپلماسی آمریکا در زمان بحران سیاسی عمیق برای رئیس‌جمهور ایالات‌متحده و گذاشتن سنگ بنای دوم برای نظم خاورمیانه به رهبری آمریکا از سوی کیسینجر.
باز هم، اعمال‌نفوذ کیسینجر بر ابرقدرت آمریکا، همراه با استعداد او برای گول زدن و دست‌کاری دو طرف، چیره شد. این نیاز به حجم بالایی از صبر، انرژی، نبوغ، ظرافت تاکتیکی و وضوح استراتژیک داشت؛ اما در نهایت نتایج عیان شد. برخلاف توافق‌نامه صلح ویتنام که همزمان با بررسی نقشه‌های جولان از هم پاشید، توافق‌نامه جدایی اسرائیل و سوریه از سوی هر دو طرف، با وجود سقوط سوریه به یک وضعیت طولانی جنگ داخلی که بخشی از آن در جولان جریان دارد، همچنان ادامه دارد. نه سوریه و نه اسرائیل از نقض جدی توافق جولان شکایت نکرده‌اند. کاربرد مداوم این توافق چهل‌وپنج‌ساله در نشست هلسینکیِ رئیس‌جمهور دونالد ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در ژوئیه۲۰۱۸ مورد تاکید قرار گرفت؛ زمانی که پوتین خواستار حفظ توافق‌نامه ۱۹۷۴ جدایی اسرائیل و سوریه به‌عنوان راهی برای حفظ صلح درباره جولان و تثبیت روابط اسرائیل و سوریه شد. وقتی این را برای کیسینجرِ ۹۹ساله نقل کردم، او با لبخند گفت: «این باعث رضایت من می‌شود.»
