تغییر چهره خاورمیانه
یک مسابقه سریع: سریع‌ترین رشد اقتصاد بزرگ جهان در سال گذشته چه بود؟ اگر پاسخ‌تان هند یا چین یا هر یک از ببرهای آسیایی است کاملا در اشتباه به سر می‌برید. پاسخ عربستان سعودی است که 7/ 8درصد رشد اقتصادی را ثبت کرده است. کویت و امارات متحده‌عربی نیز رشد اقتصادی سرسام‌آوری را ثبت کردند. چه چیزی این رونق را توضیح می‌دهد؟ به‌رغم آنچه بسیاری به آن امیدوارند جهان همچنان به‌شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است.
جنگ اوکراین و تحریم‌ها علیه روسیه اهمیت مسکو را در بازارهای جهانی نفت و گاز کاهش داده است. علاوه بر این، دو کشور دیگر تولیدکننده نفت جهان یعنی ایران و ونزوئلا نیز تحت تحریم قرار دارند و زیرساخت‌های نفتی‌شان قدیمی است. ایالات متحده مقدار زیادی نفت و گاز تولید می‌کند؛ اما همچنان مقادیر زیادی از انرژی مورد نیاز خود را وارد می‌کند. در نتیجه، اکنون جهان به تعداد انگشت‌شماری از کشورهای خلیج‌فارس برای عرضه ثابت نفت و گاز متکی است. این شرایط احتمالا در دهه آینده ادامه خواهد یافت و اگر چنین شود خلیج‌فارس شاهد ظهور یکی از بزرگ‌ترین جریان‌های ورودی ثروت در تاریخ خواهد بود.
پیش از این، چهار صندوق اصلی ثروت دولتی این کشورها تقریبا 3تریلیون دلار دارایی انباشته کرده بودند که موجودی آن ظرف دو سال گذشته افزایش 42درصدی داشته است. عربستان سعودی انتظار دارد که ابزار سرمایه‌گذاری اصلی آن یعنی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی آن کشور تا سال2030 بیش از 2تریلیون دلار موجودی داشته باشد و آن را به بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری جهان تبدیل کند. برای آینده قابل پیش‌بینی آن صندوق، مهم‌ترین منبع سرمایه روی سیاره زمین خواهد بود. پیامدهای اقتصادی این ثروت در اطراف ما دیده می‌شوند. عربستان سعودی در واقع تجارت حرفه‌ای گلف را خریده است. شبکه خبری بلومبرگ در ماه ژانویه گزارش داد که پادشاهی سعودی به دنبال خرید امتیاز مسابقات اتومبیل‌رانی فرمول‌یک به قیمت بیش از 20میلیارد دلار است و«کریستیانو رونالدو» ازمعروف‌ترین ستاره‌های فوتبال جهان برای یکی از تیم‌های سعودی با دریافت مبلغ 200میلیون دلار در سال بازی می‌کند. عربستان سعودی همچنین سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را در صنعت بازی‌های آنلاین انجام می‌دهد و امیدوار است که به یک بازیگر اصلی در آن عرصه تبدیل شود.
به تیم‌های ورزشی معتبر، هتل‌های لوکس در اروپا و برندهای معروف نگاه کنید. پشت اکثر آن‌ها مالکانی از کشورهای خلیج‌فارس را خواهید دید. همان‌طور که یکی از وزرای حوزه خلیج‌فارس به من گفت: «ما زیرساخت‌های زیادی در کشورهای خود ساخته‌ایم. آنچه اکنون به‌دست می‌آید، پول نقد برای سرمایه‌گذاری است.» این افزایش ثروت خاورمیانه را تغییر داده است. بازیگران مسلط در منطقه از جمله مصر، عراق، سوریه به دلایل مختلف (فقر، تفرقه و ناکارآمدی) قادر به ایفای نقش‌های اصلی نیستند. خلیج‌فارس جایی است که در آن اقدام عملی انجام می‌شود. عربستان سعودی به‌طور خاص یک تغییر اسراتژیک بزرگ در سیاست خارجی خود ایجاد کرده است.
شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد پادشاهی سعودی در سال‌های اولیه در قدرت قرار گرفتنش از ثروت عربستان سعودی به شکلی خام و سلطه‌جویانه استفاده کرد. او به طرق مختلف سعی کرد رژیم‌‌های قطر، لبنان و اردن را تحت فشار قرار داده یا سرنگون سازد. همچنین، او جنگی داغ در یمن و جنگ سردی را با ایران به راه انداخت که هیچ‌یک به ثمر نرسیدند. قتل «جمال خاشقجی» ستون‌نویس واشنگتن‌پست در سال2018 میلادی در این بازه زمانی رخ داد. در مقابل، به نظر می‌رسد او در چند سال گذشته به بلوغ رسیده و روابط خود را با قطر و اردن بهبود بخشیده و روابط دیپلماتیک را با ایران برقرار کرده و به دنبال توافق صلح بر سر یمن است. کشورهای خلیج‌فارس همگی در حال تعمیق روابط خود با چین هستند که اکنون بزرگ‌ترین مشتری منطقه محسوب می‌شود.
تجارت عربستان سعودی با چین در سال2001 میلادی اندکی بیش از 4میلیارد دلار بود که حدود یک‌دهم تجارت آن با ایالات متحده و اتحادیه اروپا بوده است. در سال2021 میلادی این رقم به حدود حدود 87میلیارد دلار رسید که بیش از مجموع حجم مبادلات تجاری ایالات متحده و اتحادیه اروپا بود. روابط اقتصادی به سرعت در حال رشد است. چین ساخت یک تاسیسات نظامی مشکوک در امارات را از سر گرفته است. عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌دنبال طلاق از آمریکا نیستند، بلکه خواستار روابط نزدیک‌تر اقتصادی با چین و روابط امنیتی نزدیک‌تر با آمریکا هستند.
آنان می‌خواهند قادر باشند آزادانه با همه کشورها از جمله روسیه معامله کنند. اگر می‌خواهید ببینید روس‌ها برای فرار از تحریم‌های غرب به کجا رفته‌اند، به دبی سفر کنید؛ جایی که در لابی برخی از هتل‌های آن بیش از آنکه عربی بشنوید روسی خواهید شنید. آنان روابط رو به‌رشدی با هند دارند و حتی در حال ایجاد پیوندهای جدید با اسرائیل هستند. اکثر کشورها مایل هستند سیاستی را دنبال کنند که به آنان اجازه دهد به‌صورت آزادانه در غرب و شرق دوستان خود را منطبق با منافعشان انتخاب کنند. اگر ولیعهد سعودی به مسیری که اکنون در آن قرار دارد ادامه دهد عربستان سعودی احتمالا قادر خواهد بود این اقدام متعادل‌کننده را مدیریت کند.
