خارطوم به سمت جنگ داخلی در حال حرکت است؟
جنگ ژنرال‌ها در سودان
«هیبا مورگان»، گزارشگر الجزیره در گزارش ۱۶آوریل در همین رابطه نوشت، درگیری‌های شدید دیروز یکشنبه در حالی جریان داشت که ایالات متحده، عربستان سعودی و امارات متحده از طرفین درگیری خواستند تا «هر چه سریع‌تر خصومت‌ها را بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی پایان دهند.» شاهدان دیروز اعلام کردند که صدای توپخانه سنگین در تمام خارطوم و شهرهای مجاور «ام دورمان» و «بحری» شنیده می‌شد. الجزیره تصاویری را نشان می‌داد که دود سیاه‌رنگ غلیظی در برخی مناطق به هوا برمی‌خاست. «اتحادیه پزشکان سودان» اعلام کرد که دست‌کم ۵۶نفر کشته و ۵۹۵نفر - از جمله شبه‌نظامیان- از زمان آغاز درگیری بین ارتش و شبه نظامیانRSF زخمی شدند. هر دو طرف برای کسب قدرت به رقابت برخاسته‌اند آن هم درحالی‌که جناح‌های سیاسی در حال مذاکره بر سر تشکیل دولت انتقالی بعد از کودتای نظامی سال۲۰۲۱ هستند.
این درگیری‌ها ریشه در مخالفت میان دو رهبر نظامی دارد: ژنرال عبدالفتاح برهان (رهبر ارتش) و ژنرال محمد حمدان داگالو (رهبر RSF). این اختلاف بر سر نحوه ادغام شبه‌نظامیان در ارتش است و اینکه چه مرجعی ناظر بر این فرآیند باشد. گزارشگر الجزیره که از سودان گزارش می‌داد نوشت که وضعیت در پایتخت بحرانی است و غیرنظامیان در میانه آتش دو طرف متخاصم گرفتار شده‌اند. این گزارشگر افزود: «به نظر نمی‌رسد وضعیت از اینکه هست بدتر شود. یعنی آنچه باید می‌شد، شده است. ارتش بیانیه‌ای داده که با این گروه مذاکره نخواهد کرد تا زمانی که منحل و با نیروهای شورشی برخورد شود.» او افزود: «ما شاهد تداوم درگیری‌ها در خارطوم نزدیک کاخ ریاست‌جمهوری هستیم.»
به نوشته گزارشگر الجزیره، «ما صداهای تیراندازی را می‌شنویم. صدای شلیک توپخانه را می‌شنویم. معلوم نیست چه کسی کنترل کاخ را در دست دارد و نبردهایی بر سر کنترل و دسترسی به تلویزیون دولتی وجود دارد. ارتش می‌گوید کنترل مقر فرماندهی و فرودگاه بین‌المللی خارطوم را در دست دارد.»
قدرت‌های جهانی - آمریکا، روسیه، مصر، عربستان سعودی، سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و اتحادیه آفریقا- همگی خواستار توقف فوری خصومت‌ها شدند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای گفت که با وزرای خارجه عربستان سعودی و امارات متحده عربی صحبت کرده و گفته است که سه کشور «موافقند که این امر ضروری است» که نبرد در سودان پایان یابد. وی گفت: «از ژنرال عبدالفتاح عبدالرحمن البرهان و ژنرال محمد حمدان داگالو می‌خواهم اقدامات فعالی برای کاهش تنش‌ها و تضمین امنیت همه غیرنظامیان انجام دهند. تنها راه پیش‌رو بازگشت به مذاکراتی است که از آرمان‌های دموکراتیک مردم سودان حمایت می‌کند.»
چین همچنین ابراز نگرانی کرد و وزارت خارجه پکن از همه طرف‌های سودان خواست برای جلوگیری از تشدید اوضاع آتش‌بس کنند. «عبدی لطیف دهیر»، «دکلان والش» و «آندرس آر.مارتینز» هم در گزارش ۱۶آوریل در نیویورک تایمز نوشتند، درگیری‌ها در پایتخت سودان و در منطقه ناآرام «دارفور غربی» تشدید شده است؛ زیرا ماه‌ها تنش‌های فزاینده بین جناح‌های مختلف نظامی و نیروهای مسلح این کشور به نبردی فراگیر تبدیل شد و امیدهای باقی‌مانده برای گذار به حکومت غیرنظامی را از بین برد. درحالی‌که درگیری‌های مرگبار در سودان امروز دوشنبه وارد سومین روز می‌شود، مشخص نیست چه کسی کنترل این کشور آفریقایی را در دست دارد. هریک از نیروهای مسلح رقیب مدعی هستند که تاسیسات نظامی و غیرنظامی کلیدی را در اختیار دارند. در خارطوم عطر باروت و خاکستر در هوا معلق بود.
«دالیا محمد عبدالمونیم»، یکی از ساکنان محله المرات نزدیک فرودگاه خارطوم، در تماس تلفنی و در جریان غرش جنگنده‌ای که در آسمان می‌چرخید، گفت: «ما نمی دانیم چه اتفاقی می‌افتد.» او و خانواده‌اش صبح یکشنبه از ترس اینکه مبادا گلوله‌ها از پنجره‌ها به آنها اصابت کند، در وسط خانه‌شان جمع شدند.
این هرج‌ومرج یک چرخش هشداردهنده برای سودان بود؛ کشوری بزرگ و استراتژیک که به‌عنوان پلی بین شمال و جنوب صحرای آفریقا عمل می‌کند و تنها چهار سال پیش شاهد خیزش مردمی شادی‌آوری بود که حاکم منفور سه دهه‌ای یعنی عمر حسن البشیر را سرنگون کرد. اما امیدها برای دموکراسی و پایان دادن به انزوای بین‌المللی سودان ۱۸ماه پیش از بین رفت یعنی زمانی که این دو ژنرال قدرتمند برای به‌دست گرفتن قدرت در یک کودتا متحد شدند. این دو ژنرال اکنون با یکدیگر می جنگند.
در همین راستا چند نکته وجود دارد:
الف- شورای امنیت روز یکشنبه بیانیه‌ای صادر و خشونت‌ها را محکوم کرد و از هر دو طرف خواست تا گفت‌وگوها را از سر بگیرند. این نمایش نادری از وحدت بود؛ درحالی‌که پنج عضو دائمی شورا به‌دلیل حمله روسیه به اوکراین به بن‌بست رسیده‌اند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، با همتایان خود در عربستان سعودی و امارات متحده عربی صحبت کرد و گفت که همه آنها بر لزوم مذاکره و پایان فوری درگیری توافق دارند.
ب- روز یکشنبه نشانه‌هایی وجود داشت که نشان می داد جنگ در منطقه دارفور غربی در حال گسترش است. این منطقه جایی است که دولت بشیر بر کارزار خشونت‌بار نسل‌کشی که از سال۲۰۰۳ شروع شد، نظارت داشت. گزارش‌ها از درگیری‌ها در شهرهای بزرگ منطقه و چندین شهر دیگر نگران‌کننده است؛ زیرا دارفور منزلگاه چندین گروه شورشی به‌شدت مسلح است که تحلیلگران نگرانند که در این جنگ فرو روند.
ج- هیچ‌یک از طرفین تمایلی برای ملاقات به‌منظور گفت‌وگو نشان نداده‌اند. ژنرال حمدان به تلویزیون الحدث گفت که هیچ مذاکره‌ای با ژنرال البرهان رئیس ارتش انجام نخواهد شد. او گفت: «ما هیچ توافقی با برهان نداریم. او باید تسلیم شود.» این در حالی است که برهان هم خواستار انحلال این گروه شورشی شده است تا مذاکرات آغاز شود.
د- درحالی‌که سودان که در سال۱۹۵۶ استقلال خود را به دست آورد، بیش از هر کشور آفریقایی دیگر کودتاهای موفقیت‌آمیز داشته است؛ اما هیچ‌یک از آنها درگیر چنین نبرد فشرده و سختی بین دو شاخه از نیروهای مسلح در مرکز پایتخت نبوده است.
