نخست‌وزیری که فقط ۴۵ روز دوام آورد
معمای سقوط لیز تراس
دوران لیز تراس با پنیر و گوشت خوک آغاز شد و با کاهوی پلاسیده به پایان رسید
لیز تراس، نخست وزیر بریتانیا، روز پنج‌شنبه ۲۸مهرماه استعفای خود را اعلام کرد و مُهر پایانی سریع بر دوره‌ای شش‌هفته در مقام نخست‌وزیری زد که با اقتصادی ضعیف آغاز شد و به آشفتگی مالی و سیاسی منجر شد و بیشتر سیاست‌ها وارونه شد. تراس ۴۷ساله، درحالیکه برنامه کاهش مالیاتش به هم ریخته بود، قانون‌گذاران حزب محافظه‌کارش در شورش به سر می‌بردند و دولت هم در دست افرادی بود که نه از او و نه از سیاست‌هایش حمایت می‌کردند، به این نتیجه رسید که دیگر نمی‌تواند حکومت کند و وداع را بر بقا ترجیح داد. به این ترتیب، او به‌عنوان کوتاهمدتترین نخستوزیر تاریخ بریتانیا و آخرین نخست وزیر «ملکه» با قدرت خداحافظی کرد.
«مارک لندلر» و «استفن کاسل» در گزارش ۲۰اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، نخست‌وزیرِ غم‌زده که روی سنگفرش باران‌زده بیرون خیابان شماره۱۰ داونینگ ایستاده بود، گفت: «با توجه به این شرایط، من نمی‌‌توانم ماموریتی را که بر اساس آن توسط حزب محافظهکار انتخاب شده‌‌ام، به انجام برسانم.» نخستوزیر مستعفی در جایی سخنرانی می‌کرد که ۴۴روز پیش در همان‌جا به‌عنوان رهبر جدید انتخاب شد و با مردم بریتانیا سخن گفت. تراس گفت تا زمانی که حزب جانشین او را تا پایان هفته آینده انتخاب کند، در سمت خود باقی خواهد ماند. این یک تقلای فوق‌العاده فشرده و غیرقابل پیشبینی را به راه می‌‌اندازد تا جایگزین او در حزبی شود که هم روحیه‌‌اش تضعیف شده و هم عمیقا از هم گسسته شده است.
در میان نامزدهای احتمالی، بوریس جانسون، نخستوزیر قبلی قرار دارد که پس از برکناری در یک رشته رسوایی‌‌ها، تراس جایگزین او شد. تراس تنها یک روز پس از اینکه در پارلمان اعلام کرد که «من یک مبارز هستم، نه یک آدم سست‌عنصر» (پس از یک جلسه برنامه‌ریزی‌شده و عجولانه در روز پنج‌شنبه با بزرگان حزب، از جمله گراهام بردی، رئیس گروهی از قانون‌گذاران محافظهکار که نقش موثری در انتخاب رهبر حزب دارد) سر تعظیم فرود آورد و جامه نخست وزیری را از تن به در آورد.
این تکان‌دهنده‌ترین اقدام در این یک هفته تحول پرشتاب بود که شامل برکناری وزیر خزانه‌داری تراس یعنی «کواسی کوارتنگ» و خروج تلخ «سوئلا براورمن»، وزیر کشور و چیزی نزدیک به غوغا در پارلمان در چهارشنبه شب می‌شد؛ درحالیکه وزرای کابینه تلاش کردند قانون‌گذاران یاغی توری را مجبور به حمایت از نخستوزیر در رای‌‌گیری درباره این مساله کنند که آیا به ممنوعیت این شکاف هیدرولیکی رای دهند یا خیر؟ این چشم‌انداز نمایشگر این بود که چگونه تراس -سومین نخستوزیر زن پس از مارگارت تاچر و ترزا می - کنترل حزب و دولت خود را از دست داده است. با این حال، تا آن زمان، ماموریت او از بین رفته بود: پیشنهادهای او برای کاهش گسترده و بدون تامین مالی بودجه مالیاتی، بازارهای مالی را به لرزه درآورد و دلیل آن هم ترس از ایجاد حفره‌ای در امور مالی بریتانیا بود.
به نوشته «لندلر- کاسل» این امر باعث شد پوند به یک نقطه نزولی برسد که برای مدت کوتاهی آن را به برابری با دلار نزدیک کرد، بانک انگلستان را مجبور کرد برای جلوگیری از سقوط صندوق‌های بازنشستگی در بازارهای اوراق مشارکت مداخله کند و نرخ بهره وام مسکن را افزایش دهد. هرج و مرج ناشی از آن، بریتانیایی‌ها را ناامید و خسته کرده است و بسیاری متقاعد شده‌اند که کشور در حال خارج شدن از کنترل است. «کریستین کرتو» مهندس گاز که در تعطیلات کاری بود، گفت: «ما در یک بحران اقتصادی، یک بحران سیاسی، یک بحران غذایی و بحران همه چیز هستیم. هر کسی که قرار است جایگزین تراس شود، فکر نمیکنم بتواند تفاوتی ایجاد کند.»
حزب مخالف کارگر خواستار برگزاری انتخابات عمومی فوری شد. اما بر اساس قوانین بریتانیا، محافظه‌کاران ملزم نیستند تا ژانویه۲۰۲۵ این انتخابات را برگزار کنند. اگر تعداد زیادی از قانون‌گذاران محافظه کار به اپوزیسیون بپیوندند، می‌توانند برای برگزاری انتخابات فشار بیاورند؛ اما با توجه به سقوط حمایت از حزب در نظرسنجی‌ها، به تعویق انداختن هرگونه رویارویی با رای‌دهندگان به نفع آنهاست. کنوانسیون سیاسی بریتانیا همچنین به آنها اجازه می‌دهد تا رهبران حزب - و بنابراین نخستوزیر - را با استفاده از کتاب قوانین انعطاف‌پذیر خود تغییر دهند.
موقعیت تراس در روز دوشنبه متزلزل بود؛ چراکه وزیر خزانه‌داری تازه منصوب‌شده او یعنی جرمی هانت، اعلام کرد که دولت آخرین بقایای پیشنهادهای مالیاتی او را ابطال کرده است. درحالیکه هانت جزئیات طرح مالی اصلاح‌شده را در پارلمان ارائه می‌کرد، تراس ساکت پشت سر نشسته بود و لبخندی حاکی از غم بر لب داشت. برای بریتانیا، این فصل دیگری از تشنجات سیاسی است که پس از رای این کشور به خروج از اتحادیه اروپا در سال۲۰۱۶ رخ داد. این کشور به زودی پنجمین نخستوزیر خود را در ۶سال اخیر خواهد داشت. تراس سومین رهبر متوالی است که توسط حزب محافظهکار که به‌عنوان توری نیز شناخته می‌شود، برکنار می‌شود؛ حزبی که اکنون به نظر می‌رسد به جناح‌های متخاصم تبدیل شده و در نظرسنجی‌ها ۳۳درصد از حزب مخالف کارگر عقب افتاده است.
این تحولات سیاسی نیز تنها یک ماه پس از آن رخ می‌دهد که بریتانیا ملکه الیزابت دوم را که هفت‌دهه سلطنت کرد و به‌عنوان لنگر برای کشور عمل کرد، به خاک سپرد. در میان آخرین وظایف رسمی ملکه، انتصاب تراس به‌عنوان نخست وزیر در قلعه بالمورال پس از پیروزی او در رقابت رهبری حزب بود. به این ترتیب، او لقب «آخرین نخستوزیر ملکه» را دریافت کرد. روز پنج‌شنبه، تراس گفت که تصمیم خود را برای کناره‌گیری از قدرت، به اطلاع پادشاه چارلز سوم رسانده است. بنابراین او اولین نخستوزیر در زمان چارلز می‌شود که استعفای خود را تقدیم او کرد. «پیتر رابینز» نیز در گزارش دیگری در ۲۰اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشت، در شبکه‌های اجتماعی بریتانیا با تمسخر گفته می‌شود که دوران لیز تراس با پنیر و گوشت خوک آغاز شد و با کاهوی پلاسیده به پایان رسید.
یکی از استعدادهای تعیین‌کننده تراس به‌عنوان سیاستمدار، تمایل او به استقبال از پیام‌های برانگیزاننده و ارائه تصاویری مناسب - حتی با خطر احمقانه به نظر رسیدن- بوده است. از قضا همین رویکرد بود که به او کمک کرد تا رهبری حزب محافظهکار را به دست آورد، آن هم با لباس‌‌ها و پوشش هایی که ظاهرا برای تداعی مارگارت تاچر طراحی شده بود و اظهاراتی که می‌‌توانست برای آزار میانه‌‌روهای محتاط بر زبان آورده شود. با این حال، این رویکرد او را به یک منبع فوق‌العاده غنی از الگوهای رفتاری تبدیل کرد. یک نویسنده سیاسی بریتانیایی به نام «تام همیلتون» در توییتر کارزار «جام‌جهانی گیف‌های تراس» را به راه انداخت که قدمت آن به سال۲۰۱۷ می‌رسید. دو فینالیست، هر دو با بهره بردن از یک سخنرانی تراس در سال۲۰۱۴ یعنی زمانی که او وزیر کشاورزی بریتانیا بود، به شهرتی بینالمللی دست یافتند آن هم زمانی که دفتر فعالیت سیاسی او در داونینگ‌استریت بسته می‌شد.
رفتار و سخنان گاه عجیب و غریب او محرکی برای ساخت این کلیپ‌ها بود که در فضای مجازی وایرال می‌شد؛ اما شاید تلخ‌ترین اهانت از یک منبع سنتی‌تر بریتانیایی بود: روزنامه «دیلی‌استار». اما توهین دیلی‌استار چه بود که در میان رسانه‌های مجازی و روزنامه‌های بریتانیایی بازتاب یافت؟ روزنامه «دیلی‌استار» چالشی بین لیز تراس و سر کاهو به راه انداخته مبنی بر اینکه کدام‌یک بیشتر دوام می‌آورد. اکونومیست هم مانند دیلی‌استار تراس را با سر کاهو به بازی گرفته است. «دیلی‌استار» و «اکونومیست» می‌نویسند وجه مشترک دوره سیاسی تراس و سرکاهوی پژمرده این است که هر دو تاریخ مصرف دارند.
«چارلی آنجلا» هم الجزیره هم در گزارش ۲۰اکتبر نوشت، انتخاب رهبر جدید بریتانیا ظرف هفته آینده تکمیل خواهد شد. تراس یکی از کوتاهمدتترین نخست‌وزیران بریتانیاست. او نوشت رویدادهای بریتانیا بسیار پرشتاب‌تر از چیزی است که پیشبینی می‌شد. آن ۲۴ساعت پر هرج و مرج با استعفای براورمن شروع شد که اندکی بعد از آن شایعاتی مطرح شد که وی اخراج شده است. به نوشته این گزارشگر، «اکنون سوال این است که چه کسی می‌تواند جایگزین تراس شود؟» رقابت نامزدها روز دوشنبه به پایان می‌رسد. محافظه‌کاران ۳۵۷نماینده در پارلمان دارند. اما نامزدها از این قرار هستند:
۱- ریشی سوناک: وزیر دارایی سابق بریتانیا محبوب‌ترین نامزد در میان قانون‌گذاران محافظهکار است. او در رقابت با تراس بازنده شد. سوناکِ ۴۲ساله سیاست‌های تراس را زیر سوال برده و معتقد بود که این سیاست‌ها موجب افزایش تورم در بریتانیا و بی‌اعتمادی به بازارهای این کشور می‌شود. اما بسیاری از اعراض حزب از کناره‌گیری سوناک در ماه ژوئیه خشمگین هستند؛ زیرا معتقدند شورش در حزب باعث شد که جانسون به زیر کشیده شود.
۲- بوریس جانسون: طالع او زمانی شروع به درخشیدن کرد که در سال۲۰۰۸ به‌عنوان شهردار لندن انتخاب شد. پس از مشکلاتی که برای دیوید کامرون و ترزا می پدید آمد، بخت با او یار شد و در نهایت در سال۲۰۱۹ جامه نخست وزیری بر تن کرد. دو اتفاق مهم در دوره او رخ داد: یکی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا معروف به «برگزیت» و دیگری شیوع کرونا که رسوایی‌هایی را برای او به‌بار آورد. نظرسنجی «یوگاو» نشان می‌دهد که بوریسِ ۵۸ساله بسیار محبوب‌تر از تراس است. با این حال، دو سوم رای‌دهندگانی که از آن سوال شده بود، نگاهی نامطلوب به وی داشتند.
۳- بن والاس: وزیر دفاع بریتانیا از معدود سیاستمدارانی است که از دل‌آشفتگی‌های فعلی بیرون آمده و شخصیتی قابل اعتبار یافته است. او وزیر دفاع جانسون و تراس بود و در زمره رهبران جهانی بود که در واکنش به تهاجم روسیه به اوکراین نقش رهبری داشت. او اوایل سال جاری بسیاری را با گفتن اینکه در سودای «رهبری» نیست، غافلگیر کرد. او تاکید کرد که مایل است بر کار فعلی خود تمرکز داشته باشد. وقتی از او پرسیده شد اگر نامزد حزب برای نخست‌وزیری شود آیا آن را می پذیرد یا خیر، گفت: «آن را رد نمیکنم». در نظرسنجی سایت ConservativeHome او ۵/ ۸۵درصد نرخ محبوبیت به‌دست آورد که فراتر از هر رقیب بالقوه دیگری است.
۴- پنی موردانت: او نیز وزیر دفاع اسبق است که از حامیان پرشور ترک اتحادیه اروپا بود و نیز از جمله چهره‌های مهم کارزار «ترک اروپا» در سال۲۰۱۶ بود. این چهره ۴۹ساله از محتمل‌ترین نامزدهای جانشینی جانسون بود. با این حال، برخی انتقاداتی را متوجه او ساخته و وی را به ناکارآمدی در نقش‌های پیشینی دولتی متهم می کنند.
۵- کِمی بادونوچ: وزیر تجارت بینالمللی هم در رقابت‌های پایانی بر سر نخست‌وزیری وارد معرکه رقابت‌ها شد. او در سمت جناح راست حزب محبوبیت دارد. او از بازار آزاد و دولت محدود سخن می‌گوید و حمایت «مایکل گوو» را به‌دست آورد.
۶- سوئلا براورمن: وزیر کشور سابق هم به دردانه جناح راست حزب محافظه کار تبدیل شده است. او در دولت جانسون دادستان کل بود و به‌دلیل ارسال اسناد رسمی با ایمیل شخصی خود استعفا داد.
۷- جرمی هانت: پس از فروپاشی برنامه‌های اقتصادی تراس و کناره گیری کوارتنگ، تراس به هانت روی آورد که پیش‌تر وزیر بهداشت و وزیر خارجه بود. برخی در مجلس عوام به هانت به‌عنوان «نخستوزیر واقعی» می‌نگرند.
