«رشید» رئیس‌جمهور، «السودانی» نخستوزیر شد
خروج عراق از بنبست سیاسی؟
قانون‌گذاران عراقی، سیاستمدار کُرد، عبداللطیف رشید را به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید این کشور انتخاب کردند و راه را برای تشکیل دولت جدید و پایان دادن به یک سال بنبست- هرچند با اصابت موشک به ساختمان پارلمان- هموار کردند.
«محمود عبدالواحد»، گزارشگر الجزیره در گزارش ۱۳اکتبر در همین رابطه نوشت، یک مقام مجلس گفت که رشید پس از دو دور رای‌گیری در پارلمان در روز پنج‌شنبه، جایگزین برهم صالح به‌عنوان رئیس دولت شد و بیش از ۱۶۰رای در مقابل ۹۹رای (برهم صالح) به‌دست آورد. بنا بر گزارش‌ها، صالح هنگام جمع‌آوری آرا از ساختمان پارلمان خارج شد. محمد شیاع السودانی، سیاستمدار شیعه، به‌سرعت به‌عنوان نخستوزیر منصوب شد و وظیفه آشتی با جناح‌های شیعه و تشکیل دولت را پس از یک‌سال بنبست بر عهده گرفت. السودانی جایگزین مصطفی الکاظمی شد. در نظام تقسیم قدرت عراق، ریاست‌جمهوری متعلق به کردهاست؛ درحالی‌که نخست‌‌وزیری در اختیار شیعیان است و ریاست مجلس هم در اختیار اهل سنت است.
عبدالواحد در گزارشی از بغداد گفت که انتخاب رشید نشان میدهد که «این فصل رقابت در پارلمان عراق به پایان رسیده است»، درحالی‌که اشاره کرد که تشکیل دولت همچنان می‌تواند یک نبرد دشوار باشد. سودانی ۵۲ساله که از حمایت چارچوب هماهنگی برخوردار است، ۳۰روز فرصت دارد تا دولت تشکیل دهد؛ کاری دشوار که مستلزم پیروزی بر افراد وابسته به مقتدی صدر، رهبر بانفوذ شیعه است. آخرین بنبست سیاسی پس از آن آغاز شد که صدر به‌عنوان بزرگ‌ترین برنده در انتخابات پارلمانی اکتبر۲۰۲۱ ظاهر شد؛ اما نتوانست حمایت کافی برای تشکیل دولت را به‌دست آورد. صدر در ماه اوت آنچه را که «خروج نهایی» خود از سیاست خواند، اعلام کرد که منجر به تظاهراتی شد که حداقل ۳۰کشته برجای گذاشت.
در ماه ژوئیه، زمانی که السودانی برای اولین‌بار برای نخست وزیری پیشنهاد شد، معترضان مورد حمایت صدر نیز به پارلمان یورش بردند. این بنبست باعث شد که هر دو طرف اردوگاه‌های اعتراضی را در منطقه سبز بغداد برپا کنند. این گزارشگر همچنین نوشت، رقابت شدیدی بین دو حزب اصلی اقلیم کردستان عراق - حزب دموکرات کردستان (KDP) و رقیب سنتی آن، اتحادیه میهنی کردستان (PUK) - در انتخابات ریاست‌جمهوری وجود داشت. انتخاب رشید نگرانی‌‌ها را درباره تشدید تنش‌‌ها بین حزب دموکرات کردستان و میهنی کردستان که در دهه ۱۹۹۰ درگیر جنگ داخلی بودند، افزایش میدهد.
با این حال، پیش از جلسه مورد انتظار، حداقل ۹موشک ساختمان پارلمان را در داخل منطقه سبز هدف قرار دادند و حداقل پنج نفر را مجروح کردند. این اولین‌بار نیست که ساختمان پارلمان هدف حملات موشکی قرار می‌گیرد. این حمله به سرعت توسط سفیران ایالات متحده و بریتانیا در عراق محکوم شد. در ۲۸سپتامبر، سه موشک منطقه سبز را هدف قرار دادند. رشید و السودانی هر دو سابقه طولانی در سیاست عراق دارند. رشید از سال۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ وزیر منابع آب بود و از آن زمان به‌عنوان مشاور رئیس‌جمهور خدمت می‌کرد. او به کردی، عربی و انگلیسی صحبت می‌کند. السودانی پس از حمله آمریکا به عراق در سال۲۰۰۳ در رهبری سیاسی شیعه به شهرت رسید. در سال۲۰۱۰، او فعالیت سیاسی خود را در بغداد آغاز کرد و در دولت نخستوزیر نوری المالکی رشد کرد و وزیر حقوق بشر، سپس امور اجتماعی و سپس صنعت شد. رشید و السودانی هر دو به مالکی، دشمن دیرینه صدر نزدیک هستند.
«شاون یوان» هم در گزارش دیگری در ۱۳اکتبر در الجزیره نوشت، انتخاب عبداللطیف رشید به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید عراق به ماه‌ها بنبست سیاسی پایان داد و اکنون توجه به تشکیل دولت معطوف شده است؛ کاری که سیاستمداران از زمان انتخابات عمومی اکتبر گذشته قادر به انجام آن نبوده‌اند. اما پرسش محوری گزارشگر الجزیره این است که اساسا «السودانی کیست؟».یوان در گزارش خود می‌افزاید، السودانی در سال۱۹۷۰ در جنوب عراق به دنیا آمد. هنگامی که ۱۰ ساله بود، پدرش به اتهام عضویت در حزب الدعوه اسلامی، توسط رژیم صدام حسین اعدام شد. او بعدا در سال۱۹۹۱ به قیام های شیعیان پیوست به امید سرنگونی صدام. در تمام این مدت، زمانی که بسیاری از عراق برای پناه بردن به کشورهای دیگر فرار کردند، السودانی در این کشور ماند.
«مهند عدنان» یک سیاستمدار مقیم عراق، گفت: «کسانی که در عراق ماندند درک بهتری از واقعیت‌‌های عراق داشتند.» پس از حمله آمریکا به عراق در سال۲۰۰۳ که صدام را سرنگون کرد، السودانی مواضع مختلفی را در دولت‌های محلی و مرکزی گرفت. در سال۲۰۰۴، شهردار شهر اماره و سپس فرماندار استان زادگاهش میسان شد. وی بعدا در چندین وزارت‌خانه در دولت‌های نوری المالکی و حیدر العبادی از جمله وزیر حقوق بشر از سال۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ و به‌عنوان وزیر کار و امور اجتماعی از سال۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ خدمت کرد.در سال۲۰۲۰، به دنبال تظاهرات گستردهای که با هدف تغییر سیستماتیک در سیاست عراق انجام شد، السودانی از حزب الدعوه استعفا داد که دبیر کل آن، مالکی، با اتهامات فساد درگیر شده بود.
دقیقا اینکه چه چیزی او را وادار به ترک حزب الدعوه اسلامی کرد، مشخص نیست. با این حال بسیاری گفته‌اند که این امر بیشتر به‌دلیل تمایلش به پیشبرد حرفه سیاسی خود به جای کنار گذاشتن کلی موضع ایدئولوژیک حزب الدعوه بوده است. مهند عدنان گفت: «حال و هوای [عمومی] این بود که عراق یک نخستوزیر مستقل می‌خواهد. بنابراین او از حزب الدعوه استعفا کرد تا خود را به‌عنوان یک نامزد مستقل در دسترس قرار دهد. او نمی‌‌خواست آینده سیاسی خود را به‌خطر بیندازد، بلکه می‌‌خواست خود را برای نخست‌‌وزیری آماده سازد.»
درحالی‌که پارلمان عراق در تلاش برای یافتن جانشینی برای عادل عبدالمهدی (نخستوزیر سابق، پس از استعفای او از سمت خود در اواخر سال۲۰۱۹ در پی تظاهرات گستردهای خونین) بود، السودانی در کنار مصطفی الکاظمی، نخستوزیر وقت، مورد بررسی قرار گرفت. السودانی اکنون رهبر حزب سیاسی جنبش فرات است که در انتخابات سال گذشته سه کرسی در پارلمان به‌دست آورد و بعدا وارد چارچوب هماهنگی شیعیان شد که بزرگ‌ترین بلوک رقیب صدر در پارلمان بود.
