کابینه جدید صهیونیست‌ها چه در سر دارد؟
سقوط نتانیاهو
عکس: AFP
روز یکشنبه ۲۳ خرداد سرنوشت یکی از دیرپاترین نخست‌وزیران اسرائیل رقم خورد. در این روز بنیامین نتانیاهو پس از ۱۲ سال حضور در قدرت از خیابان «بالفور» خداحافظی کرد و کرسی نخست‌وزیری را به نفتالی بنت سپرد. نتانیاهو «نخستوزیر مسلط اسرائیل» در دهه گذشته بود. پارلمان این رژیم، کنست، سرانجام روز یکشنبه رأی اعتماد خود را به کابینه جدید داد تا نتانیاهو رسما از قدرت کنار گذاشته شود و کابینه جدید استقرار یابد. ریچارد پرز پنا در گزارش ۱۳ ژوئن برای نیویورک تایمز (که همواره به‌روزرسانی می‌شد) نوشت، رأی اعتماد کنست به کابینه جدید ۶۰ به ۵۹ و همراه با یک رأی ممتنع بود. پس از رأی اعتماد، بنت احوالپرسی مختصری با نتانیاهو کرد و به سوی جایگاه رفت تا برای دو سال اول نخست‌وزیری سوگند یاد کند. دو سال دوم هم یاییر لاپید بر جای او خواهد نشست «دنیای‌اقتصاد» در چند روز گذشته گزارش‌های زیادی را به تحولات اسرائیل اختصاص داده بود، از جمله «مرد پشت‌پرده حکومت آینده اسرائیل» که روز دوشنبه ۲۴ خرداد منتشر شد). کابینه جدید متشکل از هشت حزب کوچک با ایدئولوژی‌های مختلف است که وجه اشتراکشان مخالفت با نتانیاهو بود. پایان دادن به حکومت دیرپای نتانیاهو شاید بتواند بن‌بست سیاسی که این رژیم دو سال در آن گرفتار شده را پایان دهد. بنت در سخنرانی قبل از رأی اعتماد، ائتلاف خود را پادزهری برای بن‌بست نامید. او افزود:«ما قطار را قبل از برخورد متوقف کردیم. زمان آن رسیده که رهبران متفاوتی از تمام احزاب و از تمام بخش‌های جامعه داشته باشیم تا این دیوانگی را متوقف سازیم.» پیش از تشکیل این کابینه شکننده، نتانیاهو سخت در تلاش بود تا مانع تشکیل آن شده و حتی پیش از ادای سوگند در صدد به زیر کشیدن آن بود اما در نهایت، کنست رأی اعتماد خود را داد و نتانیاهو هم چاره را در خروج از قدرت دید. اکنون مساله این است که در چه شرایطی به پرونده‌های فساد او رسیدگی خواهد شد. گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌افزاید، حتی با وجود خروج وی از قدرت و باز بودن پرونده‌های فسادش، نتانیاهو در مدت تقریبا ۱۵ سالی که در قدرت بود ( که۱۲ سال آن به صورت پیاپی بود) توانسته بسیاری از سازوکارها را تعیین کند. او همچنین نیرویی جدی در شطرنج سیاست اسرائیل است و چه بسا بتواند در روند کار کابینه جدید هم اخلال ایجاد کند.
این گزارشگر می‌افزاید، کابینه جدید برخی از جدی‌ترین اختلافات را کنار گذاشته و بر سر اشتراک‌ها به تفاهم رسیده که یکی دیگر از وجوه اشتراک بازسازی اقتصادی است. ایزابل کرچنر هم در گزارشی دیگر در نیویورک‌تایمز در همان تاریخ نوشت، نفتالی بنت کارآفرین سابق در حوزه های‌تک بوده که به دلیل دیدگاه‌های تند در مورد فلسطین شناخته شده است. او منکر چیزی به نام «دولت فلسطین» و معتقد است که اسرائیل باید بیشتر اراضی اشغالی غربی را ضمیمه خاک خود سازد. او فرزند یک مهاجر ثروتمند آمریکایی است که ۴۹ سال دارد و هشت سال پیش وارد پارلمان اسرائیل شد. با این حال، در عرصه بین‌المللی نسبتا بی‌‌تجربه و ناشناخته است. همین مساله موجب اما و اگرهایی در میان مقام‌ها و توده مردم در این رژیم شده است. کرچنر معتقد است بنت که پیش‌تر رئیس کارکنان نتانیاهو بود، اغلب راست‌گراتر و تندتر از رئیس سابق خود تصور می‌شود. حتی برخی به او لقب «افراط‌گرا» و «فرصت‌طلب» داده‌اند. متحدانش می‌گویند او بیشتر عملگرا و کمتر ایدئولوژیک است و وجه تمایزش با نتانیاهو این است که اشتیاقی ندارد که مخالفان خود را اهریمنی نشان دهد.
بنت یکی از عجایب صحنه سیاست اسرائیل است: از یک سو فاقد تجربه سیاسی- بین‌المللی مانند رئیس سابق خود و دیگر رهبران این رژیم است و از سوی دیگر، حزب او یامینا فقط هفت کرسی از ۱۲۰ کرسی را در کنست به دست آورد. او اولین نخست‌وزیری است که «کیپا» (عرق‌گیر سفید) بر سر می‌گذارد. با این حال، این راستگرای مذهبی رهبر کابینه‌ای است که تا حد زیادی سکولار است. او همچنین رهبر کابینه‌ای شکننده است و مخالفانش اکنون ایده‌های او در مورد شهرک‌سازی‌ها و الحاق را زیر سوال می‌برند. دیوید هالفینگر هم در گزارش ۱۳ ژوئن در نیویورک تایمز تمرکز خود را بر ظهور و سقوط نتانیاهو قرار داده است. او نوشت، نتانیاهو در آمریکا درس خواند، انگلیسی «ساحل شرقی» را به روانی حرف می‌زد و همواره نسبت به تروریسم و ایران هسته‌ای هشدار می‌داد و در دهه ۹۰ وارد سیاست در اسرائیل شد. او سیاستمداری است که شهروندان این رژیم هرگز مانند او را در هیچ دوره‌ای ندیده‌اند. او به‌عنوان دیرپاترین نخستوزیر اسرائیل در افواه عمومی یهودیان همچون «پادشاه داوود» در تورات شناسانده می‌شد. او چنان پای خود را در قدرت سفت کرده بود که مخالفانش به او لقب «جادوگر» داده بودند.
نتانیاهو نیز پدیده‌ای عجیب در سیاست بود. او با روسای‌جمهور دموکرات در آمریکا سر ناسازگاری داشت اما با ترامپ چنان گرم گرفته بود که گویی یک روح در دو بدن هستند. در این دوران کار به جایی رسید که مذاکرات صلح متوقف شد، فعالیت دفتر تشکیلات خودگردان در آمریکا تعلیق، حضور یهودی‌ها در اراضی غربی بیشتر و با فلسطینی‌ها به مثابه یک تهدید امنیتی برخورد شد. در حالی که رابطه با فلسطین در دوران نتانیاهو به پایین‌ترین سطح رسید اما هم زمان رابطه با چهار کشور عربی بهبود یافت و برای برهه‌ای مساله فلسطین به حاشیه رفت. با این حال، او چهره‌ای «قطبی‌ساز» است، مخالفان و دشمنان را خائن، ضداسرائیل و ضد یهود می‌نامد، دغدغه‌اش فقط قدرت است و به‌کارگیری تاکتیک‌های خیابانی برای ماندن در قدرت. نتانیاهو توانست رکورد دیوید بن گوریون در قدرت را بشکند. او کسی بود که با چهار انتخابات پیاپی در دو سال، کشورش را خسته و فرسوده کرده است.
کابینه جدید و ایران
در جلسه فوق‌العاده کنست، (پارلمان اسرائیل) برای رای اعتماد به کابینه ائتلافی جدید، رهبران احزاب سخنرانی‌های تندی کردند. نفتالی بنت گفت کابینه او اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند و تلاش برای احیای برجام و احتمال بازگشت آمریکا به این توافق را «اشتباه» خواند و گفت هنوز خاورمیانه از آسیب‌های توافق هسته‌ای «که پول زیادی در اختیار ایران گذاشت» بهبود نیافته است. او برنامه هسته‌ای ایران را «یکی از چالش‌های اصلی» کابینه ائتلافی جدید دانست و گفت اسرائیل بخشی از برجام نیست و «حق آزادی‌عمل کامل» در مقابل ایران دارد. مواضع بنت در مورد ایران امتداد مواضع نتانیاهو است. چنین است که برخی پا را فراتر گذاشته و می‌گویند روح نتانیاهو در وجود وی حلول کرده است. بنت اگر در سیاست خارجی به‌ویژه در مورد ایران تندروتر از نتانیاهو نباشد کمتر از او نخواهد بود. بنت همچنین در سخنرانی خود از حمایت آمریکا از اسرائیل در جریان درگیری‌های اخیر غزه قدردانی کرد اما در مقابل ایران موضعی مشابه نتانیاهو در پیش گرفت.
بنت، رهبر حزب راستگرای یمینا پیش از این هم همواره مواضعی تند علیه ایران و برجام داشته است. مقابله با ایران در کنار تنش‌ها میان اسرائیل و فلسطینی‌ها از جمله چالش‌های مهم بنت در کابینه ائتلافی بعدی اسرائیل خواهد بود. او در شرایطی به نخست‌وزیری اسرائیل می‌رسد که مذاکرات وین برای احیای برجام با بازگشت آمریکا به این توافق و ازسرگیری تعهدات کامل ایران در برجام در حال برگزاری است. بنت در بخش دیگری از سخنان خود در کنست اعلام کرد اسرائیل اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. نخستوزیر جدید اسرائیل گفت که دست کشورش برای هر نوع اقدامی در این زمینه باز است. او ادعا کرد که جمهوری اسلامی ایران علاوه‌بر این «پایگاه‌های خود را در سوریه، نوار غزه و یمن گسترده است.» بنت به حماس که بر نوار غزه حاکم است هشدار داد، در صورتی‌که بار دیگر دست به حمله به اسرائیل بزنند، با «دیوار آهنین» روبه‌رو خواهند شد. نتانیاهو هم در جلسه پارلمانی روز یکشنبه گفت: «اگر ما باید به اپوزیسیون برویم، خواهیم رفت. اما امروز در ایران با دیدن دولت ضعیف و سازشگری که در اسرائیل به روی کار آمده است و نخواهد توانست مانند دولت من دربرابر آمریکا و جامعه بین‌المللی بایستد، جشن گرفته اند.» نتانیاهوی ۷۱ ساله همچنین خطاب به تهران به زبان انگلیسی گفت: We will be back soon (به‌زودی باز خواهیم گشت).
واکنش‌ها به انتخاب بنت
جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده، پس از انتخاب نفتالی بنت به‌عنوان نخستوزیر جدید اسرائیل در شامگاه یکشنبه، ۲۳ خرداد، با صدور بیانیه‌ای به او تبریک گفت. وی در تماس تلفنی با بنت نیز درباره روابط دو کشور و همچنین مسائل امنیتی از جمله ایران با او گفت‌وگو کرد. روزنامه جروزالم‌پست با اعلام این خبر نوشت که بایدن در این تماس تلفنی تاکید کرد که «ایالات‌متحده همچنان به حمایت از امنیت اسرائیل با اطمینان ادامه خواهد داد» و افزود که دولت آمریکا خود را به همکاری با کابینه جدید اسرائیل متعهد می‌داند. در تماس تلفنی رئیس‌جمهوری آمریکا با نخستوزیر جدید اسرائیل، دو طرف توافق کردند که درباره کلیه مسائل امنیتی منطقه از جمله درباره ایران از نزدیک همفکری کنند. بایدن همچنین تاکید کرد که دولتش کاملا متعهد است به اینکه با اسرائیل برای پیشبرد امنیت، ثبات و صلح برای اسرائیلی‌ها، فلسطینیان و مردم سراسر منطقه به‌طور گسترده‌تر فعالیت کند.کارشناسان انتظار دارند روابط میان اسرائیل و آمریکا که در دوره نتانیاهو دچار آسیب شده بود، در عصر جدید ترمیم شود. اما برخی واقعیت‌های حاکم بر اقتصاد و سیاست خارجی تل‌آویو نشان‌دهنده آن است که انتظار تحول بزرگ در روابط دوجانبه محدود خواهد بود. میزان وابستگی اقتصاد اسرائیل به کمک‌های مالی آمریکا از ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی به حدود یک درصد رسیده است. در عین حال اسرائیل در طول یک دهه گذشته تلاش کرده است که به سبد سیاست خارجی خود تنوع بخشد و از همین‌رو نتانیاهو سیاست خارجی دوستی با دیگران از جمله روسیه، چین و برخی کشورهای عربی منطقه را پیگیری کرده است. در عین حال، در یک دهه گذشته شاهد تغییر اولویت‌های جامعه اسرائیل از مقولاتی نظیر صلح به سمت مولفه‌های داخلی همچون اقتصاد و امنیت هستیم. این متغیرها انتظار تکرار روابط کیفی میان واشنگتن و تل‌آویو را همچون دوران پیش از نخست‌وزیری نتانیاهو محدود می‌کند. در واکنش به اقدام حمایتی دولت ایالات‌متحده، نفتالی بنت، نخستوزیر جدید اسرائیل نیز در حساب توییتری خود نوشت: «متشکرم آقای رئیس‌جمهور، مشتاقانه منتظر همکاری با شما برای تقویت روابط هستم.» شماری دیگر از مقامات ایالات‌متحده و دیگر کشورها نیز انتخاب نفتالی‌بنت به‌عنوان نخستوزیر جدید اسرائیل را تبریک گفته و آمادگی خود برای همکاری با دولت جدید اسرائیل را ابراز کرده‌اند. کامالا هریس، معاون جو بایدن، روز دوشنبه در توییتی نوشت: «ما مشتاقانه منتظر همکاری نزدیک با دولت جدید اسرائیل برای ایجاد پیوندهای محکم بین دو کشورمان و پیشبرد امنیت و صلح برای اسرائیلی‌ها و فلسطینیان هستیم.» همزمان، پنتاگون اعلام کرد که لوید آستین، وزیر‌دفاع آمریکا نیز انتخاب بنی گانتس به‌عنوان وزیر دفاع در دولت جدید را تبریک گفته و اعلام کرده است که «منتظر ادامه همکاری و گفت‌وگوی مهم با آقای گانتس برای تعمیق همکاری راهبردی ایالات‌متحده و اسرائیل است.» جاستین ترودو نخستوزیر کانادا، بوریس جانسون نخستوزیر بریتانیا و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نیز در توییت‌های جداگانه انتخاب نفتالی بنت را تبریک گفته و ابراز امیدواری کرده‌اند که بتوانند برای پیشبرد صلح در منطقه با همدیگر همکاری کنند. رئیس‌جمهوری روسیه نیز انتصاب نفتالی بنت به نخست‌وزیری رژیم صهیونیستی را به وی تبریک گفت. ولادیمیر پوتین در بیانیه خود خاطرنشان کرد که روابط بین مسکو و تل‌آویو ماهیت دوستانه دارد.
