«شی‌جین‌پینگ» استراتژی چرخه دوگانه را برای ۵ سال آینده مطرح کرد
تغییر ریل اقتصاد چین پس از ۴۰ سال
عکس: AFP
«شی جین پینگ»، رئیس‌جمهور چین، از این سفرهای اخیر خود استفاده کرد تا یک هشدار را برجسته سازد: این کشور باید اقتصاد خود را احیا کرده و سر و سامان بخشد تا در دنیای نامطمئن پساکرونا، در دنیای کاهش تقاضا و خصومت روزافزون، خودکفایی و استقلال بیشتری داشته باشد. رهبر چین می‌گوید، کشورش برای کاهش وابستگی به اقتصادهای متزلزل خارجی از مردم خود می‌خواهد تا بیشتر خرج کنند و تولید‌کنندگانش هم خلاقیت بیشتری داشته باشند. اظهارنظرهای فشرده و رسمی رسانه‌های رسمی چین در مورد استراتژی «شی» می‌گویند چین باید آماده نزاع بیشتر با ایالات‌متحده‌ای باشد که می‌تواند دسترسی این کشور به مصرف‌کنندگان، سرمایه گذاران و دانش فنی آمریکایی را به خطر اندازد.
«کریس باکلی» در گزارش ۷ سپتامبر برای نیویورک تایمز نوشت، «شی» خطاب به اقتصاددانان برجسته‌ای که اواخر ماه گذشته به دفتر اصلی حزب کمونیست چین در پکن آورده شده بودند، گفت:«جهان وارد یک دوره تلاطم و تحول شده است. ما با یک محیط خارجی مواجه هستیم که در آن باد و جریان‌های مخالف از روبه‌رو می‌وزد.» رهبر چین افزود، چین باید «در سریع‌ترین زمان ممکن، موفقیت‌هایی در فناوری‌های حساس به وجود آورد.» رئیس‌جمهور چین ابتکار جدید خود را استراتژی «چرخه دوگانه» نامیده است. این عنوان بزرگ تکنوکراتیک- که ابتدا در ماه می «شی» از آن استفاده کرد- به این معناست که چین باید به چرخه قویِ تقاضا و ابتکار داخلی به‌عنوان موتور [اول] محرک اقتصادی روی آورد در حالی که بازارها و سرمایه‌گذاران خارجی را به مثابه موتور دوم رشد حفظ کند. نزد برخی، ابتکار جدید «شی» به مثابه بازتنظیم خوش نمای تلاش‌های طولانی برای اصلاح اقتصاد چین می‌ماند. رهبران چین لااقل از سال ۲۰۰۶ به این سو وعده داده‌اند که سهم مصرف داخلی در فعالیت اقتصادی را بیشتر سازند، وابستگی به صادرات را کاهش و زیرساخت‌های کافی را- با موفقیت‌هایی متفاوت- ایجاد کنند.
اما «شی» به‌دنبال این است که استراتژی جدیدش جدی گرفته شود، هرچند پیامدهایش هنوز مبهم باشد. وی این را به مثابه ضرورت مهم امنیتی برای تداوم رشد چین در دوره تلاطم جهانی مطرح کرده است و اینکه این فوریت جدید ژئوپلیتیکی فشار را بر مقام‌ها برای نشان دادن نتایج ملموس افزایش می‌دهد. «یائو یانگ»، رئیس دانشکده ملی توسعه در دانشگاه پکن، در پاسخی ایمیلی به سوال نیویورک تایمز می‌گوید:«این سیاست، به ویژه با وخیم شدن روابط چین و آمریکا، ارتباط زیادی با تغییر محیط بین‌المللی چین دارد». او افزود:«چین باید برای بدترین سناریو آماده شود؛ سناریویی که در آن ایالات‌متحده، چین را در حوزه‌های خاصی از فناوری گوشه رینگ می‌فرستد». مقام‌ها و متخصصان چینی هم پیشنهادها و طرح‌های «مختلفی» ارائه می‌دهند و همزمان تلاش می‌کنند تا استراتژی «شی» را عملیاتی و محقق سازند. برخی به دولت اصرار می‌ورزند که حمایت از شرکت‌های فناوری چینی را افزایش دهد. برخی دیگر خواستار کاهش موانع برای سرمایه‌گذاران خارجی شده‌اند تا به تضمین این مساله کمک کند که چین همچنان دوستان خود را حفظ کرده و از آنها نَبُرد. فرمول رشد چین همواره در حال تکامل بوده است، هرچند از نظر برخی اقتصاددانان این تکامل بسیار کند و آهسته بوده است. صادرات نسبت به یک دهه پیش نقش بسیار کمتری در رشد اقتصادی دارد اما تغییر به سوی الگوی مصرف داخلی افزایشی بوده است. چین به واردات تکنولوژی، محصولات و انرژی وابسته است و همین مساله بر نگرانی‌های دولت در مورد آسیب پذیری خارجی افزوده است.
«یو یونگ دینگ»، اقتصاددان در پکن که پیش تر مشاور بانک مرکزی چین بود در یک مصاحبه تلفنی گفت:«سیاست‌های مدام در حال تغییر از سوی دولت ترامپ اهمیت این مساله را برای ما روشن کرده است». او در این مصاحبه همچنین بر «مصرف داخلی» که از سوی «شی» مطرح شده تاکید داشت. او می‌گوید: «ممکن است سرعت سازگاری خود را افزایش دهیم.» رئیس‌جمهور چین گفته است که «چرخه دوگانه» برنامه پنج ساله توسعه بعدی چین را شکل می‌دهد که در اواخر سال جاری نهایی و سال آینده اجرا می‌شود. جلسه رهبران حزب کمونیست در ماه اکتبر به احتمال زیاد بیشتر آنچه «شی» برای آن برنامه در ذهن داشته را آشکار خواهد کرد. رهبران به‌دنبال چکش‌کاری و حک و اصلاح پیشنهادهای مختلف هستند تا هر چه بهتر اهداف و برنامه‌های ۵ ساله «شی» را اجرایی و عملیاتی سازند. نکته محوری در بحث‌های آنها این است که چگونه چین باید محدودیت‌های ایالات‌متحده و سایر اقتصادهای پیشرفته که به‌طور فزاینده‌ای نسبت به چین ناامید و محتاط شده‌اند را کنترل کند. در آخر، ترجیح «شی» برای استیلای دولت احتمالا تعیین این است که چه پیشنهادی به خط‌مشی سیاسی تبدیل شود. «ژو نینگ»، معاون رئیس در موسسه مالی پیشرفته شانگهای، در مصاحبه‌ای گفت: «فکر می‌کنم چین هم در حال آماده‌سازی برای میزانی از جدایی است. در بیشتر پروپاگانداها، چرخه مصرف داخلی بسیار بیشتر از چرخه خارجی مورد توجه قرار می‌گیرد». در حالی این استاد چینی سخن از «جدایی» مطرح می‌کند که رئیس‌جمهور آمریکا هم پیش‌تر گفته بود: «هنگامی که به واژه جدایی اشاره می‌کنید، در واقع به واژه بسیار جالبی اشاره دارید. در حال حاضر میلیاردها دلار از دست می‌دهیم و اگر با چینی‌ها مبادله تجاری نداشته باشیم، دیگر این چند میلیارد دلار را از دست نخواهیم داد. به این مساله، جداکردن می‌گویند و بهتر است از همین الان این روند را آغاز کنید.» ترامپ همچنین گفته بود: «اگر اقتصادهای آمریکا و چین با یکدیگر مبادله تجاری نداشته باشند، آمریکا پولی را از دست نخواهد داد.» در هر حال، برنامه سفر اخیر «شی» نشان دهنده یک استراتژی گسترده‌تری است که او در نظر دارد برای چین ترسیم کند در حالی که ایالات‌متحده و دیگر قدرت‌های غربی عمدتا درگیر بحران کرونا هستند. او در اواخر ژوئیه از زمین‌های کشاورزی مسطح و حاصلخیز شمال غربی چین هم بازدید کرد و از این مساله سخن گفت که کشور باید بتواند خود را تغذیه کند. او در استان «آنهویی» در مرکز چین، از یک مرکز نوآوری فنی دیدار کرد و در آنجا به او موبایل‌های «امنیت کوانتومی» نشان داده شد؛ تراشه‌های کوچک و دیگر نمادهای قدرت و جسارت تکنولوژیک داخلی. به نوشته روزنامه مردم، ارگان اصلی حزب کمونیست، «شی» طی دیدار از آنهویی اعلام کرد که کشور «با محیطی خارجی مواجه است که در آن بازار جهانی در حال کوچک شدن است». صادرات چین از شوک ماه‌های اول کرونا اندکی بهبود یافته است اما رئیس‌جمهور چین هشدار داد که چشم انداز بلندمدت نامشخص است. رهبر چین افزود که تلاش‌های فراوان چین برای بازسازی اقتصاد خود «یک حرکت استراتژیک بلندمدت» بوده است. گویا داشت تردیدها را در مورد عزم خود کنار می‌زد.
«وانگ ون»، رئیس اجرایی موسسه مطالعات مالی چونگ یانگ که یک اتاق فکر در پکن است، در مصاحبه‌ای گفت که برنامه «شی» احتمالا اقدامات بیشتری برای حمایت از صنایع داخلی مانند گردشگری را به‌دنبال دارد و حمایت بیشتری هم از منابع جدید انرژی جهت جابه‌جایی واردات به عمل می‌آورد. او می‌گفت، این استراتژی جدید به یک برنامه بلندپروازانه‌تر از گسترش هزینه‌های مصرف‌کنندگان اشاره دارد. برای افزایش مصرف داخلی، دولت چین مجبور است با جابه‌جایی ثروت به خانوارهای عادی، نابرابری را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. بعید است فقیرترها در صورت نداشتن درآمد قابل استفاده و صرفه‌جویی در هزینه‌های اضطراری، آزادانه هزینه کنند. این می‌تواند مستلزم تغییرات اجتماعی و اقتصادی دشواری باشد که با مقاومت رسمی روبه‌رو شده است. فرمان جدید «شی» همچنین درخواست‌های چند دهه‌ای برای از بین بردن موانع دیوان‌سالاری را احیا کرده است؛ موانعی که کار برای ساکنان روستایی در شهرها را برای تامین مراقبت‌های پزشکی یا فرستادن فرزندان خود به مدارس دشوار ساخته است.
