شاهزاده‌های ارشد سعودی بازداشت شدند
حذف ناگهـانی رقبای «بن‌سلمـان»
«احمد بن‌عبدالعزیز»، برادر ملک سلمان پادشاه عربستان، پسرش «نایف بن احمد بن‌عبدالعزیز» رئیس سازمان اطلاعات و امنیت نیروی زمینی و شاهزاده «محمد بن‌نایف»، ولیعهد سابق و برادرش «نواف بن‌نایف» از جمله دستگیرشدگان هستند. ولیعهد عربستان که در رسانه‌های انگلیسی به «MbS» معروف است، آنها را به «خیانت از طریق طراحی یک کودتا» متهم کرده است. «دیوید. دی. کرک پاتریک» و «بن هوبارد» در گزارش ۷ مارس در نیویورک‌تایمز نوشتند، این بازداشت‌ها جدیدترین نشانه از تمایل ولیعهد برای اتخاذ اقدامات فوق‌العاده برای کنار زدن و تار و مار کردن رقبا و تثبیت قدرت از سوی اوست. این گزارشگران می‌افزایند، محمد بن‌سلمان، اولین‌بار «مشت آهنین» خود را در سال ۲۰۱۷ نشان داد زمانی که صدها تن از اعضای خانواده سلطنتی و تاجران ثروتمند سعودی را در هتل ریتز-کارلتون در راستای مبارزه با فساد زندانی کرد. سال بعد یعنی در سال ۲۰۱۸ بود که عامل دیگری بر شهرت بن‌سلمان افزود و آن قتل فجیع جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول بود؛ اقدامی که براساس گزارش‌های سیا و سایر نهادهای اطلاعاتی، شخص بن‌سلمان دستور آن را صادر کرده بود.
بر این بیفزایید جنگ یمن را که آن‌هم به فرمان ولیعهد جوان کلید خورد و گذشت ۵ سال از این جنگ، موجب یک فاجعه انسانی در این کشور شده است. «پاتریک- هوبارد» در گزارش خود می‌افزایند، این بازداشت‌ها زمانی رخ می‌دهد که ترس از کرونا باعث کاهش قیمت نفت شده و برنامه‌های ولیعهد برای تنوع بخشی در اقتصاد تک محصولی عربستان راه درازی برای عملیاتی شدن در پیش دارد. این گزارشگران می‌افزایند خبر بازداشت شاهزادگان سعودی روز جمعه از سوی فردی نزدیک به این «قبیله» فاش شد. او از ترس خطرات ناشی از بازداشت از سوی ولیعهد به شرط فاش نشدن نام سخن می‌گفت. عالی‌ترین مقامی که از سوی ولیعهد دستگیرشده، شاهزاده «احمد بن‌عبدالعزیز» است که برادر جوان‌تر ملک سلمان، پادشاه سعودی است که روزگاری امید خانواده برای سلطنت به‌شمار می‌رفت. بسیاری از اعضای خاندان سلطنت امید داشتند که او بتواند مسیر محمد ۳۴ ساله برای رسیدن به تاج و تخت را سد کند اما در قمار با محمد، مات ولیعهد شد.
«محمد بن‌نایف» که او هم پیش از این وزیر کشور و سپس ولیعهد اول بود گزینه‌ای مطلوب آمریکایی‌ها بود. برخی معتقد بودند که او به دلیل ارتباط نزدیکی که با آمریکایی‌ها دارد می‌تواند از گزینه‌های جانشینی ملک سلمان باشد (روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در مجموعه پاورقی‌هایی با عنوان «عزیز آمریکایی‌ها» که از ۴ خردادماه ۹۵ منتشر شد به این مساله پرداخته بود) که او نیز از سوی بن‌سلمان شکار شد و نه‌تنها از ولایتعهدی برکنار شد بلکه همچون دیگر شاهزادگان دستگیر شد. «پاتریک- هوبارد» می‌افزایند در زمانی که وزیر کشور عربستان بود رابطه نزدیکی با سازمان «سیا» برقرار کرده بود. با این حال، او هم در سال ۲۰۱۷ از سوی محمد بن‌سلمان خلع و در حبس خانگی قرار گرفت. گزارشگران نیویورک‌تایمز بر این باورند که بن‌سلمان که به مثابه پادشاه دوفاکتو (بالقوه) و به نمایندگی از پدرش اعمال قدرت می‌کرد، نه‌تنها در خاندان سلطنت که در جهان اسلام هم به دلیل تصمیم یکجانبه‌اش برای متوقف کردن دیدارها از خانه خدا به‌دلیل ویروس کرونا با مخالفت‌هایی مواجه شده بود. یکی از دلایل این دستگیری‌ها احتمالا شرایط جسمی وخیم پادشاه عربستان است. ولیعهد با این کار می‌خواهد تمام رقبای بالقوه را پیش از درگذشت پدرش از میدان جانشینی و مخالفت به در کند. یک روایت این است که حال جسمی سلمان وخیم است و محمد با پی بردن به اینکه ممکن است پس از درگذشت پدر چالش‌هایی برایش به‌وجود آید، خود به پیشواز چالش‌ها رفت تا آنها را از سر راه برداشته و مسیر جانشینی خود را هموارتر سازد.
روایت دیگر این است که احتمالا سلمان درگذشته است اما خبر درگذشت او اعلام نشده تا زمانی که محمد شرایط زمانی را برای اعلام خبر احتمالی درگذشت پدرش مناسب ببیند. در هر حال، گزارشگران نیویورک‌تایمز می‌نویسند هیچ‌یک از شاهزادگان دستگیر شده هیچ نشانه‌ای از اینکه می‌خواهند چالشی برای ولیعهد باشند را نشان نداده‌اند. شاهزاده احمد چهره‌ای خاص در خاندان سلطنت است زیرا او تنها برادر تنی سلمان است. هر دو از فرزندان پایه‌گذار عربستان محسوب می‌شوند. پیش از این انتقال سلطنت از برادر به برادر بود و به همین دلیل شانس احمد برای جانشینی بیشتر بود اما در سال ۲۰۱۷ ملک سلمان این سنت را شکست و سلسله جانشینی را از برادر به فرزند تغییر داد. چنین بود که محمد توانست رقبا را کنار بزند و در غیاب سلمان، به مثابه چشم و گوش پدر و جانشین او و البته پادشاه بالقوه کشور حکمرانی کند.
«مارتین چولوف» هم در گزارش ۷ مارس برای گاردین اقدام محمد بن‌سلمان برای دستگیری شاهزادگان عالی‌رتبه را «تسویه شاهزادگان» نامید و نوشت این شاهزادگان به «خیانت» و «تلاش برای کودتا» متهم شده‌اند. این گزارشگر می‌نویسد، دستگیری این شاهزادگان در روز جمعه ۱۶ اسفندماه گمانه‌زنی‌هایی را در مورد سلامت جسمی ملک سلمان برانگیخت و شوک بزرگی به این کشور وارد ساخت. مخالفان تبعیدی حتی پا را فراتر گذاشته و محمد بن‌سلمان را به کودتا علیه پدر خود متهم کرده‌اند و می‌گویند او می‌خواهد قدرت را از پدر بگیرد. برخی منابع به گاردین گفته‌اند که اقدامات محمد برای بازداشت شاهزادگان «پیشگیرانه» است و این اقدامات به دنبال وخامت در وضعیت جسمی پادشاه صورت می‌گیرد. گزارشگر گاردین می‌افزاید، صرف‌نظر از اتهام کودتا علیه شاهزادگان اما یک چیز ظاهرا مسلم است؛ اینکه در درون خاندان سعودی اجماع نظری در مورد پادشاهی محمد بن‌سلمان وجود ندارد و منتقدان در گوشه و کنار می‌کوشند با طرح نام‌هایی همچون احمد بن‌عبدالعزیز یا محمد بن‌نایف نشان دهند که با پادشاهی محمد سر سازگاری ندارند.
مارتین چولوف می‌افزاید، در تمام مدتی که محمد مشغول قلع و قمع مخالفان تاج و تخت خود بود، پادشاه عملا نه سخنی بر زبان راند و نه موضعی گرفت. او کاملا سکوت پیشه کرده بود و این نشان می‌دهد که پادشاه مخالفتی با اقدامات فرزندش نداشت. این گزارشگر می‌افزاید چنین استنباط می‌شود که پادشاه فرزندش را مختار کرده تا در مورد پروژه‌های دولت‌سازی و بازسازی چهره فرهنگی عربستان دست به اقداماتی بزند که از قضا به مذاق برخی تندروها خوش نیامده است. ملک سلمان روز پنج‌شنبه نیز با دومینیک راب، وزیرخارجه انگلیس، در ریاض با حضور ولیعهد نشست داشت. این گزارشگر می‌افزاید، اگرچه شایعاتی در مورد وخامت حال سلمان مطرح شده اما دیدار او با وزیر خارجه انگلیس نشان می‌دهد که احتمالا او در جریان این دستگیری‌ها بوده است. با توجه به این شرایط، از دیروز شنبه ۱۷ اسفندماه از ترس ناآرامی‌های احتمالی، مقررات منع آمد و شد در پایتخت برقرار شده است. با این حال، گزارشگر گاردین معتقد است که تمام این اقدامات در حالی انجام می‌گیرد که احتمالا به‌زودی محمد بن‌سلمان سلطنت خود بر عربستان را اعلام کند. یکی از مقام‌های سعودی به شرط فاش نشدن نام به گاردین می‌گوید:«۱۰۰ درصد سخت است بگوییم چه رخ داده یا خواهد داد. شایعات زیاد است. پادشاه آنقدر منزوی شده که هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند چه شده یا چه خواهد شد».
