چشم‌انداز جنگ مذهبی در سریلانکا

در اولین ساعات سه کلیسای کاتولیک دیگر و سه هتل در سریلانکا به ویرانه تبدیل شدند؛ آن هم در زمانی که این کشور درحال بازیابی خود پس از ۱۰ سال جنگ داخلی است. در مجموع ۸ حمله به کلیساها و هتل‌های این کشور صورت گرفت. «داریشا باستیانز»، «جفری گتلمان» و «کای شولتز» در گزارش ۲۱ آوریل برای نیویورک‌تایمز نوشتند که تعداد کشته‌های حمله تروریستی در سریلانکا ۲۹۰ نفر و تعداد زخمی‌ها ۵۰۰ نفر اعلام شد. وزیر دارایی سریلانکا این حملات را «تلاشی کاملا هماهنگ برای ایجاد رعب، وحشت و آدم‌کشی» اعلام کرد. تا پایان روز یکشنبه، پلیس اعلام کرد که ۱۳ نفر در ارتباط با این حملات دستگیر شدند. هفت نفر از آنها پس از آن دستگیر شدند که یک عامل انتحاری خود را منفجر کرد و سه افسر را کشت. تا لحظه نوشتن این گزارش هیچ گروه خاصی مسوولیت حمله را نپذیرفته اما انگشت اتهام به سوی یک گروه نشانه رفته است.  اما رسانه‌های سریلانکا افرادی به نام‌های «زهران هاشم» و «ابومحمد» را به عنوان دو تن از عوامل انتحاری معرفی کردند. هاشم در ماه‌های گذشته در صفحه فیسبوک خود مطالبی در دفاع از داعش منتشر کرده بود.

گروه مورد اشاره رئیس پلیس سریلانکا، یک گروه اسلامی است به نام «جماعت توحید تامیل نادو» (Tamil Nadu Thowheed Jamath) که در سال ۲۰۰۴ در تامیل نادوی هند پایه‌گذاری شد. این گروه مدعی است که «اسلام حقیقی» را به مسلمانان و غیرمسلمانان معرفی می‌کند. به نوشته «باستیانز- گتلمان- شولتز» این حملات، مرگبارترین حمله به مسیحیان در جنوب آسیا در تاریخ معاصر است و نشان می‌دهد که خشونت‌های مذهبی در منطقه درحال افزایش است. نخست‌وزیر سریلانکا می‌گوید: او و دیگر مقام‌های کشورش از جمله رئیس پلیس سریلانکا ۱۰ روز پیش درباره احتمال حملات انتحاری به کلیساها و دفتر نمایندگی عالی هند در سریلانکا هشدار داده بودند. رئیس پلیس سریلانکا گفته بود این حملات ممکن است از سوی یک گروه تندروی اسلام‌گرا انجام شود. او منبع اطلاعات خود را نهادهای امنیتی خارجی اعلام کرده بود. گزارشگران نیویورک‌تایمز می‌افزایند این بمب‌گذاری در زمانی رخ داد که مسیحیان و دیگر گروه‌های مذهبی در جنوب آسیا به‌طور فزاینده‌ای هدف حملات قرار گرفته‌اند؛ منطقه‌ای که ترکیبی است از موج ملی‌گرایی، سیاست‌های هویتی ایمان محور و شایعات رسانه‌های اجتماعی که موجب شده فضایی بی‌ثبات شکل گیرد.

سال ۲۰۰۹ جنگ داخلی سریلانکا پایان یافت و به دوره‌ای از بی‌ثباتی و هرج‌ومرج پایان داد. وزیر دفاع این کشور می‌گوید: «تنها ۱۰ سال از آخرین وحشت و خشونتی که دیدیم سپری شده است.» تصاویر این بمب‌گذاری باعث شد ماجرای نوتردام فراموش شود و توجهات از غرب متوجه شرق شود. اگرچه گروه «جماعت توحید تامیل نادو» سال گذشته هم برای تخریب مجسمه‌های بودایی در سریلانکا مسوول شناخته شد؛ اما هنوز ارتباط حملات روز یکشنبه سریلانکا با این گروه روشن نیست. اکثریت جمعیت سریلانکا بودایی هستند. اما اقلیت‌های مسلمان، هندو و مسیحی نیز در این کشور زندگی می‌کنند. ۱۲ درصد از جمعیت ۲۱ میلیونی سریلانکا مسلمان،۱۰ درصد هندو و ۷ درصد مسیحی هستند. اکثریت مسیحیان پیرو کلیسای کاتولیک رم هستند. به دلیل این انفجار، علاوه بر اینکه مقررات منع رفت‌وآمد در سراسر سریلانکا اجرا شد، پیام‌رسان‌های پرطرفدار مثل «واتس‌اپ» و «فیس‌بوک» نیز از دسترس خارج شدند.‌ هارین فرناندو یکی از اعضای کابینه پیش‌تر گفته بود. ۱۰ روز پیش «یک گروه» درباره چنین حملاتی هشدار داده بود؛ ولی «ماتریپالا سریسنا» رئیس‌جمهوری، این اطلاعات را در اختیار نخست‌وزیر قرار نداد. فرناندو از این گروه نامی به میان نیاورد.

«هنا بیچ»، «داریشا باستیانز» و «کای شولتز» در گزارش دیگری مورخ ۲۱ آوریل برای نیویورک‌تایمز نوشتند که حملات مرگبار در سریلانکا نشان می‌دهد که چگونه همزیستی مذهبی به راحتی می‌تواند از هم گسیخته شود آن هم در منطقه‌ای که سکولاریسم به دلیل جذابیت روزافزون سیاست‌های مبتنی بر هویت قومی- فرقه‌ای روندی افولی به خود گرفته است. در هندوستان، حزب «هندو»ی دست راستی حاکم، برای جلب آرای مردمی درحال بهره‌برداری از مسائل ایمانی و عقیدتی است و فلسفه «ما در برابر آنها» را به پیش می‌برد. این رویکرد ترسی را در میان مسلمانان برانگیخته که اگر آنها به تنهایی در جایی قدم بزنند، ممکن است مورد آزار قرار گیرند. در میانمار، ژنرال‌های بودایی کارزار وحشت‌آفرین پاکسازی قومی علیه مسلمانان روهینگیا را شروع کرده‌اند. در اندونزی و بنگلادش، سیاستمدارانی که به‌طور سنتی میانه‌رو بودند مواضع تندروانه‌تر و سرسختانه‌تر در برابر منتخبین محافظه‌کارتر اتخاذ می‌کنند.

«بیچ- باستیانز- شولتز» می‌افزایند: بمب‌گذاری‌های سه کلیسا در سریلانکا نشان از آسیب‌پذیری مسیحیان در آسیا دارد؛ یعنی جایی که اقلیت‌های مذهبی و بسیاری از عقاید در موج ملی‌گرایی و سیاست‌های فرقه‌گرایانه دچار ستیز با یکدیگر شده‌اند. این حملات زنجیره‌ای در سریلانکا موجی از همراهی و همدردی پاپ فرانسیس و دیگر مسیحیان و کشورهای جهان را با خود به همراه داشته است. مسیحیان ۷ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند؛ جمعیتی که درحال سر بر آوردن از سایه‌های جنگ داخلی میان اکثریت بودایی سینهالی و قوم تامیل است که بسیاری از آنها هندو یا مسیحی هستند. این گزارشگران بر این باورند که مسیحیان هدف اصلی بودند و باور مسیحی در جنوب و جنوب شرق آسیا هدف حملات شبه‌نظامیان و سیاستمداران قرار گرفته است. طی سال گذشته هم حملاتی علیه کلیساهای مسیحیان از سوی شبه نظامیان وفادار به داعش در فیلیپین و اندونزی رخ داد. در هندوستان حزب «هندو» به رهبری نارندرا مودی اقلیت مسلمان و مسیحی را هدف گرفته است و دلیل هدف قرار دادن مسیحیان هم به پیشینه و ارتباط آنها با استعمار بریتانیا بازمی‌گردد. این حزب هندو معتقد است که مسیحیان فعلی از تبار استعمارگران بریتانیایی هستند.

این گزارشگران همچنین به حزب حاکم بنگلادش «عوامی لیگ» اشاره می‌کنند که دست یاری به سوی روحانیون مسلمان تندرو دراز کرده و خواستار تعقیب و پیگرد اقلیت‌های مذهبی از جمله مسیحیان شده است. در سریلانکا نیروی سیاسی و ملی‌گرای بودیست‌ها اقلیت مسیحی و مسلمان را نشانه گرفته و به تاسی از حزب «هندو»ی مودی در هندوستان آنها را بازمانده عصر استعماری بریتانیا می‌خواند؛ یعنی زمانی که اکثریت بودیست مورد سرکوب استعمارگران قرار می‌گرفتند. یک راهب تندروی بودیست در سریلانکا پیش از زندانی شدنش در سال گذشته می‌گفت: «شاهدیم که گروه‌های مسیحی رادیکال از غرب به اینجا می‌آیند و سعی می‌کنند عقیده و دین ما را تغییر دهند. اجازه وقوع چنین امری را نمی‌دهیم.» روز یکشنبه زمانی که بمب‌گذاری‌ها رخ داد یک راهب از اکثریت بودیست سینهالی به همراه هوادارانش در ساختمان کلیسای متودیست تجمع کرده و با سنگ و چوب و هر چه در دست داشتند به ساختمان مذکور حمله کرده و عبادت‌کنندگان را نیز بی‌نصیب نگذاشتند. سال گذشته، ستیزه‌جویان سینهالی- که به‌خاطر لفاظی‌های آتشین راهب‌های بودیست افراطی تهییج شده بودند- حملاتی مرگبار علیه مسلمانان در شهر «کاندی» انجام دادند که در نوع خود جدیدترین شورش ضدمسلمانان در سریلانکا بود.

«روکی فرناندو»، فعال حقوق بشر کاتولیک رومی در کلمبو می‌گوید: «مسلمانان و مسیحیان به ویژه ایوانجلیک‌های مسیحی سال‌هاست در سریلانکا با پیگرد و تعقیب دست به گریبان هستند؛ اما مقیاس و سرشت حملات روز یکشنبه اصلا قابل قیاس نیست.» در هندوستان، مسیحیان ۲ درصد جمعیت را تشکیل می‌دهند. اما از زمانی که مودی در سال ۲۰۱۴ در هند به قدرت رسید، فضا برای ۳۰ میلیون مسیحی هندی تنگ‌تر شده است. در بحبوحه حملات علیه سازمان‌های خیریه‌ای که با بودجه خارجی تامین می‌شوند، یک موسسه خیریه مسیحی به نام «Compassion International» در سال ۲۰۱۷ تعطیل شد. اتهامش این بود که درحال تغییر در باور مذهبی مردمان است. سال گذشته در ایالت مادهیا پرادش، «carolers» که با کلیسای کاتولیک رم پیوند داشت مورد حمله قرار گرفت. هشت اسقف این کلیسا که به دادخواهی نزد پلیس رفته بودند، بازداشت شدند. در بیرون اداره پلیس هم خودروهایشان به آتش کشیده شد.  در یکی از شهرهای شمالی هند یک گروه راست افراطی هندو نامه‌ای به مدارس ارسال کرد و هشدار داد که اگر بچه‌های مسیحی در مدارس باشند اتفاقاتی در راه خواهد بود. «بیچ- باستیانز- شولتز»، گزارشگران نیویورک‌تایمز می‌افزایند مسیحیان ایوانجلیک فضای مساعدی در آسیا یافته‌اند؛ جایی که نرخ سریع تغییر دین موجب تنش‌هایی از هندوستان تا اندونزی شده است. هزاران نفر از پاکستانی‌های تغییر مذهب داده هم به تایلند گریخته‌اند و هر لحظه احتمال مسترد کردنشان به کشور می‌رود.

 سه سال پیش در پارکی در لاهور، پاکستان، هم حمله‌ای علیه باورمندان مسیحی به وقوع پیوست که ۷۰ کشته بر جای گذاشت. در مالزی، جایی که اکثریت مسلمان دارد و قانون شریعت در آنجا رعایت می‌شود، مسلمانان اجازه ندارند باور خود را ابراز کنند. در اندونزی هم که به تساهل شهره است، سیاست چشم‌اندازی فرقه‌گرایانه به خود گرفته است. در اندونزی، فرماندار سابق مسیحی جاکارتا پس از ۲۰ ماه زندان به اتهام توهین به مقدسات آزاد شد و جوکو ویدودو، رئیس‌جمهور میانه‌روی فعلی هم نتوانست دفاعی از او به‌عمل آورد. سیاست در جنوب و جنوب شرق آسیا رنگ و بوی ملی‌گرایانه، افراطی و فرقه‌گرایانه به خود گرفته است.