اندونزی و مالزی درحال فاصله گرفتن از پکن هستند
دومینوی چین‌ستیزی در آسیا
این مساله درحال تبدیل شدن به الگویی درحال ظهور در سراسر آسیای شرقی و فراتر از آن است. می‌پرسید کدام الگو؟ بله، مساله این است که بسیاری از رهبران جهان در مواقعی خاص از پکن فاصله می‌گیرند. این امر به نگرانی بزرگی برای پکن تبدیل شده است زیرا سرمایه‌گذاری‌ها و پیوندهای چین یا پیوند «با» چین یک مساله انتخاباتی «زشت» قلمداد می‌شود. «جیمز گریفیث»، گزارشگر سی‌ان‌ان در ۵ آوریل، نوشت بدبینی روزافزون بر سر طرح «کمربند و جاده» تنش‌های موجودی که بسیاری از کشورها با چین بر سر مناقشات سرزمینی دارند را بدتر خواهد کرد همچنان‌که چین و آمریکا درگیر جنگ تجاری هستند.
به نظر می‌رسد رقابت میان دوگانه پکن- واشنگتن باعث بازتعریف روابط کشورها در ارتباط با این دو کشور شده است. به عبارت دیگر، روابط کشورهای دیگر با هم و با این دو قدرت بزرگ بازتاب نوع رابطه این دو کشور با یکدیگر است. دونالد ترامپ می‌گوید اگر آمریکا و چین ظرف چهار هفته آینده به یک توافق تجاری برسند، ملاقاتی با رئیس‌جمهور این کشور خواهد داشت. از سوی دیگر، شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، هم خواستار رسیدن به یک نتیجه نهایی در مورد متن قرارداد تجاری چین و آمریکا در سریع‌ترین زمان شده است. روز پنج‌شنبه، «لیو هی»، معاون نخست‌وزیر چین، با رئیس‌جمهوری آمریکا در واشنگتن دیدار کرد. براساس بیانیه انتشار یافته، «هی» پیام شفاهی شی‌جین‌پینگ را به ترامپ رسانده است. براساس این بیانیه، رئیس‌جمهور چین اظهار کرد که امیدوار است تا «تیم‌های دو کشور در مورد مسائل تجاری و اقتصادی براساس نگرانی‌های مشترک هر دو کشور توجه داشته باشند و در سریع‌ترین زمان ممکن نتیجه‌گیری نهایی را در مورد متن قرارداد تجاری انجام دهند.» پیش از این ترامپ گفته بود که واشنگتن و پکن مسوولیت جهانی دارند و یک قرارداد تجاری بین چین و آمریکا یک «چیز شگرف» برای دنیا خواهد بود.
در هر حال، «آس حسن سیادزیلی»، سخنگوی رئیس‌جمهور اندونزی گفت: «درست نیست که مردم فکر کنند که منظور پرزیدنت جوکووی پروژه‌های تامین مالی شده از سوی چین است.» اگر اردوگاه جوکووی در موضع دفاعی قرار گیرد به این دلیل است که روابط ادعایی او با پکن به عامل مهمی برای رقیب او «پرابووو سوبیانتو» برای حمله به جوکووی تبدیل شده است. رقابت و تنش لفظی میان این دو رقیب به‌شدت اوج گرفته است. جوکووی به عامل چین و سوبیانتو به عامل آمریکا معروف شده‌اند. در ماه ژانویه، سوبیانتو وعده داد که «معامله بهتری» با پکن داشته باشد و از جاکارتا خواست تا در سیاست‌های تجاری خود با چین تجدیدنظر کند.
جوکو ویدودو، رئیس‌جمهوری اندونزی با وجود محبوبیت زیادی که در میان مردم این کشور دارد اما با مشکلات اقتصادی در کشور و رشد فعالیت گروه‌های افراطی مخالف روبه‌روست. با این حال، ده‌ها میلیون تن از مردم اندونزی روز چهارشنبه در انتخابات محلی شرکت کردند که معیاری برای سنجش دورنمای انتخاب مجدد رئیس‌جمهوری این کشور در سال آتی میلادی محسوب می‌شود. از جمعیت ۲۶۰ میلیونی اندونزی، حدود ۱۵۰ میلیون تن برای این انتخابات ثبت‌نام کرده بودند. آنها برای تعیین ۱۷۱ شهردار، رهبر منطقه‌ای و فرماندار به پای صندوق‌های رای رفتند. ویدودو در سال ۲۰۱۴ با شکست پرابووو سوبیانتو، ژنرال بازنشسته، ریاست‌جمهوری را از آن خود کرد اما به نظر می‌رسد سوبیانتو برای انتخابات ریاست‌جمهوری آوریل ۲۰۱۹ خیز برداشته است. «آنویتا باسو»، تحلیلگر واحد اطلاعاتی اکونومیست می‌گوید: «طی دوران رقابت‌های انتخاباتی در اندونزی، لفاظی‌های ضدچینی به‌شدت درحال افزایش بوده است.» او در ایمیلی به سی‌ان‌ان نوشت: «جامعه چینی در اندونزی- که عمدتا مالکان و تاجران بوده‌اند- مدت‌هاست با تنفر و تبعیض مواجه شده‌اند و این نیست مگر به خاطر کنترل بخش زیادی از ثروت در این کشور از سوی چینی‌ها.» این مساله در انتخابات اخیر به‌شدت پررنگ شده و سوبیانتو از این مساله برای زیر سوال بردن وفاداری‌های ملی جوکووی استفاده کرده است.
گریفیث، تحلیلگر سی‌ان‌ان، می‌افزاید براساس آمارهای بانک جهانی، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری اندونزی است. در دو ماه اول سال جاری، تجارت میان دو کشور بیش از ۴/ ۱۰ میلیارد دلار بود. در دوران جوکووی، اندونزی به دو پروژه بزرگ پیوست: «بانک سرمایه‌گذاری زیرساختی آسیا» و «طرح کمربند- جاده» که هر دو در اصل پروژه‌هایی چینی هستند. این دو پروژه در ماه‌های اخیر به‌شدت در سیبل انتقاد قرار گرفته‌اند. انتقادها از این قرار هستند که این پروژه‌ها بیش از هر کشوری به نفع پکن است و بر بدهی‌های کشورهای فقیر می‌افزاید. در هر حال، پکن برخی از پروژه‌های بزرگ زیرساختی را در اندونزی در دست اجرا و ساخت دارد که پروژه راه‌آهن پرسرعت ۶ میلیارد دلاری که جاکارتا را به شهر باندونگ وصل می‌کند از آن جمله‌اند. این پروژه قرار است سال آینده تکمیل شود اما در داخل اندونزی به دلیل بودجه، برنامه‌ریزی ضعیف و تعویق در ساخت مورد انتقاد است.
در هر حال، تحلیلگر سی‌ان‌ان می‌افزاید شواهد احتمالی نشان می‌دهد که جوکووی احتمالا بازنده انتخابات باشد و سوبیانتو یک گام به ریاست‌جمهوری نزدیک شده است. با این حال، چین همچنان گوشه چشمی به اندونزی دارد. سرمایه‌گذاری‌ها و نفوذ چین در سال گذشته بر انتخابات مالزی هم سایه افکند. اگرچه «مساله چین» عامل محرک چندان مهمی در پیروزی ماهاتیر محمد نبود اما این سیاستمدار ۹۳ ساله از بدو حضور در قدرت وعده داده که رویکرد سختگیرانه‌تری در قبال چین در پیش گیرد. نفوذ و تاثیرگذاری چین به مالدیو هم رسیده است. طی یک نظرسنجی در مالدیو در سال گذشته، بازنده مستقر و نهایی یعنی «عبدالله یامین» به دلیل برخی پیوندها با چین به‌شدت در معرض حمله قرار گرفت. در ژانویه ۲۰۱۸ رئیس‌جمهور سابق «محمد نشید»، یامین را متهم کرد که به چین اجازه داده در این کشور مبادرت به غصب زمین کند. پس از اینکه حزب دموکراتیک مالدیو به قدرت رسید، وعده داد که «استعمارگری چین» را خاتمه و بازپرداخت وام‌ها با چین را مورد مذاکره مجدد قرار دهد.
کشورهای دیگر مانند میانمار هم در این مسیر افتاده‌اند و نگرانی‌هایی در مورد پروژه‌ها، بدهی‌های خود و بقای نظام‌های خود دارند. فراتر از آسیا، رئیس‌جمهور کنیا هم با ادعاهایی مواجه است دال بر اینکه یک بندر کلیدی در مومباسا در خطر غصب شدن از سوی پکن قرار گرفته است. به چه دلیل؟ به دلیل عدم پرداخت بدهی‌ها. در سریلانکا هم دست‌اندازی بر بندر Hambantota باعث نگرانی‌هایی شده است. چین همواره این ادعاها را رد کرده و می‌گوید در معرض استانداردهای دوگانه قرار گرفته است. کار به‌جایی رسید که «هوا چون ئینگ»، سخنگوی وزارت‌خارجه چین در ماه سپتامبر گفت: «منطقی نیست که پول‌هایی را که از کشورهای غربی می‌آید خوب و شیرین بدانیم و پولی که از چین می‌آید را کثیف و حقه و دام تلقی کنیم.»
اواخر ماه جاری قرار است اجلاس کمربند و جاده برگزار شود. چین به‌دنبال بازنگری در این طرح و تلاش برای بهبود چهره خود به واسطه این طرح است. با این حال، در میان آسیایی‌ها همگرایی وجود ندارد. کشورهایی مانند اندونزی و مالزی درحال فاصله گرفتن از چین هستند اما فیلیپین درحال نزدیکی بیشتر به پکن است. با این حال، تحلیلگران معتقدند بسیاری از کشورها در مورد فقدان شفافیت در مورد تامین مالی این پروژه همچنان احتیاط را پیشه خود ساخته‌اند.
سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا در همین رابطه اعلام کرد: واشنگتن مقام‌های عالی‌رتبه برای حضور در نشست جاده ابریشم چین اعزام نمی‌کند. این سخنگو نگرانی درباره روند تامین مالی برای پروژه جاده ابریشم چین را دلیل عدم اعزام مقام‌های بلندپایه به این نشست عنوان کرد. یانگ جیه‌چی، وزیرخارجه چین روز شنبه گفته بود که ۴۰ تن از رهبران خارجی در این نشست حضور خواهند داشت که اواخر آوریل در پکن برگزار می‌شود. وی انتقادها درباره روند این پروژه را «پیش‌داورانه» توصیف کرد. وزیرخارجه چین به اسامی رهبران ۴۰ کشوری که قصد دارند در این نشست حضور داشته باشند، اشاره نکرد اما برخی از نزدیک‌ترین متحدان این کشور تایید کرده‌اند که در آن حضور خواهند داشت و از جمله آنها می‌توان به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان، رودریگو دوترته، رئیس‌جمهوری فیلیپین و هون سن، نخست‌وزیر کامبوج اشاره کرد. نخستین نشست برای پروژه جاده ابریشم که با محوریت احیای جاده ابریشم قدیمی و ایجاد ارتباط چین با آسیا، اروپا و فراتر از آن با هزینه‌های بسیار زیاد است، در ۲۰۱۷ برگزار شد. «ابتکار عمل کمربند و جاده» که از سوی شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین مطرح شده برای بسیاری از کشورهای غربی جای ابهام بر جای گذاشته به ویژه واشنگتن که آن را ابزاری برای گسترش نفوذ در برون مرزهای چین می‌داند و باعث می‌شود تا بسیاری از کشورهای دخیل در این پروژه به‌دلیل عدم شفافیت مالی آن در بدهی‌های زیادی گرفتار شوند. وزیرخارجه چین در اظهارات روز شنبه خود گفته بود که این نظرات از سوی آمریکا پیش‌داورانه است و چین هرگز کشورهای دخیل در این پروژه را گرفتار بدهی نمی‌کند و این پروژه برای ترغیب به توسعه مشارکتی است.
ارسال نظر