تغییر موازنه بازار خودروی روسیه به سود خودروسازان چینی
پایان راه هیوندای در روسیه
بهگزارش رویترز، هیوندای بههمراه شرکت وابسته خود، کیا، پیش از جنگ اوکراین بزرگترین خودروساز خارجی فعال در روسیه بود. این دو برند کرهای طی سالها سرمایهگذاری سنگین در زیرساخت تولید و شبکه فروش، جایگاهی راهبردی در بازار روسیه بهدست آورده بودند؛ بازاری که تا پیش از سال۲۰۲۲ یکی از امیدبخشترین مقاصد رشد صنعت خودرو در اروپا محسوب میشد. کارخانه سنپترزبورگ هیوندای با ظرفیتی بیش از ۲۰۰هزار دستگاه در سال، نقش محوری در تامین محصولات این شرکت برای بازار داخلی روسیه ایفا میکرد و بخش قابلتوجهی از فروش هیوندای و کیا در این کشور از طریق تولید داخلی انجام میشد.
با اینحال، حمله نظامی روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و واکنش سریع کشورهای غربی در قالب تحریمهای گسترده مالی، تجاری و صنعتی، شرایط فعالیت برای خودروسازان خارجی را بهسرعت تغییر داد. اختلال در زنجیره تامین، محدودیتهای پرداخت و نقلوانتقال پول و ریسکهای فزاینده باعث شد بسیاری از خودروسازان جهانی ناچار به توقف فعالیت و در نهایت خروج از روسیه شوند. هیوندای نیز از مارس همانسال تولید را در کارخانه سنپترزبورگ متوقف کرد و پس از دو سال بلاتکلیفی، در سال۲۰۲۴ تصمیم بهفروش این دارایی گرفت.
نکته قابلتوجه در این معامله، بهای نمادین فروش کارخانه بود. هیوندای کارخانه خود را به گروه خودروسازی روسی AGR Automotive Group تنها با ۱۴۰هزار وون، معادل حدود ۹۷دلار، واگذار کرد؛ رقمی که بیش از هر چیز نشاندهنده فشار شرایط تحریمی و نبود گزینههای جایگزین برای خروج بود، با اینحال در متن قرارداد بندی گنجانده شد که به هیوندای اجازه میداد طی یک دوره دو ساله، کارخانه را بازخرید کند. این بند در واقع تلاشی برای حفظ یک گزینه استراتژیک در صورت پایان جنگ و بازگشت روسیه به مدار تعامل اقتصادی با غرب تلقی میشد.
اکنون اما، به گفته یک منبع آگاه که با رویترز گفتوگو کرده، شرایط بهگونهای نیست که هیوندای بتواند از این اختیار استفاده کند. این منبع که بهدلیل حساسیت موضوع خواسته نامش فاش نشود، تصریح کردهاست که تداوم جنگ در اوکراین و پابرجابودن تحریمهای ایالاتمتحده و اتحادیه اروپا، فضای لازم برای چنین تصمیمی را از بین برده است. به بیان دیگر، حتی اگر هیوندای از نظر حقوقی امکان بازخرید کارخانه را داشتهباشد، ملاحظات عملی، سیاسی و اقتصادی چنین اقدامی را غیرممکن میسازد.
هیوندای در واکنش رسمی خود اعلامکرده؛ هنوز تصمیم نهایی درباره استفاده از اختیار بازخرید اتخاذ نشدهاست. این موضعگیری محتاطانه، هرچند در ظاهر در را بهطور کامل نمیبندد، اما در عمل بیش از آنکه نشانه تمایل به بازگشت باشد، بازتابدهنده عدمقطعیت و تلاش برای مدیریت پیامدهای حقوقی این تصمیم است. از سوی دیگر، گروه AGR Automotive Group نیز تاکنون واکنشی رسمی به این موضوع نشان ندادهاست. آنچه موقعیت هیوندای را پیچیدهتر میکند، روندی است که درمیان دیگر خودروسازان خارجی فعال در روسیه نیز مشاهده میشود. بسیاری از شرکتها در زمان خروج، داراییهای خود را با قیمتهای نمادین واگذار کردند و بندهای بازخرید را بهعنوان ابزاری برای بازگشت احتمالی در آینده در قراردادها گنجاندند، اما با طولانیشدن جنگ و تثبیت نظم جدید در بازار خودروی روسیه، این بندها یکی پس از دیگری بیاثر میشوند.
مزدا نخستین شرکتی بود که در اکتبر امسال رسما اعلام کرد از حق بازخرید کارخانه خود صرفنظر کردهاست. این تصمیم، سیگنالی مهم به سایر خودروسازان داد که بازگشت به روسیه، دستکم در میانمدت، بیش از آنکه یک گزینه واقعی باشد، به یک امید نظری شباهت دارد.
در همین حال، برندهایی مانند رنو، فورد، نیسان و مرسدسبنز نیز با بندهای بازخرید مشابهی مواجهند که تاریخ انقضای آنها بین سالهای ۲۰۲۷ تا ۲۰۲۹ تعیین شدهاست، با اینحال تجربه هیوندای و مزدا نشان میدهد؛ حتی این بازههای زمانی بلندتر نیز لزوما تضمینی برای بازگشت نخواهند بود. در مقابل، شرکتهایی مانند تویوتا و فولکسواگن از ابتدا داراییهای خود را بدون هیچگونه اختیار بازخرید واگذار کردند و عملا پرونده فعالیت خود در روسیه را بستند.در غیاب خودروسازان غربی و آسیایی غیرچینی، بازار خودروی روسیه بهسرعت دستخوش تغییر ساختار شدهاست. شرکتهای چینی با بهرهگیری از خلأ ایجادشده، سهم خود را بهطور چشمگیری افزایش دادهاند و اکنون بازیگران غالب این بازار محسوب میشوند. بر اساس دادههای موجود، در سال۲۰۲۴ حدود یکمیلیون دستگاه خودرو توسط برندهای چینی در روسیه بهفروش رسیدهاست؛ رقمی که از مجموع فروش ۱.۵۷میلیون دستگاهی بازار این کشور، سهمی غالب را به خود اختصاص میدهد. این تحول، نهتنها نقشه رقابت در بازار روسیه را تغییر داده، بلکه بازگشت برندهای پیشین را نیز دشوارتر کردهاست.
کارخانه سابق هیوندای در سنپترزبورگ نیز اکنون تحتمالکیت جدید، خودروهایی با برند «سولاریس» تولید میکند؛ نامی که پیشتر یکی از پرفروشترین مدلهای هیوندای در بازار روسیه بود. این تغییر برند، نمادی از تلاش روسیه برای حفظ ظرفیتهای تولید داخلی و کاهش وابستگی به خودروسازان غربی است. در عینحال این واقعیت نشان میدهد؛ حتی در صورت بازگشت هیوندای، احیای جایگاه پیشین این شرکت در بازاری که بهسرعت با برندهای جدید پرشده، کار آسانی نخواهد بود.
پیش از خروج از روسیه، هیوندای و کیا در مجموع بیش از ۴۰۰هزار دستگاه خودرو در سال۲۰۱۹ در این کشور فروخته بودند و حدود ۲۳درصد از بازار خودروهای نو را در اختیار داشتند؛ سهمی که آنها را جلوتر از آوتوواز، بزرگترین خودروساز داخلی روسیه قرار میداد. ازدسترفتن چنین بازاری، ضربهای قابلتوجه به استراتژی منطقهای هیوندای بود و این شرکت در زمان فروش داراییهای خود اعلام کرد؛ زیانی معادل ۲۸۷میلیارد وون از این محل متحمل خواهدشد.
در مجموع، وضعیت کنونی هیوندای در قبال روسیه، تصویری از تاثیر عمیق تحولات ژئوپلیتیک بر تصمیمات صنعتی و سرمایهگذاری ارائه میدهد. جنگ اوکراین نهتنها مسیر فعالیت شرکتهای خارجی در روسیه را مسدود کرده، بلکه با تغییر ساختار بازار و ورود بازیگران جدید، هزینه بازگشت را بهطور چشمگیری افزایش دادهاست. برای هیوندای، انقضای قریبالوقوع اختیار بازخرید کارخانه سنپترزبورگ، بیش از آنکه یک تصمیم فنی یا حقوقی باشد، نمادی از بستهشدن یک فصل مهم در تاریخ حضور این شرکت در یکی از بزرگترین بازارهای نوظهور صنعت خودرو است؛ فصلی که بازگشایی دوباره آن، دستکم در افق قابلپیشبینی، بسیار دور از انتظار بهنظر میرسد.
