«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
مشتریان چینی سهام خودرویی
واگذاری سهام خودروسازان به بخش خصوصی این روزها به ویژه با توجه به شعار سال - جهش تولید با مشارکت مردم - جدی‌تر از قبل به نظر می‌رسد و اتفاق ویژه تر نیز این است که سهام دو خودروساز بزرگ، مشتری جدیدی پیدا کرده است.تا دیروز تنها از قطعه‌سازان بزرگ داخلی به عنوان مشتری پروپاقرص سهام ایران‌خودرو و سایپا نام برده می‌شد، اما حالا پای چینی‌ها نیز به این ماجرا باز شده است. آن‌طور که منابع آگاه به «دنیای اقتصاد» می‌گویند، برخی خودروسازان چینی حاضر در کشور برای خرید سهام خودروسازان بزرگ ایران دورخیز کرده‌اند.
هرچند واگذاری سهام دولتی ایران‌خودرو و سایپا به بخش خصوصی واقعی در این سال‌ها همواره یکی از مسائل داغ خودروسازی کشور بوده و دولت‌ها نیز مانور زیادی روی آن داده‌اند، اما این دو غول جاده‌مخصوص همچنان در ید قدرت دولت قرار دارند. از همین رو شاید این پرسش پیش بیاید که چرا موضوع واگذاری سهام دو خودروساز بزرگ کشور به بخش خصوصی این روزها پررنگ‌تر شده و خیلی‌ها از احتمال قوی عملی شدن این پروژه چندین‌ساله در سال جاری می‌گویند.اصل داستان از این قرار است که شرکت‌های بزرگ متعلق به بخش خصوصی صنعت خودرو (که همه در شراکت با چینی‌ها هستند) با توجه به اتفاقات اواخر سال گذشته، به‌خصوص تاکید مقام رهبری بر اداره خودروسازان توسط سهامداران خصوصی، مشتری ایران‌خودرو و سایپا شده‌اند.
بهمن‌ماه سال گذشته بود که مقام رهبری در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی گفتند «شنیدم در بعضی شرکت‌هایی که دولت و بخش خصوصی شریک هستند، با اینکه دولت سهم زیادی ندارد، اما مدیریت در اختیار دولت است. به نظر من این منطق ندارد. از شیوه‌های قانونی استفاده کنند و به خود مردم و سهامداران اختیار بدهند، منتها نظارت شود». اشاره مقام رهبری به گله برخی سهامداران خصوصی خودروسازان بزرگ کشور - در جریان نمایشگاه دستاوردهای داخلی - بابت دخالت و نفوذ دولت در امور آنها (ایران‌خودرو و سایپا) با وجود دارا بودن سهامی کمتر از بخش خصوصی، بود.
تاکید مقام رهبری بر رعایت حقوق سهامداران خصوصی شرکت‌ها، در واقع این پیام را به دنبال داشت که باید امور شرکت‌های دارای مدیریت مشترک دولتی و خصوصی، منصفانه و طبق قانون اداره شود و هر سهامداری - حتی دولت - به اندازه سهم خود در این امور دخالت کند. این پیام حالا با انتخاب شعار «جهش تولید با مشارکت مردم» برای امسال، قوی‌تر و رساتر از قبل مخابره شده و از همین رو انگیزه بخش خصوصی واقعی برای خرید سهام دو خودروساز بزرگ کشور بسیار بیشتر و جدی‌تر از گذشته است. به عبارت بهتر، تاکید سال گذشته رهبری بر رعایت حقوق سهامداران بخش خصوصی در اداره امور شرکت‌ها، به خودروسازان خصوصی انگیزه داد تا شانس خود را در خرید سهام ایران‌خودرو و سایپا و به دست گرفتن مدیریت آنها، امتحان کنند و حالا شعار امسال نیز این انگیزه را مضاعف کرده است.
مشتری چینی سهام خودروسازان
تا پیش از این، تنها مشتری جدی سهام خودروسازان بزرگ کشور، قطعه‌سازان بودند، اما حالا شرکت‌های خودروساز بخش خصوصی یا همان مونتاژکاران و البته خودروسازان چینی که در ایران‌حضور ندارند، نیز به این عرصه ورود کرده‌اند و شاید رقابتی نزدیک و سخت بین آنها بر سر خرید سهام غول‌های جاده‌مخصوص شکل بگیرد. چینی‌ها البته در گذشته نیز علاقه خود را به حضور در خودروسازی بخش دولتی ایران نشان داده‌اند و حتی در اواسط دهه ۸۰ شمسی قرار بود با ایران‌خودرو وارد جوئینت ونچر شوند. در آن دوران، مذاکراتی بین ایران‌خودرو و شرکت چری - شرکتی که در حال حاضر بازیگر چینی اصلی در بازار خودرو ایران است و با بزرگ‌ترین خودروساز خصوصی ایران یعنی مدیران خودرو شراکت دارد- بر سر فعالیت مشترک شکل گرفت.
مذاکرات بسیار خوب پیش رفت و دو طرف حتی محصول تولیدی مشترک خود را نیز مشخص کردند و قرار بود کار در ایران‌خودرو آغاز شود. اما در دقیقه ۹۰ و وقتی گمان می‌رفت شراکت ایران خودرو و چری قطعی شده، به این بهانه که چینی‌ها هنوز شایستگی شراکت با خودروسازی ایران را ندارند، مانع اجرای این شراکت شدند. البته آن زمان خودروسازان چینی ابهت امروز را نداشتند و نوپا و به‌نوعی کارآموز محسوب می‌شدند، هرچند اینکه در آینده جزو بازیگران اصلی خودروسازی جهان خواهند شد، پیش‌بینی سختی نبود. آن مشارکت به هر حال شکل نگرفت و حالا چرخ روزگار طوری چرخیده که چینی‌ها قدرت و جسارت خرید سهام خودروسازان بزرگ ایران را پیدا کرده‌اند. از همین رو به نظر می‌رسد امسال عرصه رقابت بین چینی‌ها و بخش خصوصی داخلی بر سر خرید سهام ایران‌خودرو و سایپا داغ خواهد بود و باید منتظر ماند و دید سیاستگذار اجازه می‌دهد رقابت در روندی طبیعی شکل بگیرد و پیش برود؟
به هر حال این احتمال هست که سیاستگذار تصمیم بگیرد به نوعی سهام ایران‌خودرو و سایپا را بین خودروسازان و قطعه‌سازان بخش خصوصی تقسیم کند تا همه طیف‌های مدعی از آن سهم داشته باشند. در حال حاضر، آخرین خبرها حکایت از این دارد که یکی از قطعه‌سازان بزرگ کشور، با افزایش سهم خود به‌زودی مدیریت این خودروساز بزرگ را به دست خواهد گرفت. همچنین طبق گفته منابع آگاه، دو خودروساز بزرگ دیگر - سایپا و پارس‌خودرو - نیز مشتری چینی پیدا کرده‌اند. گویا یکی از خودروسازان مشهور چین به نام چانگان، برای خرید سهام پارس‌خودرو -که خود زیرمجموعه سایپا به شمار می‌رود- دورخیز کرده است. در نهایت اینکه سایپا نیز چشم برخی شرکت‌های خودروساز بخش خصوصی را گرفته است .
بنابراین در مجموع قطعه‌سازان داخلی، شرکت‌های چینی - در قالب خودروسازان بخش خصوصی ایران - و خودروسازان چینی که در کشور حضور ندارند، سه مشتری اصلی سهام ایران‌خودرو و سایپا به شمار می‌روند که احتمالا طی امسال اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، رسما به خرید سهام غول‌های جاده‌مخصوص ورود خواهند کرد.با توجه به حضور چینی‌ها در جمع مشتریان سهام خودروسازان بزرگ کشور، این پرسش مطرح است که آیا چینی‌ها به خرید سهام سایپا و پارس‌خودرو رضایت می‌دهند یا با ورود به عرصه خرید سهام ایران‌خودرو، با قطعه‌سازان داخلی وارد رقابت یا شاید هم ائتلاف می‌شوند؟پرسش دیگر اینکه آیا واگذاری احتمالی سهام خودروسازان بزرگ کشور به چینی‌ها، ارتباطی با قرارداد ۲۵ساله همکاری جامع ایران و چین دارد؟اگر پاسخ مثبت باشد، آیا سیاستگذار زمین بازی را طوری طراحی خواهد کرد که رقابتی عادلانه بر سر خرید سهام ایران‌خودرو و سایپا بین مشتریان داخلی و چینی شکل بگیرد؟
