چهارشنبه گذشته بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی خودروسازی و قطعه‌سازی اتومبیلیتی ۲۰۲۳ مسکو آغاز به کار کرد. در حاشیه این نمایشگاه محمدعلی تیموری، مدیرعامل سایپا، در جمع خبرنگاران گفته است که «با تجزیه و تحلیل انجام‌شده از سوی شرکای روسی سایپا، احتمال موفقیت ساینا و کوئیک در این بازار بسیار زیاد است و در مدت سه سال ۹۰هزار دستگاه کوئیک به روسیه صادر می‌شود. صادرات ۹۰هزار دستگاه خودروی یاد‌شده برای مدت سه سال خواهد بود که در سال نخست ۲۰هزار دستگاه و بقیه در دو سال دیگر صادر می‌شوند.» همچنین مدیر مطالعات و برنامه‌ریزی بازارهای صادراتی شرکت ایران‌خودرو نیز اعلام کرده که قرار است خودروی «تارا» به ناوگان حمل‌ونقل عمومی مسکو اضافه شود. در نگاه اول، این نوع اخبار از فرصت‌سازی ایران در بازار خودروی روسیه خبر می دهد؛ حال آنکه با نگاه به عملکرد وسیع خودروسازان چینی در این کشور طی یک سال گذشته، می‌توان گفت در این بازار ایران باز هم فرصت‌سوزی کرده است.

در نمایشگاه ۲۰۲۲ اتومبیلیتی مسکو که سال گذشته برگزار شد تفاهم‌نامه ۷۰۰میلیون دلاری جابه‌جایی قطعات خودرو بین دو کشور منعقد شده که بخش اعظم این تفاهم‌نامه شامل صادرات قطعات خودرویی از ایران به روسیه بود. با این وجود اکنون بعد از گذشت یک سال هنوز در مورد سرنوشت تفاهم‌نامه ۷۰۰میلیون دلاری اطلاع‌رسانی نشده و مشخص نیست چه میزان از آن محقق شده است. البته در راستای همین تفاهم‌نامه، قراردادی برای صادرات ۴۵هزار دستگاه خودروی ساخت سایپا به روسیه در اسفند‌ماه سال ۱۴۰۱ با حضور‌ علیرضا پیمان‌پاک‌، رئیس وقت سازمان توسعه تجارت، به امضای مدیرعامل سایپا و تجار روسیه رسید اما پس از آن دیگر خبری از خودروهای ایرانی در خیابان‌های مسکو نبود.

وعده‌های مکرر در مورد حضور خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی در بازار روسیه در حالی داده می‌شود که بعد از خروج خودروسازان غربی از این کشور، چین به‌سرعت به تسخیر بازار خودروی روسیه پرداخت. بر اساس آمار گمرک چین، صادرات خودروهای سواری خودروسازان چینی به روسیه در ژانویه تا ژوئن ۲۰۲۳، معادل ۴/ ۶ برابر سالانه افزایش یافت و به تقریبا ۶/ ۴میلیارد دلار رسید. رویترز نیز پیش از این اعلام کرده بود شرکت‌های چینی با مونتاژ خودرو در کارخانه‌هایی مانند رنو و نیسان، فروش خود را در روسیه افزایش می‌دهند.

 بنابراین می‌توان گفت در تمام مدتی که خودروسازان و مقامات ایرانی در حال دادن وعده‌های مختلف در مورد ورود به بازار روسیه بودند، این چین بود که توانست در واقعیت کار عملیاتی انجام دهد و جایگاه خود را در بازار خودروی مسکو تثبیت کند. از طرف دیگر صحبت از صادرات با تیراژ بالا به روسیه در حالی انجام می‌شود که بازار داخلی خودرو در ایران با شکاف عمیق عرضه و تقاضا مواجه است و سیاستگذار نیز سعی کرده با رشد تولید این شکاف را کاهش دهد، اما درنهایت باز هم این تقاضاست که با اختلاف زیاد نسبت به عرضه ایستاده است.

همچنین در اسفندماه سال گذشته و اردیبهشت امسال دو مرحله ابرپیش‌فروش خودرو انجام شد که تا پایان سال ۱۴۰۳ همه تولیدات خودروسازان را به فروش رسانده است. برخی از کارشناسان حوزه خودرو معتقدند حجم تعهدات ایجاد‌شده برای تولیدکنندگان خودرو به میزانی است که احتمال دارد آنها از پس ایفای تعهدات خود برنیامده و مساله جدیدی برای خودروسازی کشور ایجاد شود. در چنین وضعیتی پرسش این است که ایران‌خودرو و سایپا چگونه قرار است با روند فعلی تولید خود که در دو ماه گذشته با افت نیز همراه بود هم پاسخگوی نیاز داخلی باشند و هم بخواهند در بازار روسیه سهم‌خواهی کنند؟