«دنیای اقتصاد» ارقام مربوط به خودرو در لایحه بودجه ۱۴۰۲ را بررسی کرد
پرش درآمد خودرو در بودجه
طبق آنچه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ آمده، دولت برای حقوق ورودی خودروها در سال آینده درآمد بالغ بر ۳۱۹هزار میلیون ریالی را تعیین کرده است. در واقع دولت پیش‌بینی کرده در سال ۱۴۰۲ حدودا ۳۲هزار میلیارد تومان از محل واردات خودرو و در قالب حقوق ورودی درآمد کسب کند. این در حالی است که دولت برای آخرین سال واردات خودرو یعنی سال ۹۷، این رقم را دوهزار و ۲۰۵میلیارد تومان پیشنهاد کرده بود. همچنین در سال قبل از آن نیز درآمد مدنظر دولت از محل اخذ حقوق ورودی خودرو حدود ۲/ ۳هزار میلیارد تومان لحاظ شده بود. با نگاهی به لوایح بودجه در سال‌های ۹۴ و ۹۵ مشخص می‌شود دولت از محل واردات خودرو در این سال‌ها به ترتیب هزار و ۳۷۰میلیارد تومان و دوهزار و ۲۰۰میلیارد تومان درآمد پیش‌بینی کرده بود. با این حساب، مشخص می‌شود درآمد پیش‌بینی‌شده دولت برای درآمدزایی از محل واردات خودرو طی سال آینده و در اولین سال آزادی واردات (پس از چهار سال ممنوعیت) جهشی بسیار بلند را تجربه کرده است.
اگر بیشترین درآمد پیش‌بینی‌شده دولت از محل واردات خودرو در گذشته را سال ۹۷ (با رقم دوهزار و ۲۰۵میلیارد تومان) در نظر بگیریم، مشخص می‌شود درآمد مدنظر دولت سیزدهم در این بخش بیش از ۱۴برابر شده است. این جهش بسیار بلند اما دو دلیل عمده دارد؛ نخست اینکه دولت تعداد واردات خودرو را بالا در نظر گرفته و اعلام کرده فقط در شش ماه آینده (ابتدای دی امسال تا انتهای خرداد ۱۴۰۲) ۲۰۰هزار دستگاه خودرو وارد کشور خواهد شد. از این رقم، ۱۰۰هزار دستگاه آن متعلق به بهار سال ۱۴۰۲ است. اگر فرض کنیم دولت همین روال پیش‌بینی‌شده (واردات ۱۰۰هزار دستگاه خودرو در هر دوره سه‌ماهه) را ادامه دهد، در سال آینده مجموعا ۴۰۰هزار دستگاه خودرو وارد کشور خواهد شد. این در حالی است که تعداد واردات خودرو در این سال‌ها هرگز از ۱۰۵هزار دستگاه (در طول یک سال) بالاتر نرفته است.
تازه در آن سال‌ها اولا قیمت ارز بسیار پایین‌تر از حالا بود و ثانیا آیین‌نامه واردات محدودیت‌ها و سختگیری‌های موجود در آیین‌نامه فعلی را نداشت. از طرفی، در‌حال‌حاضر و طبق آخرین اطلاعات از منبع وزارت صنعت، معدن و تجارت، تنها ۲۲ دستگاه خودروی خارجی وارد کشور شده و این موضوع نشان می‌دهد روند واردات بسیار کند پیش می‌رود. از همین رو بسیاری از کارشناسان و فعالان عرصه واردات، امیدی به تحقق وعده وزارت صمت مبنی بر واردات ۲۰۰هزار دستگاه خودرو در عرض شش ماه ندارند. طبعا اگر با توجه به موانع و محدودیت‌های موجود (از جمله آیین‌نامه سختگیرانه، کمبود ارزی و مشکلات نقلوانتقال پول)، پیش‌بینی‌های دولت بابت واردات خودرو درست از آب درنیاید، درآمد حدودا ۳۲هزار میلیارد تومانی مدنظر دولت از این ناحیه محقق نخواهد شد.
اما دیگر دلیل جهش بسیار بلند درآمد پیش‌بینی‌شده دولت از محل واردات خودرو طی سال ۱۴۰۲، رشد نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی خودروهاست. تا قبل از ممنوعیت واردات خودرو در سال ۹۷، نرخ ارز گمرکی مبنای محاسبه حقوق ورودی کالاهای وارداتی از جمله خودرو، بسیار کمتر از حالا بود. به عنوان مثال، در آخرین سال واردات، نرخ محاسبه حقوق ورودی، همان ارز ۴۲۰۰ تومانی معروف بود، اما حالا نرخ ارز مبنای محاسبه به ۲۸هزار و ۵۰۰تومان رسیده است. بنابراین در مقایسه با آخرین سال واردات، نرخ ارز گمرکی برای محاسبه حقوق ورودی خودرو حدودا هفت‌برابر شده است. بنابراین با توجه به اینکه درآمد دولت از محل حقوق ورودی خودرو ضریبی از نرخ ارز مرجع گمرک است، طبیعی است که درآمد پیش‌بینی‌شده دولت از این ناحیه جهشی بسیار بلند را تجربه کند. این البته در حالی است که تردیدهایی جدی برای تحقق عملیاتی این درآمد وجود دارد. درواقع چون اصل موضوع واردات خودرو با توجه به چالش‌های موجود، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و تضمینی بابت ورود خودروهای خارجی در تعداد بالا وجود ندارد، طبعا حصول درآمد پیش‌بینی‌شده دولت از محل حقوق ورودی نیز بعید است.
سهمیه واردات در بودجه ۱۴۰۲
در لایحه بودجه ۱۴۰۲ اما واردات خودروی آمبولانس توسط سازمان اورژانس کشور، هلال احمر، و بنیاد شهید و امور ایثارگران در سال ۱۴۰۲ از پرداخت حقوق ورودی و عوارض گمرکی معاف است. از سوی دیگر مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۲، جانبازان بالای ۷۰درصد که در سال‌های گذشته از تسهیلات ماده ۴۵ قانون جامع ایثارگران استفاده نکرده‌اند، مجوز واردات یک دستگاه خودرو دریافت می‌کنند. بر این اساس، وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است به جانبازان بالای ۷۰درصد که در سنوات گذشته از تسهیلات ماده ۴۵ قانون جامع ایثارگران استفاده نکرده‌اند، مجوز واردات یک دستگاه خودرو متناسب با وضعیت جانبازی ایثارگر با رعایت قوانین و مقررات ارائه کند. منبع شناسایی جانبازان واجد شرایط، بنیاد شهید و امور ایثارگران است و نام آنها توسط این سازمان اعلام خواهد شد. علاوه بر این، دولت در لایحه بودجه قید کرده سایر مشمولان ماده ۴۵ این قانون می‌توانند از محل تسهیلات قرض‌الحسنه تبصره ۱۶ قانون موردنظر، برای خرید خودروی داخلی اقدام کنند. در نظر گرفتن سهمیه واردات خودرو برای جانبازان در شرایطی است که دولت پیش‌تر در ایام جام جهانی نیز به بازیکنان تیم ملی فوتبال حواله واردات خودرو اهدا کرده بود.
درآمد دولت از شماره‌گذاری و مالیات
اما در لایحه بودجه ۱۴۰۲، دولت در کنار درآمد حدودا ۳۲هزار میلیارد تومانی حقوق ورودی خودروها، در بخش مالیات شماره‌گذاری خودرو نیز درآمد بسیار بالایی را در نظر گرفته است. طبق لایحه بودجه ۱۴۰۲، دولت پیش‌بینی کرده سال آینده از محل شماره‌گذاری خودرو (چه در بخش خودروهای داخلی و چه خارجی‌ها) بالغ بر ۱۱هزار میلیارد تومان را در نظر گرفته است. این رقم نیز در مقایسه با سال گذشته رشد بسیار بالایی را به خود می‌بیند که به نظر می‌رسد دلیل اصلی آن، با واردات خودرو در ارتباط است. بنابراین اگر برنامه دولت بابت واردات خودرو محقق نشود، پیش‌بینی کسب درآمد ۱۱هزار میلیارد تومانی از ناحیه شماره‌گذاری خودروها نیز رنگ واقعیت به خود نخواهد گرفت.
در بخش دیگری از لایحه بودجه ۱۴۰۲ دولت برای مالیات بر نقلوانتقال خودرو نیز درآمد بسیار بالاتری نسبت به سال‌های قبل لحاظ کرده است. بر این اساس، درآمد پیش‌بینی‌شده دولت از این ناحیه، بالغ بر ۱۳میلیارد تومان است. بررسی لوایح بودجه سال‌های قبل نشان می‌دهد پیش‌بینی درآمد دولت از این دو ناحیه بسیار کمتر از سال‌های قبل بوده است. به عنوان مثال دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، از محل «نقلوانتقال اتومبیل» و «شماره‌گذاری خودرو» به ترتیب بالغ بر دوهزار و ۴۳۰میلیارد تومان و حدودا ۷۰۰میلیارد تومان درآمد را پیش‌بینی کرده بود. همچنین مبالغ مالیات بر نقلوانتقال اتومبیل و شماره‌گذاری خودرو در بودجه سال ۹۹ بالغ بر هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود.
دولت در لایحه بودجه سال آینده تکلیف مالیات‌ستانی از خودروها را نیز مشخص کرده است. بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، انواع خودروی سواری و وانت دواتاق (کابین) دارای شماره انتظامی در اختیار مالکان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی که قیمت روز خودروی آنها بیش از ۱۵میلیارد ریال (یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان) است، نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ یک‌درصد می‌شوند. در ادامه همچنین سازوکار اخذ این مالیات نیز مشخص شده است. طبق لایحه بودجه دولت، مأخذ محاسبه مالیات خودرو موضوع این بند قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن و صرفا بر اساس مشخصات مالک خودرو مندرج در شناسنامه خودرو صادره توسط نیروی انتظامی برگ سبز به عنوان سند رسمی خودرو است.
میزان این مالیات توسط سازمان امور مالیاتی کشور هرساله تا پایان فروردین‌ماه تعیین و اعلام می‌شود. همچنین مالیات برای انواع خودرو که بعد از اعلام سازمان امور مالیاتی تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات خودروها، توسط سازمان مذکور تعیین و اعلام خواهد شد. از طرفی، سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است مراتب را به نحو مقتضی به اطلاع اشخاص مشمول برساند. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی نیز مکلفند مالیات سالانه مربوط به خودروهای تحت تملک خود و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن‌ماه هر سال پرداخت کنند.
