شامخ آبان از ناامیدی مدیران از بهبود وضعیت خودرو پرده برداشت
رشد « موقت» شاخص‌‌‌های خودرویی
به نظر میرسد که ورود خودروهای پرتقاضا در بورس‌کالا می‌‌‌تواند علت اصلی رشد شامخ خودرو در آبان‌ماه باشد. شامخ کل گروه خودرو در آبان‌ماه به 50/ 60 رسیده که نسبت به شامخ مهرماه که 76/ 56 ثبت شده بود با رشد 74/ 3واحدی همراه بوده است. با این حال به نظر میرسد که خودروسازان چندان امیدی ندارند که بتوانند این رشد را ادامه دهند. رد این موضوع را می‌‌‌توان از شاخص «انتظارات تولید آینده» که یکی از دو فاکتوری است که با کاهش مواجه بوده، دریافت. انتظارات تولید آینده خودروسازان که در مهرماه رقم 81/ 64 را ثبت کرده بود حالا به 00/ 54 رسیده است تا کاهش قابل‌توجه 81/ 10واحدی را ثبت کند. این به آن معناست که خودروسازان روند رشد را موقتی میدانند و تصور نمی‌‌‌کنند که بتوانند آن را تداوم ببخشند. دلیل این موضوع نیز به حوادث اخیر و همچنین نافرجامی در احیای برجام بازمی‌گردد.
بعد از خردادماه که شامخ کل این گروه به 6/ 71 رسیده بود تا انتهای مردادماه روند آن نزولی بود؛ به‌طوری که در ماه میانی تابستان شامخ کل گروه خودرو به 96/ 50 رسید. با این حال در شهریورماه با ثبت رقم 5/ 58، این زنجیره نزولی به امید آنکه روند شامخ خودرو مسیر صعودی را در پیش بگیرد، گسست. اما این امیدها با شامخ مهرماه و کاهش دوباره شامخ کل خودرو به 76/ 56 کمرنگ شد. با این حال در آبان‌ماه با رسیدن این رقم به 50/ 60 این امید جان تازه‌‌‌ای گرفت.
شامخ یکی از شاخص‌‌‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌یافته قرار دارد. درحال‌‌‌حاضر شاخص شامخ برای حدود 29هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از 40کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسشنامه‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان به‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌های صنعت و خدمات ارائه می‌دهد. در واقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به نوعی از میزان امید آنها به آینده حکایت دارد.
گرچه شرایط ویژه اقتصادی و سیاسی در کشور تاثیر منفی خود را بر صنعت و از جمله بر صنعت خودرو می‌‌‌گذارد اما به نظر میرسد که یک اقدام مهم در عرضه خودرو توانسته است شامخ خودرو را به سمت صعود ببرد و تصور دستاندرکاران را از این صنعت در آبان ماه بهبود ببخشد. در این ماه برای اولین‌بار خودروهای پرتقاضا راه خود را به بورس‌کالا باز کردند.
پژو 207 و تارا در این ماه راهی تالار شیشه‌‌‌ای شدند تا با ثبت قیمتی در حدود 20درصد کمتر از بازار بتوانند علاوه بر اینکه زیاندهی را پشت سر می‌‌‌گذارند، سود قابل‌توجهی را نیز نصیب سازندگان خود کنند. بر این اساس به گفته برخی از دستاندرکاران خودرو، پژو پارس و پژو 206 نیز به‌زودی راهی بورس‌کالا خواهند شد. هرچند در این زمینه امیدواری نسبت به کاهش زیاندهی خودروسازان و رشد تولید متصور است اما مدیران همچنان نسبت به آینده ناامید هستند و ساماندهی صنعت خودرو را در گروی بهبود وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور میدانند. در همین حال خودروسازان نیز امیدوارند که با ادامه عرضه خودروهای پرتقاضا در بورس‌کالا بتوانند بخشی از نقدینگی موردنیاز خود را تامین کنند.
افت و خیز شامخ
همان‌طور که اشاره شد، در شامخ آبان‌ماه که مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق بازرگانی ایران منتشر کرده است، در میان فاکتورهای شامخ صنعت خودرو که تحت عنوان «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» است، 11فاکتور از 13فاکتور مورد بررسی با رشد همراه بوده است. این درحالی است که موج تورمی به‌شدت خودروسازان را تحت‌تاثیر خود قرار داده است. شاهد این موضوع شاخص «قیمت خرید مواد اولیه» است. این شاخص در آبان‌ماه سال‌جاری با افزایش 19/ 7واحدی از رقم 81/ 64واحد که در مهرماه ثبت شده بود به 72واحد رسید. این شاخص به‌خوبی نشان می‌دهد که فعالان صنعت خودرو در این ماه برای خرید مواد اولیه موردنیاز خود به نقدینگی بیشتری نیاز داشته و تحت‌تاثیر تورم بوده‌‌‌اند.
با این حال خودروسازان ترجیح داده‌‌‌اند در این ماه موجودی مواد اولیه خود در انبار را افزایش دهند. شاخص مربوط به «موجودی مواد اولیه» در این ماه رقم 00/ 58 را ثبت کرده است که نسبت به ماه پیش از آن رشد 85/ 9واحدی را نشان می‌دهد. در شامخ مهرماه این رقم 15/ 48واحد ثبت شده بود. نکته قابل‌توجه در این مورد عبور این شاخص از مرز 50 است. در واقع در مهرماه خودروسازان موجودی مواد اولیه خود را رو به بدتر شدن می‌‌‌دیدند اما در آبان‌ماه نگاه آنها به این فاکتور به سمت بهتر شدن است. در واقع رقم زیر مرز 50 در شامخ نشان از بدتر شدن وضعیت دارد. بر این اساس چنانچه عدد محاسبه‌‌‌شده زیر 50، اما از عدد محاسبه‌‌‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بدتر شدن وضعیت، کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه‌‌‌شده بالای 50، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است. «موجودی مواد اولیه» تنها شاخصی است که در شامخ آبان‌ماه در دو سوی این مرز جابه‌جا شده است.
«میزان فروش محصولات» نیز از شاخص‌‌‌هایی بوده که بیشترین رشد را به خود دیده است. این فاکتور که در خردادماه به رقم کم‌‌‌سابقه 8/ 76واحد رسیده بود در فاصله یک‌ماه روند بسیار نزولی به خود گرفت و در تیرماه با عبور از مرز 50 به رقم 1/ 48واحد رسید در مردادماه هم کمترین میزان خود را بعد از فروردین‌ماه تجربه کرد و رقم 15/ 46واحدی را ثبت کرد. اما بعد از آن روند آن رو به بهبود رفت و در نهایت در مهرماه به 70/ 53 رسید. با این حال آبان، ماه خوبی برای فروش محصولات خودروسازان بود. شامخ میزان فروش صنعت خودرو در این ماه رقم 00/ 64 را ثبت کرد که از ابتدای تابستان بی‌‌‌سابقه بود.
این رقم نسبت به شامخ مهرماه با رشد 30/ 10واحدی همراه بوده است. از طرفی سایپا که همه محصولات خود را خارج از سازوکار قرعه‌‌‌کشی می‌‌‌بیند می‌‌‌تواند میزان فروش خود را افزایش دهد، از طرف دیگر ایران‌خودرو نیز مسیر بورس‌کالا را پیش روی خود می‌‌‌بیند و تمایل دارد فروش بیشتری داشته باشد. از طرف دیگر، خودروسازان با رشد تولید مواجه بودند اما موجودی محصول آنها در انبار کاهش پیدا کرده است. درواقع اصرار وزارت صمت مبنی بر اینکه تولید باید رشد پیدا کند و محصول ناقصی نباید در پارکینگ‌‌‌ها بماند دلیل اصلی چنین رشدی در فروش است.
همان‌طور که اشاره شد «مقدار تولید محصولات» خودروسازان نیز در آبان‌ماه با رشد همراه بوده است. این رقم که در مهرماه 11/ 61واحد ثبت شده بود در آبان‌ماه با ثبت رقم 00/ 68 رشد 89/ 6واحدی را نشان می‌دهد. وزارت صمت نیز پیش از این بارها به رشد تولید اشاره و ارقام مختلفی را نیز برای آن اعلام کرده است. در طرف مقابل موجودی محصول در انبار خودروسازان جزو معدود مواردی است که با کاهش همراه بوده است. البته کاهش این فاکتور نیز چندان قابل‌توجه نبوده و با رسیدن به رقم 52 از 56/ 55 که در مهرماه ثبت شده بود، افت 56/ 3واحدی را ثبت کرده است. کنار هم قرار دادن رشد تولید در کنار افت میزان محصولات تولیدی در انبار خودروسازان به‌خوبی می‌‌‌تواند رشد فروش تولیدکنندگان خودرو را توجیه کند.
شاهد دیگر این موضوع افزایش رقم مربوط به شاخص «سرعت انجام و تحویل سفارش» این فاکتور در مهرماه نسبت به شهریورماه کاهشی بود در آبان‌ماه با رشد 74/ 2واحدی همراه بود و از 26/ 59واحد به رقم 00/ 62واحد رسید. «انتظارات تولید آینده» را شاید بتوان مهم‌ترین شاخص در میان آمارهای اعلامی در شامخ دانست. این فاکتور نشان از آن دارد که تولیدکنندگان تا چه اندازه به آینده امیدوار هستند و افق پیش‌روی خود را چگونه می‌‌‌بینند. این شاخص در آبان‌ماه برخلاف عمده شاخص‌‌‌های این ماه با افت قابل‌توجهی مواجه بوده است. در مهرماه خودروسازان به‌شدت به آینده خود امیدوارتر بودند.
شامخ مهرماه در مورد انتظارات تولید آینده رقم 81/ 64 را نشان می‌‌‌داد اما آبان‌ماه شکل دیگری رقم خورد و این فاکتور با کاهش 81/ 10واحدی به رقم 54واحد رسید. گرچه این رقم هنوز بیش از 50 است و خودروسازان فکر می‌کنند که در آینده نیز با رشد تولید مواجه خواهند بود اما سرعت این رشد را بسیار کند ارزیابی می‌کنند. به نوعی می‌‌‌توان گفت که تصور خودروسازان این است که رشد در صنعت خودرو که در فاکتورهای دیگر نمود پیدا کرده موقتی خواهد بود و در آینده از این رشد کاسته خواهد شد.
نکته عجیب دیگر در شامخ ماه میانی پاییز، مربوط به شاخص «میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی» است. رقم مربوط به این شاخص از 56/ 55واحد در مهرماه به 00/ 58واحد در آبان ماه رسیده است که نشان از رشد 44/ 2واحدی دارد. این رشد استخدام در خودروسازی‌‌‌ها در صورتی است که مدت‌‌‌هاست خودروسازان مدعی هستند با مازاد نیروی کار مواجه‌‌‌اند و حتی برخی از وجود 25هزار نیروی کار مازاد در خودروسازی‌‌‌ها یاد می‌کنند. طبق گزارش‌‌‌ها به‌ازای هر 7 یا 8خودروی تولیدی در خودروسازی‌‌‌های کشور یک نیروی کار وجود دارد؛ این درحالی است که این تعداد در شرق آسیا ۴۷ تا ۶۶دستگاه و در سطح جهان نیز حدود ۳۰دستگاه است. همچنین طبق آماری که در گزارش تحقیق و تفحص مجلس دهم از صنعت خودرو منتشر شد، بیش از ۱۲درصد بهای تمام‌‌‌شده خودرو مربوط به هزینه‌‌‌های حقوق و دستمزد است. این رقم حدود سه‌‌‌برابر استانداردهای جهانی ارزیابی شده است.
طبق گزارشی که پیش از این در «دنیای‌اقتصاد» منتشر شده، کل حقوق و دستمزد پرداختی خودروسازان بزرگ جاده مخصوص به کارگران و کارکنانشان در سال ۱۴۰۰ به بالای ۱۰هزار میلیارد تومان میرسد. در چنین شرایطی است که شامخ آبان‌ماه رشد استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی در صنعت خودرو را نشان می‌دهد. میزان «مصرف حامل‌‌‌های انرژی» نیز در این ماه با افزایش همراه بوده و از رقم 11/ 61واحد به 00/ 72واحد رسیده است که رشد 89/ 10واحدی را نشان می‌دهد. علت این امر را می‌‌‌توان در عبور از اوج گرمای تابستان و کمتر شدن قطعی برق جست‌‌‌وجو کرد. از طرف دیگر هنوز در آبان‌ماه سرمای چندانی شروع نشده بود که نیاز به کنترل مصرف حامل‌‌‌های انرژی باشد.
قیمت محصولات تولیدشده نیز شاخص دیگری است که با رشد همراه بوده که میزان این افزایش 15/ 6 واحد است. این فاکتور در آبان‌ماه رقم 00/ 58 را ثبت کرده و در مهرماه 85/ 51 بوده است. همان‌طور که اشاره شد مهم‌ترین دلیل این موضوع ورود خودروهای پرتقاضا به تالار خودروی بورس‌کالاست. میزان صادرات نیز آخرین فاکتور مورد بررسی در شامخ ماه ابتدایی پاییز امسال است که با روند رو به صعود همراه بوده و از 70/ 53 به 56 رسیده است که از رشد 3/ 2واحدی حکایت دارد. البته مشخص نیست که این صادرات اضافه شده دقیقا به چه کشوری صورت می‌گیرد؛ اما می‌‌‌تواند مربوط به مذاکرات سایپا با مسوولان ونزوئلایی باشد.
